Auctore Leonid Ouspensky
Festum ascensionis Domini solemnitas est quae opus nostrae salutis concludit. Omnia eventa huic operi connexa - Christi nativitas, passiones, mors et resurrectio - cum ascensione finiunt.
Hanc significationem exprimentes festorum, in cryptis templorum antiquorum, icones pictores saepe Ascensionem depinxerunt, ornatumque cum eo compleverunt.
Primo aspectu, videtur quod icones orthodoxae huius feriae nomini suo non plene respondeant. Locus praecipuus in eis datur coetui Matris Dei, Angelorum et Apostolorum, dum persona principalis agendi — ipse Salvator qui ascendit, semper fere minor pingitur et quasi in curriculo in comparatione ad aliis personis. In hac autem externa repugnantia Orthodoxa icones Ascensionis Sanctis Scripturis correspondent. Nam cum in Evangelio et in Actibus Apostolorum narrationem Dominicae Ascensionis legamus, eadem impressione relinquimus: pauca tantum verba in ipso Ascensionis Domini, et in omni attentione. Evangelistarum narratio omnino aliud intendit - de ultimis Salvatoris mandatis, quae auctoritatem ac momentum Ecclesiae in mundo, eius relationem ac relationem cum Deo constituunt ac definiunt. Expressiorem habemus descriptionem Ascensionis in Actibus Apostolorum. Haec descriptio una cum evangelio Lucae res illas nobis praebet notitias, licet incompletas, quae in fundamento iconographiae orthodoxae Christi Ascensionis. Centrum gravitatis in narratione Sacrarum Scripturarum, una cum eo in iconographia orthodoxa, non cadit in ipsum Ascensionis, sed in sensum et consequentia, quam habet pro Ecclesia et mundo.
I, ascensio domini facta est in Oliveto, scilicet in monte Oliveti. In icone igitur eventus pingitur vel in ipso montis vertice vel in campestribus montanis. Mons ut ostendat olivam esse, interdum olivae pictae sunt. Iuxta feriarum liturgiam, Salvator figuratur ascendens in gloria (« Ascendisti in gloria, Christus Deus noster... » — e festo tropario), interdum — sedendo super throno magnifice ornata (« Cum Deus portatum est in throno gloriae…” (Stichira, vox 1 laudatorum).
Eius gloria iconographice pingitur in modum halonis ovalis vel rotundi, pluribus circulis concentricis constans, caelum spirituale significans. Hoc symbolismus ostendit Salvatorem ascendentem supra dimensiones vitae terrenae esse, et sic Ascensionem acquirit indolem intempestivam, quae vicissim singulariter significationem tribuit singulis, quae ab arcto historici eventu removet compagem. Halos ab Angelis sustentatur (variatur numerus eorum). Illi, sicut iris, divinam gloriam et majestatem exprimunt*.
* Angelorum munus hic variae sunt ac mutationes secundum textuum liturgicorum quibus imago iconis innititur. Sic, exempli gratia, in nonnullis iconibus, Angeli aureolam non gerunt, sed orantis gestu ad Salvatorem vertuntur, mirantes se videntes "quomodo humana natura cum Ipso consurgit" (iuxta canonem Io. festum, canto 3). In aliis autem iconibus tubarum clangentes depictae sunt, iuxta verba antiphonae: "Ascendit Deus in iubilatione, Dominus ascendit in voce tubae" (Antiphona, vers. 4, Ps. 46, 6). Aliquando in superiori parte imaginis, in aureola, ostia regni caelorum depinguntur, quae aperiunt ante ascensionem Regis gloriae, secundum illud Ps. 23, repetitum in Liturgia: «Attollite, portae superiores, attollite portas aeternas, et introibit Rex gloriae». Haec omnia in icone depicta indicant impletionem prophetiae S. Regis David de Ascensione Domini.
In imaginis fabrica, Dei Genetrix in centro pingitur inter duos circulos Apostolorum et duos Angelos. Iam hic partes Angelorum diversae sunt: sunt enim divinae providentiae praecones, ut in libro Actuum sanctorum apostolorum novimus.
