Deur prof. AP Lopukhin
Handelinge van die Apostels, hoofstuk 4. 1 – 4. Die gevangeneming van Petrus en Johannes en gevolge van Petrus se toespraak. 5 – 12. Die ondervraging van die apostels voor die Sanhedrin en hulle antwoord. 13 – 22. Die verbystering van die Sanhedrin en die vrylating van die apostels. 23 – 31. Die gebed van die apostels en die nuwe wonderteken. 32 – 37. Die interne toestand van die vroeë Kerk.
Handelinge. 4:1. Terwyl hulle met die volk gepraat het, het die priesters, die goewerneur van die tempel en die Sadduseërs voor hulle gestaan,
“Terwyl hulle gespreek het,” daarom is die toespraak van die apostels deur die priesters “onderbreek”.
“die priesters, die goewerneur van die tempel, het voor hulle verskyn”, οἱ ἱερεῖς καὶ ὁ στρατηγὸς τοῦ ἱεροῦ. Die definitiewe artikels van die Griekse oorspronklike hier wys op sekere priesters wat gedurende daardie week 'n beurt in die tempeldienste gehad het (vgl. Lukas 1:8). Die priesters het hier ingegryp uit irritasie dat die apostels, sonder om volgens hulle wetlik gemagtig te wees, die mense in die tempel onderrig het.
“die goewerneur van die tempel”, eintlik die hoof van die wag, wat uit Leviete bestaan en sorg vir goeie orde, stilte en orde in die tempel, veral tydens aanbidding. Hy was ook 'n priester.
Handelinge. 4:2. wat kwaad was omdat hulle die mense geleer het en in die Naam van Jesus opstanding uit die dood gepreek het;
die "Sadduseërs" het deelgeneem aan die gevangeneming van die apostels, aangesien hulle kwaad was oor hulle leer van die opstanding van die dooies, wat hulle, soos bekend, nie herken het nie.
Handelinge. 4:3. en hulle het hulle die hande opgelê en hulle aangehou tot die môre toe; want dit was al aand.
Alhoewel dit as 'n “eerste” maatreël teen die apostels se skending van die tempelorde heeltemal genoeg was om hulle bloot uit die tempel te verwyder of hulle te verbied om te praat, sien ons in werklikheid veel meer as dit. Die priesters en ander wat saam met hulle gekom het, het die apostels “die hand opgelê” en hulle “tot die môre toe” aangehou. Dit dui daarop dat die aktiwiteit en persoonlikheid van die apostels reeds die kommerwekkende aandag van die owerhede getrek het, en dat die jongste gebeurtenis in die tempel slegs 'n genoegsame geleentheid was om hulle voor die hoogste hof te bring.
“dit was aand”. Die apostels het om die negende uur (dit wil sê om 3 uur in die middag) in die tempel gaan bid. Tussen die genesing van die chromia en Petrus se toespraak aan die mense, kon dit lank gewees het voordat die wonderwerk bekend gemaak is en die mense gestroom het. Petrus se toespraak self, wat dalk net kortliks deur die skriba opgesom is, was dalk langer. Hieruit is dit duidelik dat die gevangeneming van die apostels op so 'n tyd in die aand plaasgevind het, wanneer dit moeilik sou gewees het om die Sanhedrin bymekaar te maak, en daar was geen behoefte aan so 'n haas nie: dit was genoeg om te doen wat reeds was gedoen – om hulle tot die oggend onder bewaking te hou .
Handelinge. 4:4. En baie van die wat die woord gehoor het, het geglo; en die getal manne het tot vyfduisend gekom.
“die getal mans het tot vyfduisend gekom” (τῶν ἀνδρῶν), buiten, blykbaar, vroue en kinders. Die aantal bekeerlinge het hierdie keer selfs die eerste sukses op Pinksterdag oortref, klaarblyklik omdat, naas die krag van die apostel se woord en die grootheid van die wonder, die mense self reeds meer geneig was om in Christus te glo deur die optrede van die gelowiges, wat die populêre simpatie opgewonde gemaak het, soos en van die buitengewone optrede van die apostels.
St. Johannes Chrysostomus verduidelik hierdie gebeure so: “Ongeveer vyfduisend het geglo.” .. Wat beteken dit? Het hulle die apostels in heerlikheid gesien? Het hulle nie inteendeel gesien dat hulle gebind is nie? Hoe het hulle toe geglo? Sien jy die duidelike krag van God? Want die wat geglo het, moes swakker geword het as gevolg van wat gebeur het, maar hulle het nie. Petrus se toespraak het diep saad gesaai en hulle siele geraak.”
