I tenei ata, Turei 16 o Mei, ka tukuna mai te Ite no Ihowa a Shamil Khakimov, 72, mai i te whare herehere i Tajikistan i muri i tana mahi i te katoa o tana whiu e wha tau. Ua tapeahia o ’na i roto i te fare auri no te mau pari haavare “te faatupu i te riri i te pae faaroo”. I roto i te parau mau, te faaiteraa i to ’na faaroo ia vetahi ê.
Ko tana tukunga i puta mai i runga i te haerenga mana ki Tajikistan e te UN Special Rapporteur on Freedom of Religion or Belief, Nazila Ghanea, i tera marama.
Ko te whakatoi me te whiunga o Shamil Khakimov ki te whare herehere
He pouaru a Shamil Khakimov, he penihana. I whanau ia i te kainga iti o Koktush, i te takiwa o Rudaki, Tajikistan. I te matahiti 1976, ua faaipoipo oia e ua haere i te oire pu no Dushanbe, i reira oia i te ohiparaa e 38 matahiti i te maoro. OJSC Tajiktelecom hei miihini raina taura. E rua nga tamariki a Khakimov, he tama me tetahi tamahine. I te tau 1989, 12 tau tana tama, 7 tau tana tamahine, ka mate tana wahine i te mate pukupuku. I tiaki ia i ana tamariki, kare i marenatia ano. Ua riro mai oia ei Ite no Iehova i te matahiti 1994.
I te 4 no Tiunu 2009, ua putuputu te mau Ite no Iehova ahuru ma ono i roto i te hoê fare nohoraa i Khujand no te taio e no te tauaparau no nia i te Bibilia. Hoê ahuru ma hoê tia mana, e tae noa ’tu te mau tia a te Tomite a te Hau no te parururaa i te fenua, tei tomo atu i roto i te fare, ma te imi i te reira e tae noa ’tu te feia i amui mai i te tairururaa, ua haru i ta ratou mau Bibilia e te tahi atu mau papai faaroo. E rave rahi mau Ite no Iehova tei afaihia i muri iho i te pu rahi o te Tomite a te Hau no te parururaa i te fenua, i reira ratou i uiuihia ’i e ono hora. I tetahi ra kaore i tohua, ka timatahia he keehi taihara ki a ratou.
I whakakorehia te keehi i te Oketopa 2009 i muri i te hui a-tau o te OSCE Human Dimension Implementation Meeting i Warsaw i reira i whakapuakina ai tana mauheretanga. Heoi, i whakatuwherahia ano e te kaiwhiu te keehi taihara i muri mai mo etahi atu whakapae.
I te marama o Hepetema 2019, ka whiua e te Kooti Taone o Khujand a Khakimov kia whitu tau me te hawhe ki te whare herehere. I tukuna ano e te kooti he aukati mo nga tau e toru mo tana mahi whakapono i muri i te otinga o tana whiu. I ngaro tana piira i te 9 Oketopa 2019.
I te marama o Maehe 2021, ka whakahekehia te whiu tuatahi o Khakimov 7.5 tau e rua tau, e toru marama, me nga ra tekau. I whakamohiotia ia ma te reta kua nekehia tana wa i runga i te ture murunga a Tajikistan.
I te marama o Hepetema 2021, ka whakahekehia tana whiu mo tetahi atu tau.
I te marama o Hepetema 2021, i a ia i te whare herehere, ka mate tana tama i te mate ngakau. Kaore i whakaaetia kia haere ki tona tangihanga.
I te marama o Oketopa 2021, i puta te korero kua tino kino te hauora o Khakimov.
Te ahua o te hauora
Mai i te tau 2007, kua pangia e ia nga raruraru nui o te rere toto i roto i ona waewae o raro, me te pokanoa. Ua ino roa to ’na huru i te matahiti 2017, e titauhia te tahi tâpûraa, o tei ravehia i taua matahiti ra. Na te ngoikore o te rere toto, kare e ora ana nga patunga tapu. He whewhe waewae tuwhera tona i te wa i mauheretia ai ia i te 26 o Pepuere 2019, ka mauheretia i mua i te whakawakanga. Ahakoa tona ahua hauora, i whakaroahia te ota mauhere e 3 nga wa, e 6 marama me te 13 ra katoa.
