Tlaleho e ncha ea Mokomishinara ea Phahameng oa Machaba a Kopaneng oa Litokelo tsa Botho e phehisanoang ka Lekhotleng la Litokelo tsa Botho la Machaba a Kopaneng bekeng ena e hatisa tlhokahalo e potlakileng ea phetoho ea tsamaiso ea tsamaiso ea bophelo bo botle ba kelello. Tlaleho e batla ho shebana le mehlala e tlohang ho hatella maikutlo a fokolang a mekhoa ea biomedical ho ea kutloisisong e akaretsang le e kenyeletsang ea bophelo bo botle ba kelello. E boetse e hatisa tlhokahalo ea phetoho ho tlhokomelo ea bophelo bo botle ba kelello le tšehetso ea sechaba.
Khang ea Lekhotla la Litokelo tsa Botho la UN
Mofumahali Peggy Hicks, Mookameli Ofising ea Machaba a Kopaneng ea Mokomishinara ea Phahameng oa Litokelo tsa Botho o ile a fana ka Tlaleho e Pharalletseng ea Mokomishinara e Moholo oa Bophelo bo Botle ba Kelello le Litokelo tsa Botho ho Lekhotla la Machaba a Kopaneng la Litokelo tsa Botho Labohlano le fetileng le ileng la lateloa ke khang e qetellang bekeng ena. Tlaleho e ne e kopiloe ke Lekhotla la Litokelo tsa Botho ka Qeto e amohetsoeng ka Mmesa 2023.
The tlaleho e ncha e na le tlhahlobo ea litšitiso tse kholo le mathata a ho sebelisa mokhoa o thehiloeng litokelong tsa botho ho bophelo bo botle ba kelello. Sena se kenyelletsa ho sebetsana le sekhobo, ho netefatsa phihlello ea tlhokomelo e lekanang, le ho matlafatsa batho ba nang le bokooa ba kelello, basebelisi ba lits'ebetso tsa bophelo bo botle ba kelello, le baphonyohi ba ho kena sepetlele ntle le boikhethelo ha ho etsoa maano.
“Phetoho ena e hloka hore ho be le liphetoho melaong le maanong ho ikamahanya le tsona litokelo tsa botho litekanyetso, ho nyenyefatsa litšebeletso tsa bophelo bo botle ba kelello, ho felisa mekhoa e qobellang, ho tsetela litšebeletsong tsa sechaba le tšebelisano-'moho ea lihlopha, ho netefatsa tumello e nang le tsebo bakeng sa mehato eohle ea bophelo bo botle ba kelello, le ho sebetsana le ho se lekane ha tsamaiso, "Mme Peggy Hicks o ile a bolella Lekhotla la Litokelo tsa Botho.
E le karolo ea ngangisano Lekhotleng la Litokelo tsa Botho, Tina Minkowitz oa Setsi sa Litokelo tsa Botho tsa Basebelisi le Baphonyohi ba Kelello o hopotse linaha tseo e leng litho tsa UN ka boitlamo ba bona bo tlamang tlas'a Tumellano ea Litokelo tsa Batho ba nang le Bokooa ho kenya tšebetsong merero le maano a deinstitutionalization joalo ka ha ho batloa ho 2022 Guidelines on Deinstitutionalization.
"Habohlokoa, sena se kenyelletsa ho felisoa ha ho kena sepetlele ka boithatelo le kalafo maemong a bophelo bo botle ba kelello, ho kenyeletsoa maemong a maqakabetsi le ho theha litšehetso bakeng sa batho ba sebetsanang le matšoenyeho a feteletseng le maikutlo a sa hlokeng tlhahlobo ea bophelo bo botle ba kelello le ba hlomphang boits'oaro ba motho hammoho le thato ea bona le likhetho tsa bona," ho boletse Tina Minkowitz.
Tloaelo ea molao ea ho fana ka tumello le ho kenya sepetlele ka boomo lefapheng la mafu a kelello e khahlanong le lihlooho tsa 12, 13, 14 le 19 tsa Tumellano ea Machaba a Kopaneng ea Litokelo tsa Batho ba nang le Bokooa (CRPD) Komiti ea Machaba a Kopaneng ea Litokelo tsa Batho ba nang le Bokooa e thehile ka ho hlaka.
