Kaituhi: Fr. Vasily Zenkovsky
Hei tauira mo te rerekeetanga o te tikanga tikanga tangata a Orthodox ki tera o nga Haahi o te Tai Hauauru, ko nga waiaro rereke ki te reo maori o nga momo haahi rereke ka taea te mahi ki a tatou. Kua whakaritea te tauritenga o te reo i roto i te ao Katorika Roma, na te mea kua kitea te reo i waho o nga mahi a te Hahi. Ko te ahua penei ki te reo, ka huri hei ahuatanga maori noa iho karekau he waahi mo te wahi tapu, ka wehe te Hahi i te kaha taketake e hono ai te whanaketanga o te wairua o te tangata.
Ka kitea e matou tetahi atu mea i roto i te Protestantism, i reira ka whakawhiwhia te reo Maori ki nga waahi katoa, kaore he here ki te mahi i nga ratonga i roto i to ratau ake reo, engari, i runga i te tirohanga whanui o te Porotetani, ka mohiotia te reo he ahuatanga "maori", ki te kore he whakaaro hei whakatapu i te reo.
Ki a matou ko te Orthodox, he whakapono kei te whakatapua te reo i roto i te Haahi ka hohonu te kuhu ki roto i te wairua o te whare karakia. Ko te mea i roto i to tatou whenua kei te whakahaeretia nga karakia karakia i roto i te reo maori e tino hono ana te ao o te whakapono ki te rohe o te motu.
I konei kotahi noa te tauira o te rereketanga o nga whanaungatanga i waenganui i te Hahi me nga kaha o te wairua o te wairua i roto i nga karakia rereke; ko te kaupapa matua ko te patai mo te mohiotanga o nga matua tapu ki te ahua o te tangata. Ko te kaupapa o te Kaunihera o Chalcedon e tika ana kia whakaarohia hei turanga mo te hanga i nga tikanga tikanga tangata o te Orthodox. E ai ki nga whakaakoranga o tenei kaunihera, e rua nga ahuatanga i roto i te Ariki o Ihu Karaiti - i roto i te kotahitanga o tona tangata - e rua nga ahuatanga (te atua me te tangata). Ko te mea nui i roto i tenei whakaakoranga mai i te tirohanga o te hanga tangata tangata, i konei ka puta te rereketanga o te ahua o te tangata me te tangata i roto i a ia, no te mea kei roto i te Ariki nga ahuatanga e rua o te tangata kotahi. A, i te mea, i runga i nga whakaakoranga a te Kaunihera o Kalasedon, ko te Ariki a Ihu Karaiti te Atua pono me te Tangata pono, ka taea e tatou te ki kei roto i a te Karaiti anake te mea ngaro o te tangata e whakakitea ana.
Ko te tikanga ko te hanga o te tikanga tangata me noho ki runga i tenei wehewehenga taketake i waenga i te ahua me te tangata, ko te turanga o te kaupapa o Chalcedon, engari, i tua atu, i roto i te Haahi he maha atu nga korero mo te hanganga o te tikanga tikanga tangata, te Ko te mea nui pea ko te ahua o ta tatou Orthodox i te wa e whakanui ana tatou i te Aranga. I roto i nga karakia o te Aranga ka nui ake te koa mo te tangata; Ko nga wheako o te Aranga ka homai te whakapono ki te tangata. A he tino whakakitenga tenei mo te tangata e mau ai tatou. E e mea faufaa roa ia horoa mai te reira i te oaoaraa no te taata noa, te faaroo râ i te taata, te faaroo i roto i teie hoho‘a hanahana, o tei opanihia i roto i te taata e o te ore e nehenehe e tatarahia i roto i te mau huru tupuraa atoa.
E tika ana te kii ko te mea tino nui o to tatou tikanga tangata ko te whakapono ki te tangata. Kaore e taea e nga hara te tango i tenei ahua i te tangata, te whakangaro i to tatou teina i roto.
Ko te whakaakoranga o te ahua o te Atua i roto i te tangata, ko te mahi o tenei ahua i roto i a ia, ko te putake o to tatou tikanga tangata – ko te mea nui i roto i te tangata e pa ana ki aua hihi o te marama o te Atua, e hanga ana i te oranga wairua i roto i a ia, he mihi ki a ia. i roto i te tangata ka haere te oranga o roto.
Ko te tangata "roto" e korero ana a Hato Apotoro. Ko Pita, [1] te puna o tona pakeketanga. Koinei te tino o roto i a ia i puta mai ai te marama o te Atua. No reira, te haapiiraa a te mau Porotetani e te huru o te Atua i roto i te taata mai te mea ra e ua morohi, ua mou, e ere ïa i te mea tano ia tatou. Ko te whakaakoranga Katorika Roma mo te ahua o te Atua i roto i te tangata e tata atu ana ki a tatou, engari kaore ano i te rite ki a tatou. Te taa-ê-raa i rotopu ia tatou e te mau Katorika Roma, i roto ia ratou te hoho‘a o te Atua e itehia ’i te hoê parau tumu “tia ore” i roto i te taata. Te ite-taa-ê-hia ra te reira i roto i te haapiiraa o “te parau-tia tumu” (justitia originalis) o te mau taata matamua i roto i te paradaiso hou te toparaa.