Dei Mater in Ascensione Domini interfuit, quae a S. Traditione categorice confirmatur, per textuum liturgicos, verbi gratia, in Troparione virginis noni cantoris e canone festivitatis: « Gaude, Mater Dei. Christi Dei Genitrix, quam genuisti, quamque una cum Apostolis vigiliis conscendens, hodie glorificasti ». S. Dei Genitrix in Ascensio iconem peculiarem habet locum. Depingitur mox infra Salvatorem ascendentem, fit quasi centrum totius compositionis. Silhouette eius, mundissima, lux et clara, acriter in prospectu albae stolae Angelorum eminet. Eius figura austera et immobilis etiam vehementius cum Apostolis animate gestibus ab utraque parte eius opponit. Proprietas imaginis eius saepe illustratur basi in qua stat, quae ulteriorem locum centralem accentuat.
Totus hic coetus una cum Sancta Dei Genetrice Ecclesia per Christi Salvatoris sanguinem acquisita repraesentat. Relicta ab ipso in terris die Ascensionis, per promissionem Spiritus Sancti in venturo festo Pentecostes, recipiet plenitudinem sui esse. Connexio Ascensionis cum Pentecoste declaratur verbis Salvatoris: « Si non abiero, Paraclitus non veniet ad vos; si enim abiero, mittam eum ad vos » (John 16:7). Haec connexio inter ascensionem divae humanae Carnis Salvatoris et Pentecosten venientem, quae initium est deificationis hominis per S. Spiritus descensum, etiam tota feriae servitus effertur. Figura in icone huius coetus, quae Ecclesiam depingit, visiva significatio illius momenti est, quod fundamento suo tribuitur secundum Scripturas sanctas in ultimis mandatis Salvatoris.
Quod tota Ecclesia hic in persona legatorum suorum intelligatur, et non solum personae historice in Ascensione Domini, constare potest ex praesentia sancti Pauli apostoli (ad dextram videntis, iuxta Mariam Virginem); qui historice non potuit una cum ceteris Apostolis Ascensioni adesse, tum ex peculiari loco Matris Dei in icone festi. Quae Deum in se suscepit et in templum Verbi incarnati facta est, hic personat Ecclesiam, corpus Christi, cuius Caput est Christus ascendit. plenitudo eius qui omnia in omnibus adimpletur.
Quam ob rem, uti Ecclesiae personificatio, Sancta Dei Mater in imagine statim infra Christum ascendentem depingitur, et hoc modo quasi se invicem complent.
Gestus manuum suarum huic sensui respondet. In nonnullis iconibus est gestus Orantae - vetustus orationis gestus manibus elevatis, munus suum et munus Ecclesiae ab ipsa in relatione cum Deo insertae, precatio ad Ipsum, interpellatio pro mundo. In aliis iconibus est gestus confessionis, munus Ecclesiae in relatione ad mundum exprimens. Hoc in casu, Sancta Dei Mater manus suas ante eam tenet, palmae in anteriores versae, sicut martyres confessores in iconographia depinguntur. Stricta eius immobilitas videtur velle immutabilitatem Dei revelatae veritatis ostendere, cuius custos est Ecclesia.
Motus totius coetus ab antica iconis, gestus angelorum et apostolorum, directio intuiturum, cogitationum — omnia sursum conversa sunt, ad Fons vitae Ecclesiae, in Capite residens. coeli. Ita imago vocationem significat, qua Ecclesia filios suos hac die alloquitur: « Venite, surgamus et levemus oculos et cogitationes, mentes nostras colligat, mente sta in Monte Oliveti et ad Redemptorem intueamur. Qui in nubibus fluitat…” (Ikos in Kondak, vox sex.). His verbis Ecclesia fideles vocat ad apostolos ad Christum ascendendum suadente, ut ait S. Leo Magnus: “Ascensio Christi etiam nostra est ascensio, quia ubi caput gloria coronatur, ibi spes est; corpus quoque. " (S. Leo Magnus, Sermo 73 (Verbum 61. festo Ascensionis) dicatum.