I roto i te mauheretanga, i mate ano a Khakimov i te mate ngakau, te atherosclerosis o nga waewae, nga uaua varicose me te gangrene i te timatanga o tona waewae maui. I ngaro hoki te kite o tona karu matau, karekau e kite atu i tona karu maui na te mate glaucoma e ahu whakamua ana. I te 31 o Oketopa 2022, i whakawhiwhia ia ki tetahi tiwhikete e whakaatu ana i tenei wa kua kitea he hauatanga o te roopu tuarua.
Te tangi o te ao
I tino kaha te hapori o te ao ki te keehi a Khakimov:
Tuhinga o mua (United States Commission on International Religious Freedom) i whakaputa i nga panui maha (hei tauira, hono) ka tango ia ia hei patunga mo te ForRB (hono), tirohia hoki Twitter (hono)
IRFBA (International Religious Freedom or Belief Alliance) Heamana (Fiona Bruce) i tuhi ki te Perehitini Rahmon o Tajikistan (tirohia Twitter hono)
UN Special Rapporteur on Freedom of Religion or Whakapono, i tohe ano a Nazila Ghanea ki a ia (tirohia hono) me tona mua ko Ahmed Shaheed hoki (tirohia hono)
Ko te Kaihautu o Amerika ki Rarahi Rashad Hussain, tirohia hono
US Senator Marco Rubio, kite hono
UN Komiti Tika Tangata (CCPR): I te 19 o Poutū-te-rangi 2021, i tono kia Tajikistan “kia whakarite, kia kaua e whakaroa, kia [Mr. Ka whiwhi a Khakimov] i nga maimoatanga hauora tika i roto i tetahi whare rongoa motuhake i runga i ana whakaritenga tiaki hauora, a ka mauhia he huarahi ke atu ki te mauhere mo [Mr. Khakimov], i te wa e tarewa ana tana keehi i mua i te aroaro o te [CCPR]. I tukuna ano tenei tono i te 18 o Hune me te 13 o Hepetema 2021, kaore he otinga
I te 8 o Noema 2022, ka tukuna e Khakimov he ture pitihana mo tana tukunga ki te Perehitini o Tajikistan. Ko taua pitihana ano i tukuna ki te Tari Kaiwhiu Matua, Te Manatu Ture, Te Manatu o Tawahi, me te Ombudsman.
I te 10 o Whiringa-a-rangi, ka tukuna e te Kaitirotiro he piira ki te Te Kooti Matua, e tono ana kia whakatuwherahia ano tana keehi ka whakatakahia, i runga i te whakatau a te 2022 Komiti Tika Tangata UN (CCPR) o tei parau i te opaniraa a Tajikistan i te mau Ite no Iehova i te ture e mea tano ore.
I te 11 o Noema, a amuamu/piira tūmataiti i tukuna ki te whakatau a te kooti whakawa i whakaae ki te tuku i a Shamil i runga i te kino o tona hauora.
Te rehitaraa e te opani i te mau Ite no Iehova
Ua hau atu i te 50 matahiti to te mau Ite no Iehova ohiparaa i Tajikistan. I te matahiti 1994, ua fariihia ta ratou faanahonahoraa (RAJW) i te tapaohia e te Tomite a te Hau no nia i te mau ohipa faaroo i taua tau ra ia au i te Ture “No nia i te haapaoraa e te mau faanahonahoraa faaroo” no te 8 no titema 1990 (te “1990 Ture no te haapaoraa”). I te 15 o Hanuere 1997, i rehitatia ano te RAJW me te mana o te motu i raro i nga whakatikatika ki te Ture Whakapono 1990. I te 11 no Setepa 2002, ua faaea te Tomite a te Hau no nia i te mau ohipa faaroo i te mau ohipa a te RAJW no te toru ava‘e no te poro i tera e tera uputa e no te poro i te mau vahi taata.
I te 11 o Oketopa 2007, ka whakakorehia e te Manatu Ahurea te RAJW, ka whakakorea tana tutohinga me te whakatau ko te rehitatanga o te RAJW o te 15 o Hanuere 1997 kaore i te ture. I whakatauhia ko te RAJW i takahi i nga ture o te motu, tae atu ki te Ture o Tajikistan e te Ture Haapaoraa no te matahiti 1990, na roto i te opereraa i te mau papai faaroo i te mau vahi taata e i tera e tera uputa.