E ako ana te Katorika Katorika e kore e ranea te ahua o te Atua mo te tangata ki te whanake noa, i hiahiatia ano "te aroha noa" - gratia superaddita.
Ma te kore e uru ki te whakapae o tenei whakaakoranga, me tohu ko tatou, ko te Orthodox, he rereke te titiro ki te ahua tuatahi o te tangata i roto i te pararaiha me te whakaaro rereke mo te whakaoranga o te tangata - ko te whakahokinga mai o te tangata i hanga tuatahi. Ma te mohio ki te tino kaha o te ahua o te Atua i roto i te tangata, e mohio ana tatou kei roto i a tatou he awa o te marama o te Atua - na tenei marama o te Atua e whiti ana i roto i a tatou na te ahua o te Atua, ka whangai i te oranga katoa o roto o te tangata.
Heoi ano, e marama ana ko te ahua o te Atua – hei kaikawe i te maramatanga o te Atua i roto i te wairua o te tangata – ka whakatuwhera i te huarahi ki te whakatata atu te wairua ki te Atua, te whai waahi o te maramatanga wairua me te mohiotanga o te ao teitei.
No reira te whakaakoranga Orthodox mo te hononga i waenga i te oranga o roto i roto i te tangata me te oranga o roto i a ia. Ko te tikanga katoa o te mohiotanga o te Orthodox mo te awheawhe kei roto i te meka e tukino ana i nga mea katoa e tango ana i te whakamarama wairua ki te rangatira i nga mea taikaha i roto i te wairua. Anei te tikanga o te korero a Rev. Seraphim, ko te mahi o to tatou oranga ko te whiwhi i te Wairua Tapu. [2] Ko te mahi a te Wairua Tapu kei roto i te wairua o te tangata na roto tonu i te ahua o te Atua. I tetahi atu taha, ko te whakaakoranga a nga Matua Tapu mo te atuatanga – hei mea tino pai – kia kaua e huna te ahua o te Atua e nga nekehanga o te wairua “raro”, engari ma te ahua o te Atua me nga matauranga wairua e arahi te tangata ki runga. Koinei te tikanga o te inoi a Ihu mo te pakeketanga wairua o te tangata. Engari he aha tenei kino o te tangata? Na mua roa, i ǒ nei, eita tatou e nehenehe e farii i te haapiiraa katolika no Roma e te “fenua animala” (“animalische Seite”), na roto i te taotiaraa i te mana pae varua o te taata, o te tumu ïa o te hara e te tumu o te ino. Ehara i te tinana (i kii mai a Hato Paora ki a tatou ko te whare tapu o te Wairua Tapu) me te takoto te take o te hara.
Na tona ahuatanga, he wairua te kino. Ka taea e tetahi te korero (ahakoa he uaua ki te whakaae tonu) mo te ahua o te wairua "pouri" - na te mea he wairua tonu nga wairua kino. Ko te ahua wairua o te kino te tikanga kei roto i te tangata, i tua atu i te ahua o te Atua, he pokapū tuarua: te hara taketake.
Ka taea te mohio inaianei he aha te tangata i hono ai te hara tuatahi ki tona ahua, kaua ki tona ahua. I roto i tona tangata he watea te tangata, engari he kuiti tona ahua - kei a ia te hara taketake me te katoa o te whanaketanga wairua ko te pouri kei roto i te tangata - he hara - ka paopaohia e ia. [4] Kia tino marama ai tatou ki tenei, me whakamarama ano tatou - na to ratou ahua, i te katoa, ka hanga te tangata i tetahi momo kotahitanga, ara, me korero tatou mo te kotahitanga o te tangata (i roto i a Arama, "kua hara katoa" ). ka mea a Hato Paora [5]). Ko te whakaakoranga tenei mo te katorika o te tangata, mo te ahua katorika o te tangata. Te mea ta te Faaora i faaora na roto i Ta’na ohipa faaora o te natura taata ïa, tera râ, e mea ti‘a i te taata tata‘itahi ia haapii no’na iho i te mana faaora o te ohipa a te Mesia.
Ko te mutunga tenei o nga mahi a ia tangata – he hono i tona tangata ki te tangata o te Karaiti. E kore e whakakore i to tatou aroha tetahi, engari ma ia tangata ake (ina koa i roto i tona ripeneta me tona tahuri ki te Atua) ki te whakauru - na roto i te Hahi - nga mea i homai e te Atua ki a tatou.