Salvator ascendens, mundum terrenum cum suo corpore relinquens, eam divinitate non relinquit, ab eius possessione non separat, Ecclesiam, quam suo sanguine acquisivit, « nullo modo separat, sed firmiter secum manet ». (Kondak in festo). Et ecce, inquit, ego sum vobiscum semper usque ad consummationem saeculi. Verba haec Salvatoris referuntur tum ad totam Ecclesiae historiam, tum ad unumquemque suae exsistentiae momentum, tum ad singulorum membrorum vitam usque ad ipsum secundum Domini adventum. Iconem hanc connexionem sui cum Ecclesia insinuat, eum semper dextera benedicens (raro admodum utraque manu benedictio depingitur), ac plerumque in sinistra evangelium vel librum tenens — symbolum docendi et praedicandi. . Ascendit autem benedicens, et non benedicens discipulos, secundum illud evangelii: cum benedixisset eis, recessit ab eis, et ascendit in caelum, Luc. reliquiae eius in ecclesia post ascensionem eius immutatae sunt. Ipsum benedictionis figurando, icon nobis clare ostendit, etiam post Ascensionem, fontem manere Apostolis benedictionis, et per eos eorumque successores, et omnes quos benedixerint.
Salvator, ut diximus, in sinistra manu tenet evangelium vel librum. Hac imagine ostendit nobis Dominum, qui in caelis est residens, eum non solum fontem benedictionis, sed etiam cognitionis relinquere — gratiamque cognitionis, quam per Spiritum Sanctum in Ecclesiam transmittit.
Interior Christi connexio cum Ecclesia in icone exprimitur per totam compositionis constructionem, quae terrenum coetum cum caelesti Capite coniungit. Praeter ea quae hactenus dicta sunt, motus totius coetus, eius directio ad Salvatorem, itemque gestus ad eum directus, eorum interiorem necessitudinem ac vitam communem inseparabilem Capitis cum Corpore exprimunt. Duae partes iconis, superior et inferior, caelestis et terrestris, inter se inseparabiles sunt ac sine se invicem sensum amittunt.
Sed imago Ascensionis aliud significat. Duo Angeli, stantes post Mariam Virginem et Salvatorem demonstrantes, annuntiant Apostolis Christum ascendentem iterum in gloria venturum: « Hic Iesus, qui ascendit de te in coelum, sic veniet, sicut vidisti eum. vade in caelum” (Act 1, 11). In Actibus apostolorum, ut dicit sanctus Johannes Crisostomus, "duo angeli nominantur, quia quidem duo angeli fuerunt, et tot fuerunt, quia solum duorum testimonium est dubium (II Cor. XIII, 2). S. IOANNES CHRYSOSTOMUS, Sermo in Actibus Apost., par.
Ascensionem Salvatoris et doctrinam Ecclesiae depingens, Ascensionis icon est simul icon prophetica, imago Secundi et gloriosi adventus Iesu Christi. Itaque in iconibus ultimi judicii ut in ascensionis iconibus pingitur, sed non ut Redemptor, sed ut judex universitatis. Hoc sensu prophetico, coetus Apostolorum cum Matre Dei (in centro iconis) depingit Ecclesiam exspectantem Secundum Christi Adventum. Ascensionis ergo imago, ut diximus, prophetica est, secunda adventus est imago, quia spectabilem nobis imaginem ostendit, a Vetere incipiens et ad finem historiae attingens.
Animadvertendum est non obstante multifaceta icone Ascensionis argumenta, proprium eius notam esse eximiam emissiones ac monumentalitatem compositionis.
Iconographia huius feriae, ab Ecclesia orthodoxa adoptata, una est ex antiquissimis festis ecclesiae iconographiae. Prima, sed iam stabilita, imagines retulerunt ad saeculum V-VI (Ampoules e Monza et Ravula Evangelium). Iconographia huius feriae usque hodie immutata permansit, exceptis quibusdam minutis rebus.
Fonte: Ex libro "Theologiae Iconis" Leonidis Uspensky, e Russico (cum abbreviationibus) [in Russico: Богословие иконы православной еркви/Л.А. Успенский. – ереславль: Изд-во ратства во имя святого князя Александра евского, 1997. – 656, XVI с. : ил.].
Illustratio: Ascensio Jesu Christi (Act 1, 1-12; Marc. 16:19-20, Luc. 24:50-53). Una ex antiquissimis imaginibus Ascensionis Christi, in Evangelio Syriaco Ravbula monachi (Rabbula Evangeliorum) – 6th century, Eccl.