Handelinge. 4:5. Die volgende dag het hulle leiers, ouderlinge en skrifgeleerdes in Jerusalem bymekaargekom,
Uit die opsomming van diegene wat in Jerusalem vergader het, is dit duidelik dat dit die volle vergadering van die Sanhedrin was – in dieselfde samestelling as tydens die verhoor van Jesus Christus.
Handelinge. 4:6. hoëpriester Annas en Kajafas, Johannes en Alexander, en soveel as wat van die hoëpriesterlike geslag was;
“Johannes, Alexander en die res” – lede van die hoëpriesterlike familie, onbekend aan die geskiedenis, wat blykbaar destyds groot mag in die Sanhedrin gehad het.
Handelinge. 4:7. en hulle het hulle in die midde gestaan en vir hulle gevra: Deur watter krag of in wie se naam het julle dit gedoen?
Die lede van die Sanhedrin het skaars geweet “in wie se naam” en “deur watter krag” die apostels die wonderwerk verrig het wat hulle na die hoogste hof gebring het. As hulle wel so 'n vraag vra, is dit óf om hul beskuldiging van godslastering deur die denke van die Apostels self te regverdig, óf – volgens die interpretasie van Johannes Chrysostomus – “het hulle aangeneem dat die Apostels, wat die mense vrees, sou ontken. hulleself, en het gedink dat dit alles sal regmaak.”
Handelinge. 4:8. Toe het Petrus, vervul met die Heilige Gees, vir hulle gesê: leiers van die volk en oudstes van Israel!
“vervul word met die Heilige Gees” – op ’n besondere wyse, vir die beskerming van die regverdige werk, volgens die belofte van Christus (Matt. 10:19 – 20, ens.).
Handelinge. 4:9. as ons vandag ondervra word oor 'n guns aan 'n siek persoon, hoe is hy genees,
Die voorwaardelike vorm van die apostels se antwoord op die Sanhedrin se vraag is bowenal 'n delikate maar ook duidelike aanduiding van hoe onregverdig dit is dat die apostels geoordeel word vir hul hulp aan die siek man.
St. Johannes Chrysostomus: “Die apostels blyk te sê: 'Hiervoor moes ons natuurlik gekroon en tot weldoeners verklaar gewees het, maar in plaas daarvan word ons veroordeel weens die weldaad aan 'n man wat swak is, nie ryk nie, nie sterk nie en nie gelyk [aan ander] nie.”
Handelinge. 4:10. laat dit aan julle almal en aan die hele volk Israel bekend word dat Hy deur die Naam van Jesus Christus, die Nasarener, wat julle gekruisig het, wat God uit die dode opgewek het, deur Hom gesond voor julle staan.
Die apostel wys op die ongetwyfeldheid van die wonder en die krag waarmee dit verrig is. Dit is die krag en die naam van Jesus.
Handelinge. 4:11 Dit is die steen wat, deur julle messelaars verwaarloos, die hoof van die hoek geword het; en in niemand anders is daar verlossing nie;
Handelinge. 4:12. want daar is geen ander naam onder die hemel wat onder die mense gegee is waardeur ons gered moet word nie.
Om die betekenis en krag van Jesus se naam te verduidelik, haal die apostel 'n sin uit 'n psalm aan, wat die Here self eenmaal voor die Joodse leiers na Homself verwys het (Ps. 117:22; sien Matt. 21:42).
Volgens die betekenis van hierdie sin is die Messias die hoofhoeksteen wat die bouers van die gebou afgeskeep het. Die Gekruisigde Christus is juis hierdie Steen wat hulle, die bouers, die leiers van die godsdienstige en morele lewe van die mense, verwaarloos het in die reël van die teokratiese lewe van die mense, maar – ten spyte van alles – hierdie Steen, deur die wil van God , het nietemin die hoof en fondament geword van die nuwe gebou van God se koninkryk op aarde.
Deur hierdie betekenis met vrymoedigheid toe te pas op die hedendaagse leiers van die mense, wat Jesus gekruisig het, eindig die apostel sy toespraak met die majestueuse belydenis van Jesus as die ware Messias, wie se naam – en slegs hierdie naam – in sy krag die redding van die hele wêreld bevat – nie net die tydelike (soos die genesing van siekes), maar – wat belangriker is – die ewige en universele (redding van sondes met al die gevolge daarvan, ook uit die dood self).