Tlaleho e bontša hore tokelo ea bophelo bo botle e amoheloa ka har'a lisebelisuoa tse 'maloa tsa machaba tsa litokelo tsa botho,' me mekha ea Linaha tsa Selekane sa Machaba sa Litokelo tsa Moruo, Sechaba le Setso li na le tlamo ea ho netefatsa khotsofalo ea, bonyane, bonyane, maemo a bohlokoa a tokelo e 'ngoe le e 'ngoe, ho kenyeletsa le tokelo ea bophelo bo botle. Litlamo tse tšoanang li sebetsa haholo bophelong ba kelello joaloka bophelo bo botle ba 'mele, tlaleho e bontša.
Kgethollo le sekhobo
Tlaleho e hlokomela hore khethollo le sekhobo sa batho ba nang le bokooa ba kelello le basebelisi ba litšebeletso tsa bophelo bo botle ba kelello li ntse li atile ka mokhoa o tšosang lefatšeng ka bophara. Liqholotso tseo li bonahala ka mefuta e mengata, ka lithibelo tse hlophisitsoeng tse sa hlokahaleng litokelong tsa bona tsa botho ka lebaka la litšitiso tse sitisang phihlello ea bona e lekanang ea lits'ebeletso le lits'ebeletso tsa mantlha tseo ba li hlokang.
Tlaleho e boetse e hlokomela hore batho ba nang le boiphihlelo ba maemo a bophelo bo botle ba kelello kapa bokooa ba kelello hangata ba tobana le sekhobo har'a litsebi tsa bophelo bo botle.
Mekhoa e qobellang
Melao le litloaelo tsa bophelo bo botle li tsoela pele ho lumella phekolo ea boithaopo le ho theha mekhatlo, e amang, haholo-holo, batho ba nang le bokooa ba kelello. Batho ba nang le bokooa ba kelello le basebelisi ba lits'ebeletso tsa bophelo bo botle ba kelello ba lula litsing, ba koaletsoe ebile ba tšoaroa ka boithatelo, hangata maemong a se nang botho, ho kenyelletsa le ho tlamisoa ka liketane, tlaleho e bontšitse.
Tlaleho e boetse e hlokometse hore ha ho na bolebeli bo ikemetseng le boikarabello bo lekaneng ba ho sebetsana le tlolo ea molao e hlahang hape maemong a ho amoheloa ka sekhahla le tšebeliso ea lits'ebeletso tse siiloeng ke nako.
Liqholotso tsa molao le ts'ebetsong ea maano
Bongata ba Linaha tse Europe ba ananetse litumellano tse amehang tsa litokelo tsa botho tse ananelang tokelo ea ho fumana maemo a phahameng ka ho fetisisa a bophelo bo botle ba 'mele le ba kelello, ho kenyeletsoa Tumellano ea Litokelo tsa Batho ba nang le Bokooa.
Tlaleho e ncha ha ho talingoa sena e hlokomela hore boiteko boa hlokahala ho netefatsa hore boitlamo ba machaba bo kenyelelitsoe melaong ea naha le hore mekhatlo e nang le bokhoni e na le bokhoni bo hlokahalang ba ho tšehetsa le ho phethahatsa litokelo tsena.
Libakeng tse ngata, litokelo tsa batho ba nang le bokooa ba kelello li hatakeloa, li thibela boipuso ba bona, ho kenya letsoho le bokhoni ba ho fana ka tumello ea mahala le tsebo, tlaleho e bontša. Lithibelo tseo li amoheloa ka bophara e le litaba tsa tsamaiso tse hlokang ho ikamahanya le litekanyetso tsa machaba tsa litokelo tsa botho, ho kenyeletsoa Tumellano ea Litokelo tsa Batho ba nang le Bokooa.
Haholo-holo litlaleho li hlalosa hore linaha tse ngata li na le melao e lumellang phekolo e qobelloang kapa ho kenya mekhatlo, tlas'a maemo a itseng, joalo ka ha motho a nkoa a le kotsi ho eena kapa ho ba bang, mohlala ka mekhoa e kang "khetho ea ho qetela", "tlhoko ea bongaka" kapa "ho hloka bokhoni".
Tlaleho e hlokomela hore mekhelo eo ea molao "e ea tšoenya kaha e fella ka lithibelo mabapi le litokelo tse boletsoeng Tumellanong ea Litokelo tsa Batho ba nang le Bokooa, e fokotsang boipuso ba batho ba nang le boiphihlelo, ho nka karolo ha bona lits'ebetsong tsa ho etsa liqeto le bokhoni ba bona ba ho fana ka tumello." Ho hana matla a molao, joalokaha ho hlalositsoe ho Tumellano, ke e 'ngoe ea likheo tse ka sehloohong tsa melao ea lehae, e amang ka ho teba ho thabela le ho sebelisa litokelo tse ngata tsa botho, ho kenyelletsa le ho fumana toka, pheko e sebetsang le tokiso.
