Auctore AP Lopukhin . Prof
Matth. et dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris;
Versio Russica accurate est, si modo fatemur "relinquimus" (in Bibliis Slavicis) — ἀφίεμεν revera in praesenti tempore collocari, non aoristus (ἀφήκαμεν), ut in nonnullis codd. Verbum ἀφήκαμεν optimam testificationem habet. Tischendorf, Elford, Westcote, Hort ponunt ἀφήκαμεν – reliquimus, sed vulgata est praesens, sicut Ioannes Chrysostomus, Cyprianus et alii. Interea diversitas significationis, prout vel hanc vel illam lectionem accipimus, significativa est. Dimitte nobis peccata nostra, quia et ipsi dimittimus vel iam dimittimus. Quisque potest intelligere hanc esse, ut ita dicam, categoricam magis. Remissio peccatorum a nobis ponitur conditio remissionis nostrae, activitas terrestris nostra hic est exemplar actionis caelestis.
Sumpta sunt imagines a faeneratoribus ordinariis qui pecuniam mutuant, et debitores accipientes et postea reddentes. Parabola de divite sed rege misericorde et de debitore immiti potest exponere petitioni (Mt 18, 23-35). In Graeco vocabulo ὀφειλέτης debitorem significat, qui ὀφείλημα, aes alienum, alienam pecuniam debet reddere. Sed latiore sensu, φείλημα generaliter significat obligationes, quam- cunque solutiones dandi, et eo loco, quo haec vox ponitur loco vocis "peccatum", "scelus" (ἀμαρτία, παράπτωμα). Verbum hic ad exemplar Hebraici et Aramaici lov adhibetur, quod significat debitum et reatum, crimen, peccatum, culpa, reatus, peccatum.
Secunda sententia (ut dimittimus, et sic porro) interpretes diu in multam difficultatem induxit. Imprimis disputabant quid verbo "quam" (ὡς) intelligerent, sive sensu strictissimo sive faciliori, quoad humanas infirmitates. Sensum stricte intellectum multi scriptores ecclesiae contremuerunt eo quod magnitudo vel quantitas divinae remissionis peccatorum nostrorum omnino determinatur pro magnitudine propriae facultatis vel facultatis remittendi peccata hominum nostrorum. Id est, divina misericordia hic definitur per humanam misericordiam. Sed quia non est eiusdem misericordiae capax, quod proprium Dei est, positio orantis, qui reconciliandi facultatem non habuit, horrent et tremunt multi.
Auctor operis S. Ioanni Chrysostomo in Matthaeo attributum testatur in antiqua Ecclesia eos qui precabantur omnino omisisse secundam sententiam quintae petitionis. Admonet unus scriptor: « Hoc dicens, o homo, si hoc facias, id est, ora, cogita quod dictum est: Horrendum est incidere in manus Dei viventis. Nonnulli, secundum Augustinum, deflectere conati sunt, et pro peccatis obligari pecuniarias intellexerunt. Chrysostomus, ut videtur, voluit difficultatem excludere, ostendens differentiam relationum et circumstantiarum. Is. Quod ipse de te iudicas, idem de te iudicabo. Si fratri tuo remiseritis, idipsum a me accipies beneficium, quod tamen multo etiam hoc novissimum priori est. Alteri ignoscis, quia ignoscendi tibi opus est, et Deus sibi ignoscit sine ullo egens. Tu fratri ignoscis, et Deus servo ignoscit, innumerabilium es culparum, et Deus innocens est. Harum difficultatum etiam scholares moderni conscii sunt et conantur explicare verbum "quomodo" (ὡς) , ut videtur, recte, modo aliquantulum emollitum. Stricto intellectui huius particulae contextui non licet. In relatione inter Deum et hominem, ex altera parte, et hominem et hominem, nulla est omnino aequalitas, sed similitudo rationis. Rex in parabola plus servo misericordia quam servo commilitoni ostendit. ς potest "similiter" interpretari. Quod hic intelligitur, est comparatio duarum actuum per speciem, non per gradus.
