† BARTHOLOMEUS
DEI MISERICORDIA ARCHIEPISCOPO
CONSTANTINOPOLIS-ROMA NOVA
ET PATRIARCHA ECCLENICUS
Ad totam Ecclesiae perfectionem, gratia et pax Dei a Deo sint.
* * * *
Hymnis gratiarum actionis laudemus Deum omnipotentem, omnia videntem et omnia beneficentem in Trinitate, qui populum suum dignatus est ad millesimum septingentem anniversarium primi Concilii Oecumenici Nicaeni pervenire, qui, Spiritu Sancto motu, testimonium perhibet de fide pura in Verbo, sine initio nato et vere consubstantiali illi, Deo Verbo, "qui propter nos homines et propter nostram salutem descendit de caelo, et incarnatus est, et homo factus est, passus est et sepultus est, et resurrexit tertia die, et ascendit in caelum, et iterum venturus est iudicare vivos et mortuos."
Concilium Nicaenum est expressio naturae conciliaris Ecclesiae, culmen "conciliaritatis primordialis" eius, quae inseparabiliter coniungitur non solum cum realizatione Eucharistica vitae ecclesiasticae, sed etiam cum usu talium conventuum ad decisiones "unanimiter"[1] de rebus hodiernis capiendas. Itaque Concilium Nicaenum ortum novae structurae conciliaris significat – Concilii Oecumenici, quae decisiva erit pro cursu rerum ecclesiasticarum. Notandum est Concilium Oecumenicum non esse "institutionem permanentem" in vita Ecclesiae, sed "eventum extraordinarium", responsum ad certam fidei minam, ad unitatem fractam et communionem Eucharisticam restituendam destinatum.
Quod Concilium Nicaenum ab imperatore convocatum est, quod Sanctus Constantinus Magnus eius opus secutus est et eius thematibus auctoritatem legis publicae dedit, non id "concilium imperiale" facit[2]. Res erat pure "eventus ecclesiasticus" in quo Ecclesia, Spiritu Sancto ducta, res domus suae decrevit, dum imperator principium adhibebat: "Reddite ergo Caesari quae Caesaris sunt, et quae Dei sunt Deo."[3] Contra errorem Arianum, Ecclesia conciliariter essentiam fidei formulavit, ut in ea per saecula experta erat. "Consubstantialis Patri," Filius praeaeternus et Verbum Dei, "Deus verus ex Deo vero," hominem ab aliena servitute per incarnationem suam servat et viam ei ad deificationem per gratiam aperit. "Nam homo factus est, ut nos deificaremur."[4] Symbolum Nicaenum firmam convictionem exprimit deviationem haereticam quae propagatur esse negationem possibilitatis salutis humanae. Hoc sensu, non est modo quaedam proclamatio theoretica, sed confessio fidei, sicut omnes textus dogmatici Ecclesiae; est authentica expositio veritatis viventis in ea et per eam. Magni momenti theologici est quod in fundamento Sancti Symboli "Credo..." est symbolum baptismale locale vel coetus talium Symbolorum. Ut verus lator aeternae conscientiae ecclesiae, Concilium retractat et affirmat quae a Sanctis Apostolis legata sunt, ab Ecclesiis localibus conservata. Sanctus Athanasius Magnus commemorat Patres Concilii "de fide scripsisse – sine phantasia – quae Ecclesia Catholica credit; et directe confessi esse quomodo credunt, ut ostenderent se non novo modo, sed apostolico modo ratiocinari, et sic scripsisse – sine ullo proprio invento – idem quod Apostoli docuerunt"[5]. Convinctio Patrum illuminatorum est nihil fidei Sanctorum Apostolorum additum esse et Concilium Oecumenicum Nicaenum vere esse proclamationem Traditionis communis Ecclesiae Catholicae. Sancti Patres Concilii, quos Ecclesia Orthodoxa iure honorat et laudat tamquam "custodes accuratos Traditionum Apostolicarum", vocabulo philosophico "essentia" (et "consubstantialitas") usi sunt ad exprimendam fidem Orthodoxam in divinitatem Verbi, quam Arius negabat, modis cogitandi Hellenisticis indulgens et "Deum Patrum" nomine "Dei philosophorum" reiciens; simulque totum mysterium Oeconomiae Divinae incarnatae et omnino salvificae.
Alia quaestio gravis, quam Concilium Nicaenum solvere advocavit ut unitatem ecclesiae in liturgica praxi firmaret, est "quando et quomodo diem Paschae celebrare." Occasione millesimi septingenti anniversarii a Concilio convocato, quaestio de communi celebratione Resurrectionis Domini iterum momentum habuit. Sancta Magna Ecclesia Christi precatur ut Christiani toto orbe terrarum, secundum praescripta Concilii Nicaeni, ad celebrationem Paschae uno die communi revertantur, sicut feliciter hoc anno accidit. Talis decretum erit indicium et symbolum veri progressus in certamine pro consensu oecumenico et unanimitate per dialogum theologicum et "dialogum vitae", tamquam testimonium tangibile reverentiae activae pro rebus gestis Ecclesiae indivisae. Consecutio huius finis, in contextu iubilaei huius anni, fuit communis aspiratio semper memorabilis Romani Pontificis Francisci et Mernost nostri. Mors eius, pridie festi Paschae, quod per totum orbem Christianum celebratur, communem nostram responsabilitatem auget, ut sine haesitatione in hanc partem progrediamur.