Handelinge. 4:13. En toe hulle die moed van Petra en Joanna sien en toe hulle besef dat hulle onopgevoede en eenvoudige mense is, het hulle gewonder; en hulle het baie goed geweet dat hulle by Jesus was;
die “moed van Petrus en Joanna,” wat van die posisie van beskuldigdes na dié van geldige beskuldigers voor die hele Sanhedrin gegaan het, is des te meer indrukwekkend in die lig van hul onkunde en eenvoud, en het verstaanbare verbasing en konsternasie veroorsaak. “Dit is moontlik om beide ongeletterd en ongesofistikeerd te wees, sowel as eenvoudig en ongeletterd, maar hier het albei saamgeval. Daarom was almal verstom toe Petrus en Johannes gepraat en toesprake gemaak het” (Theophilus).
Handelinge. 4:14. maar toe hulle die geneesde man by hulle sien staan, het hulle niks gehad om beswaar te maak nie.
Die erkenning van die apostels as konstante metgeselle van Jesus verseker almal dat hierdie mense werklik voortgegaan het met die werk van hulle Meester, so gehaat deur die hele Sanhedrin, wat so pas die Here tot die dood verraai het. Dit het klaarblyklik gedien om die apostels onvermydelik tot dieselfde lot te veroordeel deur die aanklag van godsdienstige of politieke oortreding. Maar die teenwoordigheid van die geneesde man self het die Sanhedrin in bedwang gehou, wat niks kon sê ten spyte van die apostels se verduideliking van die wonderwerk nie.
Hoe het die geneesde man na die Sanhedrin gekom? Waarskynlik in opdrag van die owerhede self, wat gehoop het om hom te dwing om die wonderbaarlikhede van die genesing te ontken, soos hulle eens gedoen het toe die Here die blindgebore man genees het (Joh. 9). Maar toe, soos nou, het die Sanhedrin die saak verkeerd beoordeel en net sy skande en onreg vergroot.
Handelinge. 4:15. En toe hulle hulle beveel het om uit die Sanhedrin uit te gaan, het hulle onder mekaar beraadslaag
Handelinge. 4:16 en hulle sê: Wat moet ons met hierdie mense doen? Want dit is bekend aan almal wat in Jerusalem woon dat 'n merkbare wonder deur hulle gedoen is, en ons kan dit nie ontken nie;
Handelinge. 4:17. maar dat dit nie verder onder die volk versprei mag word nie, laat ons hulle streng dreig om nie meer van hierdie naam met enige mens te praat nie.
Handelinge. 4:18. En toe hulle hulle roep, het hulle hulle beveel om nie in die Naam van Jesus te spreek of te leer nie.
Die besluit van die Sanhedrin in die geval van die apostels is die besluit van verwarde mense. Hulle sê self dat almal wat in Jerusalem woon weet van die oënskynlike wonder van die apostels, en terselfdertyd beveel hulle dat dit nie onder die mense bekend gemaak moet word nie. Die gedagte aan die besluit blyk egter eerder gerig te wees op die karakter van die verklaring van die wonder as op die wonder self as 'n feit, waarvan die publikasie te laat en naïef was om te verbied.
Die Sanhedrin verbied om oor die “naam” van Jesus te praat, met wie se krag die apostels die verrigting van die wonderwerk verduidelik. “Watter dwaasheid!” roep Johannes Chrysostomus by hierdie geleentheid uit, “met die wete dat Christus opgestaan het en met hierdie bewys van Sy Goddelikheid, het hulle met hul intriges gehoop om die heerlikheid van Hom te verberg wat die dood nie terughou nie. Wat kan met hierdie dwaasheid vergelyk word? En moenie verbaas wees dat hulle weer 'n onmoontlike daad uitdink nie. Dit is die eienskap van kwaadwilligheid: dit kyk na niks, maar dwaal oral rond ...”.
"praat nooit nie". Om nie eers privaat te praat nie en nie in die openbaar te onderrig nie.