Na, i roto i te wehewehenga i waenganui i te natura me te tangata, i whakaturia i te Kaunihera o Chalcedon, ka hoatu te ki o te mohio ki te mea ngaro o te tangata. Ko te mea e kitea ana e tatou te whakaoranga i roto anake i te Hahi ka rite ki te ahua ke. Tera râ, tei roto noa te taata i te Ekalesia e i roto ana‘e ia ’na e nehenehe ai ia ’na ia faaau i ta te Fatu i horoa mai i to tatou natura na roto i te ohipa faaora. No reira ka taea e tatou te whakawhanake i te ahua o te tangata - i runga i te ahua o tona hohonutanga - anake i roto i te Hahi. Ki te kore te reira, e kore e taea te whakaatea te ahua o te tangata i te hinganga. No reira tatou e faataa ê ai i te mana‘o ekalesia e te mana‘o o te taata hoê, no te mea e nehenehe te feruriraa o te taata iho e hape e na roto ana‘e i te tauturu aroha a te Ekalesia e noaa ’i i te reira te puai e titauhia no ’na iho. Ko tenei whakaakoranga o te take o te hahi i raro i te kaupapa katoa o te Orthodoxy (toona epistemology). No reira te whakaakoranga a nga runanga, ko te putake o te Pono ma te mahi a te Wairua Tapu. Ki te kore te mahi a te Wairua Tapu, ko nga kaunihera, ahakoa he mea tino tika, ehara i te puna o te Pono. Heoi, ko nga korero mo te whakaaro e pa ana ki te herekore - he mahi na te Hahi. Ko te herekoretanga kua hoatu ki te Hahi, kaua ki te tangata takitahi – i runga i te tino tikanga o te kupu, kei roto noa i te Hahi tatou e noho herekore ana. Na tenei ka whakamarama i to tatou mohiotanga ki te tikanga herekore he mea homai noa na te Hahi, i runga i te mea ka taea e tatou te whakamahi i te herekore i roto anake i te Hahi, i waho atu o taua mea e kore e taea e tatou te tino rangatira te taonga o te herekore. Hoê â parau tumu no te mana‘o haava. Ka taea e te hinengaro o te tangata te he tonu. (Kei te pai te korero o tenei i roto i tetahi o nga karakia ngaro i te wa o te Liturgy, i reira ka inoi te tohunga ki te Ariki ki te whakaora ia ia i te "whakaaro tinihanga." [6]) Ko te tikanga ko te hinengaro takitahi ehara i te mea he huarahi tika mo te tika, engari ko tona kaha ka mahia i runga i te hinengaro o te Hahi.
I roto i te matauranga Orthodox, ka kitea te tangata i roto i te Hahi. Ko tenei hononga o te tangata ki te Hahi te mea tino nui i roto i to tatou mohiotanga ki te tangata, a tera pea ka marama ake te take i tino kitea ai te ahua o te tangata i roto i nga wheako o te Paha. I roto i nga wheako o te Paha, ka wareware te tangata ki a ia ano - i reira he nui ake ta tatou ki te Hahi i a tatou ano. Oia mau, te vai ra te huru o te taata taitahi i mua i te Ekalesia e mea mo‘emo‘e, e te reira te hoê mea eiaha e mo‘ehia. Ei hi‘oraa, e ere te au-maite-raa i rapaeau i te Ekalesia i to tatou “haahaereraa”. Ka taea ano te rere ke: ko te tangata he ngoikore o waho ki te Hahi, he nui ake te hono atu ki a ia i te hunga e tata ana ki waho ki te Hahi. Ko te Hahi ano he rauropi Atua-tangata, he taha tangata kei roto, he taha atua ano hoki, karekau he whakakotahitanga, ka noho kore wehe. Na roto i te noho i roto i te Hahi, ka whai taonga te tangata i ona mana, i nga Hakarameta Tapu me nga mea katoa kei te Hahi te Tino o te Karaiti.
Koia tonu te pakaru o te ngakau o roto o te tangata – e ai ki nga kupu a Hato Apotoro a Paora.
[1] Tirohia: 1 Pet. 3:4.
[2] Te faahiti ra te taata papai i te mau parau tuiroo i muri nei a te Orometua Seraphim no Sarov: “Te tumu o to tatou oraraa o te fariiraa ïa i te Varua Mo‘a o te Atua. Ko te tikanga matua mo te whiwhi i te Wairua Tapu ko te inoi.
[3] Tirohia: 1 Kor. 6:19.
[4] I runga i te kaupapa nui me te tautohetohe mo te mohio ki te hara o nga tupuna i roto i te whakapono Orthodox, tirohia te mahi rongonui a Prot. John Sava Romanidis.
[5] Tirohia: Roma. 5:12.
[6] No te toru o nga inoi ngaro a te tohunga mai i te raupapa o te Liturgy of the Faithful.
Puna: Zenkovsky, V. "Fundamentals of Orthodox Anthropology" - In: Vestnykh RSHD, 4, 1949, pp. 11-16; na roto i te tuhi korero a Prof. Prot. Vasily Zenkovsky.