Significans quoque fuit actio iuridica et canonica Concilii Nicaeni, per quam aeterna conscientia Ecclesiae conciliariter formulata et affirmata est, et in qua initia systematis metropolitani et declaratio validitatis, loci exclusivi et responsabilitatis separatae quarundam Sedum radicantur, ex quibus systema Pentarchiae paulatim formatum est. Cum hereditas canonica Nicaeni sit hereditas communis totius orbis Christiani, iubilaeum huius anni vocatur ut sit invitatio ad revertendum ad fontes, ad institutiones canonicas originales Ecclesiae indivisae.
Aeternum fideiussor institutorum a Nicaea conditorum est Sedes Oecumenica Constantinopolitana. Hic spiritus Magnae Ecclesiae etiam in Encyclicis Patriarchalibus et Synodalibus occasione millesimi sescentis anniversarii Concilii[1600] – “primo Oecumenico et maximo ut vero Concilio Ecclesiae” – exprimitur. Decisio quae capta est, ut hoc anniversarium “solemniter et coniunctim, si fieri potest, ab omnibus Ecclesiis Orthodoxis Autocephalis tamquam universali fidei manifestatione celebraretur, et hodie – Dei gratia – cum constantia Sanctae Ecclesiae nostrae Orthodoxae in doctrina et spiritu huius Concilii, quod, ex una parte, fidem unicam Ecclesiae decreto suo in Spiritu Sancto confirmavit et sigillavit, et ex altera parte, unitatem coetus ecclesiastici praesentia repraesentantium ex omnibus orbis terrarum partibus egregie curavit”, infeliciter ob extraordinarias circumstantias et viduitatem apud Sedem Oecumenicam exsequi non potuit. Die XIX mensis Iulii anno MCMXXV – prima Dominica post inthronizationem Patriarchae Basilii III, “officium sero” impletum est celebratione “specialis Liturgiae Patriarchalis et Concilii” in beata Ecclesia Patriarchali. Magni momenti ecclesiologici est quod Encyclica valorem implendi officium celebrandi hoc “magnum anniversarium pro toto mundo Christiano” ab Ecclesia Constantinopolitana extollit, quia “directum nexum et officium cum hoc festo habet”.
Concilium Nicaenum fundamentum est in formatione identitatis dogmaticae et structurae canonicae Ecclesiae, exemplar manet ad tractandas quaestiones fidei et ordinis canonici in gradu oecumenico. Millesimo septingentesimo anniversario celebrationis Christianitatem de hereditate Ecclesiae antiquae, de valore communis certaminis contra erroneas interpretationes fidei Christianae et de missione fidelium ad multiplicationem "bonorum fructuum" in Christo, per Christum et pro vita Christi in mundo contribuendi admonet.
Hodie vocamur ut nuntium aeternum Concilii Oecumenici Nicaeni Primi, dimensiones soteriologicas et consequentias anthropologicas "consubstantialitatis", nexum inseparabilem inter Christologiam et anthropologiam, tempore confusionis anthropologicae et perseverantium conatuum "metamanem" tamquam horizontem apertum et perspectivam manifestam evolutionis humanae, contributionem scientiae et technologiae, exaggeremus. Principium "dei-humanitatis" est responsum ad desperatam phantasiam "dei-hominis" contemporanei. Allusio ad "spiritum Nicaenum" est invitatio ad essentiam fidei nostrae convertendam, cuius nucleus est salus hominis in Christo.
Dominus noster et Servator Iesus Christus est plena et perfecta revelatio veritatis de Deo et homine. "Qui me vidit, vidit et Patrem."[7] Verbum Dei Incarnatum "primum et unicum," ut scribit sanctus Nicolaus Cabasilas, "verum et perfectum hominem, et in vita et in omnibus."[8] Haec Veritas in mundo repraesentat Unam Sanctam, Catholicam et Apostolicam Ecclesiam; ab Ea nutritur et Ei servit. Vestimento Veritatis induta, "a theologia desuper texta," semper erecta stat et "magnum pietatis mysterium" glorificat, verbum fidei, amoris et spei praedicans, "diem inquietum, immutabilem et infinitum"[9] expectans – Regnum aeternum Patris, Filii et Spiritus Sancti.
Munus theologiae est dimensionem soteriologicam dogmatum eorumque interpretationem sensu existentiali revelare, quod, una cum participatione in evento ecclesiali, sensibilitatem et verum studium hominis et periculis libertatis eius requirit. Hoc sensu, proclamatio fidei in Verbum Dei incarnatum responsione activa ad mandatum eius salvificum comitari debet: "Hoc est mandatum meum: diligatis invicem sicut ego dilexi vos"[10].
In memoriam donorum ineffabilium quae dedit et dat omni creaturae, sine intermissione glorificamus nomen sanctissimum et luminosissimum Domini omnium et Dei amoris, per quem Patrem cognovimus et Spiritus Sanctus revelatus est in mundo. Amen!
Anno salutis MMXXV, mense Iunio (2025)
Accusatio III
____________
1. Actus Apostolorum 2:1.
2. Metropolitanus Ioannes Zizioulas Pergamenus, Creationes, vol. 1. Studia ecclesiastica, ἐκδ. Δόμος, θήνα 2016, σ. 675-6.
3. Matth. 22:21.
4. S. Athanasius Magnus, Λόγος περι τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ όγου, PG 25, 192 .
5. S. Athanasius Magnus, Ἐπιστολή περι τῶν γενομένων ἐν τῇ Ἀριμίνῳ τῆς ταλίας, καί ἐν Σελευκείᾳ τῆς Ἰσαυρίας συνόδων, PG 26, 688.
6. .Π.Α. κῶδιξ ' 94, 10 ὐγούστου 1925, σ. 102-3.
7. Ioannes 14:9.
S. Nicolai Kavasilae, κερί τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς, PG 8, 150.
(9) S. BASILIUS MAGNUS, ἰς τήν αήμερον, PG 29, 52.
10. Ioannes 15:12.