Handelinge. 4:19. Maar Petrus en Johannes het hulle geantwoord en gesê: Beoordeel of dit regverdig is voor God dat ons meer na julle luister as na God;
"is dit net voor God." Die apostels doen hulle werk volgens God se opdrag, waarvan wonderwerke 'n ooglopende en voldoende teken is. Hierdie gebod is vir hulle des te meer bindend en gesaghebbend, omdat dit hulle beveel om nie een of ander verre, abstrakte en ongeverifieerde waarheid te verkondig nie, maar wat hulle self gesien en gehoor het. Om afstand te doen van die reg om oor hierdie dinge te praat, is "onmoontlik" aangesien dit gelykstaande sou wees om 'n redelike persoon sprakeloos te maak.
So word ook aangetoon dat die orde van die Sanhedrin self verder gegaan het as gesonde verstand en die wette van die gewete, en as sodanig dieselfde lot verdien het waaraan dit nou waag om die Goddelike opdragte te veroordeel.
Handelinge. 4:20. want ons kan nie anders as om te praat van wat ons gesien en gehoor het nie.
Handelinge. 4:21. En nadat hulle hulle gedreig het, het hulle hulle laat gaan, omdat hulle weens die volk nie kon vind hoe om hulle te straf nie; want almal het God verheerlik oor wat gebeur het.
“hulle het nie gevind hoe om hulle te straf nie” (πῶς κολάσονται αὐτούς, διὰ τὸν λαόν). Meer presies, Slawies: "nichoche obretshe, kako muchit ih", dit wil sê, hulle het nie gevind hoe, op watter gronde, om hulle te straf nie.
“ter wille van die mense” (vgl. Matt. 21 e.v.) – vanweë die vrees vir die mense, vanweë die massa-simpatie en guns teenoor die apostels.
Handelinge. 4:22. En die man met wie hierdie wonder van genesing gebeur het, was meer as veertig jaar oud.
Deyan. 4:23. Toe hulle vrygelaat is, het hulle na hul eie gekom en vertel wat die hoëpriesters en ouderlinge vir hulle gesê het.
"het tot hul eie gekom." Op hierdie tydstip was hulle broers bymekaar (vers 31), en het waarskynlik gebid vir die vrylating van die apostels en vir die suksesvolle voltooiing van hulle werk.
Handelinge. 4:24. En nadat hulle na hulle geluister het, het hulle eendragtig hul stem tot God verhef en gesê: Here, U is God wat die hemel en die aarde en die see en alles daarin geskape het;
"eenparig ... het hulle gesê." Dit is waarskynlik dat een van die aanwesiges, miskien Petrus, 'n eksponent was van die biddende sentimente van die gelowiges, wat, deur die woorde van sy gebed in hulself te herhaal, dit dus in 'n eenparige gebed van die hele gemeenskap verander het (vgl. Handelinge 1). :24).
Die gebed is gebaseer op 'n sin uit Dawid se tweede psalm (Ps. 2:1-2), wat met evangeliese duidelikheid die rebellie van die konings en vorste van die nasies teen die Messias en die Een wat Hom gestuur het beskryf, wat plaasvind tydens die verhoor en kruisiging van Jesus. Soos die apostels die werk van die Messias voortgesit het, was die huidige rebellie teen hulle ook dieselfde as dié “teen die Here en sy Christus,” en het daarom aanleiding gegee tot gebed vir hulle beskerming en versterking.
“Hulle verwys na die profesie, asof hulle God vra om sy belofte na te kom, en terselfdertyd om hulself te troos dat hul vyande alles tevergeefs uitgedink het. Hulle woorde beteken: 'Stop dit alles en wys dat hulle planne tevergeefs was. (Johannes Chrysostomus, Teofilakt).
Handelinge. 4:25. U is die Een wat deur die Heilige Gees, deur die mond van ons vader Dawid, U dienaar, gesê het: “Waarom was die nasies in beroering en het die volk ydele dinge beplan?
Die toeskrywing van die aangehaalde psalm aan Dawid blyk nie uit die inskripsie van die psalm self nie, maar dit is waarskynlik hier deur die apostels op gesag van tradisie aangedui.
Handelinge. 4:26 vm. Die konings van die aarde het opgestaan, en die vorste het bymekaargekom teen die Here en teen sy Gesalfde.”
Handelinge. 4:27. Omdat Herodes en Pontius Pilatus saam met die heidene en die volk van Israel in daardie stad vergader het teen u Heilige Seun Jesus, wat U gesalf het,
“Wie U gesalf het” – ὃν ἔχρισας. Dit het gevolg by Sy doop, by die neerdaling van die Heilige Gees op Hom.