Conclusio
Dicamus quod ratio remissionis peccatorum a Deo sub conditione remissionis peccatorum proximorum fuit, ut videtur, saltem a paganismo aliena. Secundum Philostratum (Vita Apollonii, I, 11) Apollonius Tyaneus suggessit et commendavit cultorem tali oratione ad deos converti: Tu, o superi, redde mihi debita mea (ὦς θεοί, δοίητέ. μοι τὰ ὀφειλόμενα).
Matthew 6:13. et ne nos inducas in tentationem, sed libera nos a malo. Quia tuum est regnum et potestas et gloria in saecula. Amen.
Verba « et non inferant » statim declarant Deum induci in tentationem, ratio huius est. Id est, si non oramus, in tentationem incidamus a Deo, qui nos in eam inducet. Sed numquid et quomodo summo enti tale tribuere potest? Sed talis intellectus sextae petitionis, ut videtur, contradicit his verbis apostoli Iacobi dicentis, in tentatione, in tempore, in medio tentationis, nemo dicit: Deus tentat me, quia. Deus non tentatur a malo, et seipsum non tentat quemquam » (Jac 1). Si ita, cur Deum oramus ne nos inducat in tentationem? Etiam sine oratione, secundum Apostolum, non tentat quemquam nec tentat quemquam. Alibi idem Apostolus ait: "Fratres mei, cum gaudio magno suscipite, cum in varias tentationes incideritis" (Jac 13, 1). Ex quo concludi potest, tentationes in aliquo casu etiam utiles esse, et ideo non opus esse ab eis orare pro liberatione. Si ad Vetus Testamentum convertimur, invenimus Deum tentasse Abraham (Gen. 2, 22); Ir. Has contradictiones non explicabimus, si non concedimus Deum permittere malum, licet non sit auctor mali. Causa mali est liberum arbitrium liberorum, quod in duo scinditur per peccatum, scilicet bonam vel malam. Ex existentia boni et mali in mundo, actus mundi seu phaenomena etiam in malum et bonum dividuntur, malum apparet sicut turbat in aqua munda, aut sicut aer venenatus in aere mundo. Malum sine nobis existere potest, sed participes fieri possumus ex eo quod in medio malo vivimus. Verbum εἰσφέρω in eo versu quo agitur, non minus valet quam εἰσβάλλω; prima non exprimit vim, secunda facit. Ita "noli nos inducas in tentationem" significat: "noli nos inducas in ambitum, ubi est malum", hoc non permittunt. Ne permittas, ob causam nostram, ire ad malum, aut adire mala pro culpa et voluntate nostra. Talis postulatio naturalis est ac satis comprehensa Christi auditoribus, quia innititur altissima humanae naturae et mundi cognitione.
Videtur quod hic non sit maxime necessarium de ratione tentationum, quarum aliquae nobis videntur utiles, quaedam vero noxiae. Duae sunt voces Hebraeae, bahan et nasa (utraque ponuntur in Ps. 25, 2), quae significant tentare et saepius iusto experimento quam iniusto experimento usurpantur. In Novo Testamento unum tantum duobus verbis respondet – πειρασμός, et Septuaginta interpretes in duo vertunt (δοκιμάζω et πειράζω). Propositum tentationum potest esse ut homo sit δόκιμος - « probatus » (Iac 1, 12), talisque activitas potest esse propria Dei et utilis hominibus. Si autem christianus, secundum Iacobum Apostolum, gaudeat cum incidit in tentationem, quia per hoc potest esse δόκιμος, et accipere coronam vitae, Iac. item "orare a tentationibus ad conservationem, quia non potest vindicare se experimentum vincere" δόκιμος. Sic beatos vocat Christus eos qui persecutionem patiuntur et maledicuntur propter nomen eius, Matth. (Tolyuk, [1]). Periculosiores sunt tentationes a diabolo, qui πειραστής appellatur, πειράζων. Hoc verbum demum malam significationem acquiritur, ac aliquoties in Novo Testamento πειρασμός usus. Unde quod dicitur ne nos inducas in tentationem, potest intelligi tentatio non a Deo, sed a diabolo, qui agit interiores inclinationes, et per hoc mergit nos in peccatum. Intellectus "non introducit" in sensu permissive: "nolite nos tentari" (Evfimy Zigavin), et singulariter πειρασμός, in sensu tentationis quam tolerare non possumus, reiiciendus est tamquam superfluus et. arbitrarium. Si ergo tentatio in loco de quo agitur significat tentationem a diabolo, tunc talis expositio debet pertinere ad sequentem sensum verborum a malo.