E le mohlala o khethehileng tlaleho e hlokomela hore Lihlooho tsa 6, 7 le 8 tsa Tumellano ea Tšireletso ea Litokelo tsa Botho le Seriti sa Motho mabapi le Kopo ea Biology le Meriana (Tumellano ea Oviedo) ea Lekhotla la Europe e theha mekhelo ho molao-motheo oa tumello ea mahala le e nang le tsebo e hlalositsoeng sehloohong sa 5 sa selekane se tšoanang, se thehiloeng ho mabaka a mangata.
Le hore ho tloha ka 2014, Lekhotla la Europe le ntse le ngola protocol e eketsehileng ea Tumellano ea Oviedo e nang le sehlooho se reng "ts'ireletso ea litokelo tsa botho le seriti sa batho ba nang le bothata ba kelello mabapi le ho behoa ntle ho boithaopo le phekolo ea boithaopo". Mekhoa ea Machaba a Kopaneng ea litokelo tsa botho, mekhatlo ea sechaba le ba amehang ba bang ba e bitsitse ho tlosoa ea molao oa morao-rao oa protocol, oo, ho ea ka bona, o bolokang mokhoa oa ho latela leano la bophelo bo botle ba kelello le tloaelo e thehiloeng ho qobelloe 'me e sa lumellane le melao-motheo le litekanyetso tsa litokelo tsa botho tsa mehleng ena le litokelo tse boletsoeng Tumellanong ea Litokelo tsa Batho ba nang le Bokooa, haholo-holo mabapi le ho theha mekhatlo.
Phetoho ea tsamaiso ea tsamaiso ea bophelo bo botle ba kelello
Mokomishinara ea Phahameng oa Machaba a Kopaneng o hatisa tlhokahalo e potlakileng ea ho amohela mokhoa o thehiloeng litokelo tsa botho mabapi le bophelo bo botle ba kelello e le ntho ea motheo ea tokelo ea ho fumana maemo a phahameng ka ho fetisisa a bophelo bo botle tlas'a molao oa machaba oa litokelo tsa botho. Seo se kenyelletsa phetoho ho tloha khatellong e fokolang ea mekhoa ea biomedical ho ea kutloisisong e akaretsang le e kenyeletsang ea bophelo bo botle ba kelello, ka hona, phetoho ea tlhokomelo ea bophelo bo botle ba kelello le ts'ehetso ea sechaba e bohlokoa.
Maiteko a mang a ntlafatso ea molao a tlameha ho tsamaea le boiteko ba ho rarolla sekhobo le khethollo, ho atolosa phihlello ea tlhokomelo ea bophelo bo botle ba kelello e thehiloeng litokelong tsa botho.
Ha ho nahanoa ka liphetoho tsa molao, leano le mekhatlo mebuso e lokela ho nka e le taba ea bohlokoa ka ho fetisisa phetohong ea "paradigm" ho tloha mekhoeng ea kotlo ho ea mehatong e shebaneng le bophelo bo botle le litokelo tsa botho. Seo se kenyeletsa ho kenya ts'ebetsong mokhoa oa ho tsosolosa o shebaneng le ho fana ka tlhokomelo ea bophelo bo botle ba kelello sechabeng ho e-na le kotlo.
Hape le ho netefatsa hore tumello ea mahala le e nang le tsebo ke motheo oa mehato eohle e amanang le bophelo bo botle ba kelello, ho lemoha hore bokhoni ba batho ba ho etsa liqeto mabapi le khetho ea bona ea tlhokomelo ea bophelo le phekolo ke karolo ea bohlokoa ea tokelo ea bophelo bo botle.
"Ka lebaka leo," Mokomishinara ea Phahameng oa Machaba a Kopaneng o khothalletsa hore, "ho felise mekhoa e qobelloang ea bophelo bo botle ba kelello, ho kenyelletsa boitlamo bo sa reroang, phekolo e qobelloang, ho itšehla thajana le lithibelo bakeng sa ho hlompha litokelo tsa batho ba sebelisang litšebeletso tsa bophelo bo botle ba kelello.