Handelinge. 4:28. dat hulle kan doen wat u hand en u wil vooraf bestem het om te geskied.
"om dit te doen". Die vyande van Christus wou nogal iets doen – om Jesus as die onerkende Messias dood te maak, maar in werklikheid, sonder dat hulle dit geweet het, het hulle gedoen wat die hand van God se almagtige voorbestem het om te gebeur – om die hele mensdom te verlos deur die dood van die Messias en het dit tot sy eertydse waardigheid en glorie herstel (vgl. Johannes Chrysostomus en Teofilakt).
Handelinge. 4:29. En nou, o Here, kyk na hulle dreigemente, en gee u dienaars met volle vrymoedigheid om u woord te spreek,
Handelinge. 4:30. terwyl U U hand uitsteek vir genesing, en wonderwerke en voortekens laat gebeur in die Naam van U Heilige Seun Jesus.
“U strek u genesende hand uit” – ἐν τῷ τὴν χεῖρά σου ἐκτείνειν σε εἰς ἴασιν. In die Slawiese vertaling: “Ek het eens U hand na U uitgestrek in genesing”. Dit is nie 'n blote verwysing na die tekens wat die werk van die apostels vergesel nie, maar na die noodsaaklikheid van die sukses van daardie werk, wat ook die voorwerp van hulle gebed was. Die betekenis van die verse is: “Gee … met vrymoedigheid om U woord te spreek, want in daardie tyd sal U hulle van U kant af help (help) met wonderlike genesings en tekens.”
Handelinge. 4:31. En nadat hulle gebid het, is die plek waar hulle bymekaar was, geskud, en hulle is almal vervul met die Heilige Gees en het met vrymoedigheid die woord van God gespreek.
“die plek het geskud” – dit was nie ’n natuurlike aardbewing nie, maar ’n wonderbaarlike aardbewing (want net die “plek van samekoms” is geskud), wat beteken dat God hulle gebed verhoor het, en terselfdertyd nog ’n wonderbaarlike gebeurtenis voorafskadu – die vervulling van gelowiges met die aangemoedigde krag van die Heilige Gees.
Dit was ook 'n simbool van God se almag, wat die apostels verseker het dat hulle nie die dreigemente van die Sanhedrin hoef te vrees nie en dat Hy sterk genoeg was om hulle te beskerm deur die plek van hul gebedsbyeenkoms te skud (Johannes Chrysostomus, Theophilus). Om die versamelde gelowiges dus te bemoedig, het die Here dadelik hulle gebed vervul en toegestaan waarvoor hulle gevra het: om met vrymoedigheid te praat en hulle woorde met tekens en wonders te ondersteun. En so het hulle gepraat, en die ontmoetingsplek is “geskud”.
Handelinge. 4:32. En die baie wat geglo het, het een hart en een siel gehad; en niemand het sy eiendom sy eie genoem nie, maar alles was vir hulle gemeen.
Handelinge. 4:33. Die apostels het met groot krag getuig oor die opstanding van die Here Jesus Christus, en groot genade was oor hulle almal.
Die wonder van die genesing van kreupeles en die groot morele oorwinning van die apostels oor die Sanhedrin in sy eerste rebellie teen die nuwe samelewing is 'n groot gebeurtenis in die vroeë Christelike kerk. Sedertdien het die gemeenskap van Christene byna drie keer vermeerder in vergelyking met die gelowiges vanaf die eerste dag van Pinkster. Dit is hoekom die skrywer dit weer nodig vind om die innerlike toestand van hierdie groeiende samelewing te beskryf (vers 32 – 37).
As hoofkenmerk van hierdie samelewing wys hy daarop dat die menigte volkome eensgesindheid en broederliefde gehad het: “een hart en een siel” – volmaakte eenheid in denke, in gevoel, in wil, in geloof, in die hele struktuur van die geestelike lewe. .
Voorwaar, 'n wonderlike verskynsel in 'n sondige, selfbehepte wêreld. Nog 'n kenmerkende kenmerk, wat natuurlik uit die eerste volg, is die volledige gemeenskap van goed, nie deur dwang en deur enige wet wat op almal bind nie, maar heeltemal vrywillig, op grond van die broederlike liefde en morele eenheid wat almal beziel.