Iam hoc verbum occurrit, quod indefinite russice et slavonicè transfertur – “a malo”, in Vulgata – a malo, in versione germanica Lutheri – von dem Uebel, Anglice – a malo (etiam ibi. Est versio latina a malo. – Nota ed.), id est a malo. Talis translatio per hoc iustificatur, quod si intelligatur hic pro «a diabolo», esset tautologia: ne nos inducas in tentationem (intelligitur - a diabolo), sed libera nos a diabolo. Diabolus. ὸ πονηρόν in neutro genere cum articulo et sine nomine significat malum (cf. super Matth. 5, 39), et si Christus hic diabolum significabat, tunc, ut recte notatur, posset dicere: ἀπὸ τοῦ διαβόλου vel τοῦ πειράζ οντος. Qua in re explicandum est etiam "Libera". Hoc verbum coniungitur duabus praepositionibus ex et a, et hoc videtur secundum realem significationem huiusmodi compositionum determinari. Dici non potest de eo, qui in paludem demersit: eripe eum (ἀπό), sed de palude. Posset ergo putare, versu 12 melius uteretur si de malo diceretur quam de diabolo. Sed hoc non est necessarium, quia ex aliis casibus notum est quod "e liberare" significat realem, iam occurrentem periculum, eximere a supposito vel possibili. Primae coniunctio significatio est "depellere", secundae - "tuere", et cogitatio tollendi mali iam existentis, cui homo iam subiectum est, non omnino tollitur.
Conclusio
Notamus duas petitiones in hoc versu propositas a multis sectariis (Reformatae, Arminianae, Socinianas) unam esse, ita ut oratio dominica sex tantum habeat petitiones.
Doxologia accipitur a Ioanne Chrysostomo, Decretis Apostolicis, Theophylactu, Protestantibus (in versione Germanica Lutheri, in translatione Anglica), necnon in textibus slavicis et russicis. Sed sunt aliquae rationes, quae putent a Christo non dictum esse, et ideo non fuit in textu originali evangelii. Hoc imprimis notatur differentias in ipsa verborum pronuntiatione, quae etiam in nostris slavicis textibus observari possunt. Unde in evangelio: "tuum est enim regnum et potestas et gloria in secula seculorum, amen", sed sacerdos dicit post "Patrem nostrum": "vestrum est enim regnum et potestas et gloria, et pater et gloria." Filio et Spiritui Sancto, nunc et semper, et in saecula saeculorum.
In textibus graecis quae ad nos pervenerunt, huiusmodi differentiae magis notabiles sunt, quae fieri non poterant si doxologia ex textu originali mutuatus esset. Non in vetustissimis codicibus et vulgata (solum "amen", non notum est Tertulliano, Cypriano, Origene, S. Cyrillo Hierosolymitano, Hieronymo, Augustino, S. Gregorio Nysseno et aliis. Evfimy Zigavin directe dicit eam ab interpretibus ecclesiasticis adhibitam fuisse. Quae conclusio sumi potest ex 2 Tim. 4, 18 secundum Alfordiam contra doxologiam quam pro ea loquitur. Restat ut in eius gratiam dici possit, quod in antiquo monumento habetur « Doctrina XII apostolorum » (Didache XII apostolorum, 12, 8) et in Pescito syriaca translatione. Sed in doctrina XII apostolorum est in hac forma: quoniam tua est potestas et gloria in s?cula; et Peshitta, in nonnullis interpolationibus et additamentis lectionariis supra suspicionem non stat. Ponitur hanc fuisse formulam liturgicam, quae tempore illo in textu Orationis Domini continetur (cfr. 2 Chronicles 12, 1-29).
Initio fortasse tantum verbum "amen" introductum est, deinde haec formula partim ex formularum liturgicarum exsistentibus, partim addendo pronuntiationes, sicut verba evangelica a Gabriele Archangelo dicta sunt communia in ecclesia nostra. et catholicum) canticum « V. Mariae, Laetare ». Interpretatio enim textus evangelii, doxologia vel nihil refert, vel parvam habet.