“niemand het enige van sy eiendom sy eie genoem nie,” al was daar eiendom, maar dit is broederlik gegee aan almal wat dit nodig gehad het, volgens hulle behoeftes, en so is algemene tevredenheid bereik en die algehele afwesigheid van behoeftiges.
“groot genade was oor hulle almal.” Dit was die mees kenmerkende en manjifieke wedersydse hulpvereniging in die geskiedenis van die mensdom, nie sonder 'n redelike en uitgebreide organisasie nie, met 'n spesiale algemene tesourie, wat aan die een kant voortdurend aangevul is deur die opbrengs van die eiendom wat geskenk en verkoop is. vir die gemeenskaplike voordeel, en aan die ander kant, voortdurend 'n algehele afwesigheid van die armes en behoeftiges gehandhaaf. En aan die hoof van hierdie so wys georganiseerde organisasie het nie groot staatsmansgeeste gestaan nie, maar gewone Galilese vissers, die apostels, of om meer presies te wees – oorvloedig “die nuwe krag van waarlik Christelike genadige inspirasie wat deur hulle stroom”, die krag van geloof en liefde vir die Verlosser.
“hulle het met groot krag getuig van die opstanding van die Here Jesus Christus”. In die verduideliking van die groot wegraping van die gelowiges, noem die skrywer van Handelinge die groot krag van die apostoliese prediking “oor die opstanding van die Here”. Hierdie opstanding is die grondslag van die hele Christelike geloof (1 Kor. 15:14), en daarom is dit die grondslag en middelpunt van die hele apostoliese prediking, aangesien dit natuurlik nie die eksklusiewe nie, maar slegs die hoof, die hooftema is. van daardie prediking.
Handelinge. 4:34. Daar was nie een onder hulle wat gebrek gehad het nie; want die wat grond of huise besit het, het dit verkoop en die prys gebring van wat verkoop is
“wat grond of huise besit het” – ὅσοι γὰρ κτήτορες χωρίων ἢ οἰκιῶν ὑπῆρχον. Die meer akkurate betekenis van die uitdrukking is: nie "almal wie" nie, maar "die wat". “Om hulle te verkoop” beteken ook nie dat die eienaars alles “verkoop” en niks vir hulself oorlaat nie. In beide gevalle is dit 'n kwessie van goeie wil en broederliefde aan almal se kant, en verskeie grade is toegelaat, waarin daar nie eers 'n skaduwee van uiterlike dwang was nie (vgl. Hand. 5:4).
Handelinge. 4:35. en aan die voete van die apostels neergelê; en dit is aan elkeen uitgedeel volgens sy behoefte.
“aan die voete van die apostels gelê” – in die sin van hulle volkome gesindheid en verantwoordelikheid.
Handelinge. 4:36. So, Josia, genoem deur die apostels Barnabas, wat seun van vertroosting beteken, 'n Leviet, 'n boorling van Ciprus,
As ’n voorbeeld van die offerandes wat genoem is, miskien die leersaamste van almal, wys die skrywer na Josia, wat deur die apostels Barnabas genoem is, wat “seun van vertroosting” beteken. Hierdie Barnabas – daarna so beroemde metgesel van die apostel Paulus – was 'n profeet (Hand. 13:1), en sy sobriquet het waarskynlik die spesiale vertroosting van sy geïnspireerde profetiese uitsprake aangedui (1 Kor. 14:3). Hy was ook 'n "Leviet". (1 Kor. 14:3) Dit is ook merkwaardig: nog nooit was daar 'n geval van 'n heilige knie wat voor Christus gebuig het deur geloof in Hom nie. Daar word egter binnekort melding gemaak van baie priesters wat hulle aan Christus se geloof onderwerp het (Hand. 6:7).
"boorling van Ciprus" - vanaf die eiland Ciprus, geleë langs die kus van Palestina in die Middellandse See.
Handelinge. 4:37. wat 'n stuk grond gehad het, het dit verkoop, die geld gebring en dit aan die voete van die apostels neergelê.
Priesters en Leviete kon vaste eiendom hê, soos blyk uit die voorbeeld van die profeet Jeremia (Jer. 32 e.v.).
Bron in Russies: Verklarende Bybel, of Kommentaar op al die boeke van die Heilige Skrif van die Ou en Nuwe Testament: In 7 volumes / Red. prof. AP Lopukhin. – Ed. 4de. – Moskou: Dar, 2009, 1232 pp.