Na Br. Charbel Rizk (Mzalendo wa Kiorthodoksi wa Antiokia na Mashariki yote)
Je, ni nini kusudi la maisha haya, maisha haya ya utawa tunayoishi? Kama watawa na watawa, tunafanya mambo mengi. Wakati mwingine mambo mengi sana. Mara nyingi tunajikuta tunalazimika kuzifanya. Tulipokuja Sweden kutoka Syria kuanzisha maisha yetu ya utawa hapa, ilitubidi kufanya mambo mengi. Na bado tunafanya mambo mengi. Na nadhani kwamba tutaendelea kufanya mambo mengi. Watu huja kwetu. Hatuwezi kuwaambia waondoke. Kwa kweli tunaamini kwamba Kristo anawatuma kwetu. Lakini kwa nini? Kwa nini kwetu? Wanakuja na mioyo mizito, mioyo iliyojeruhiwa. Wanakuja na shida. Tunasikiliza. Wanazungumza. Kisha wanakuwa kabisa na wanatarajia majibu. Kwa bahati mbaya sisi wengine wanatarajia majibu ya moja kwa moja ambayo yanaweza kutatua shida zao, kuponya mioyo yao iliyojeruhiwa, kufufua mioyo yao mizito. Wakati huo huo tunatamani wangeona shida zetu wenyewe, mioyo yetu iliyojeruhiwa, mioyo yetu mizito. Na labda wanafanya. Dunia inateseka. Sisi sote tunateseka kwa sababu mbalimbali. Huu ni ukweli uliopo ambao hauwezi kukataliwa. Kutambua utambuzi huu na kuukubali, si kuutoroka, ndiko kunakotoa maana kwa maisha yetu ya utawa.
Sisi ni washiriki wa ubinadamu wanaoteseka, sio wa mwovu. Kuteseka ni chungu. Mateso yanaweza kutufanya vipofu. Kipofu aliye na uchungu atawadhuru wengine. Kwa hiari, ndio, lakini mapenzi yake yameambukizwa. Anawajibika, lakini pia anateseka. Hakuna mtu mwovu, lakini kila mtu anateseka. Hii ndiyo hali yetu. Je, tunaweza kufanya nini kuhusu hilo? Tunaomba, au kuwa sahihi zaidi, tunaishi kwa maombi kama Kristo. Hili ndilo kusudi la maisha yetu ya utawa, kuishi kwa maombi kama Kristo. Msalabani, akiteseka sana, alisema kwa maombi, "Baba, uwasamehe, kwa maana hawajui watendalo." ( Lk. 23:34 ) Kwa kweli, kwa kuwa tumepofushwa na maumivu yetu, tunapoteza utambuzi. Kwa hivyo hatujui tunachofanya. Katika mateso yake, Kristo hakupoteza utambuzi wake. Kwa nini? Kwa sababu yeye ndiye mtu mkamilifu. Yeye ndiye mtu wa kweli. Naye ndiye mwanzo wa kufanywa upya kwa ubinadamu. Yeye ndiye uponyaji wetu.
“Hayo mabishano na mabishano yaliyoko kwenu, yanatoka wapi?” anauliza James katika barua yake. Naye anaendelea kueleza, “Je, hazitokani na tamaa zako zilizo katika vita ndani yako? Unataka kitu na huna, kwa hiyo unafanya mauaji. Na nyinyi mkitamani na hamuwezi kukipata, kwa hivyo mnajiingiza katika mabishano na magomvi.” ( Yak. 4:1–2 )
Migogoro na migogoro, na kila aina ya madhara, hutoka kwa tamaa zetu, kutoka kwa mioyo yetu iliyojeruhiwa. Hatukuumbwa hivi. Wala hatukuumbwa tuwe hivi. Lakini tukawa hivi. Hii ndiyo hali ya ubinadamu wetu ulioanguka. Hii ndiyo hali ya kila mmoja wetu. Kwa hakika tunaweza kutumia muda wetu wote, na hata maisha yetu yote, kutafuta nani wa kulaumiwa kwa majeraha yetu. Ikiwa tulichagua kutumia muda fulani katika kufanya hivi, tutakuwa, ikiwa waaminifu vya kutosha, tutatambua sio tu kwamba tumeumizwa na wengine, lakini pia kwamba tumewadhuru wengine. Kwa hivyo, ni nani tunapaswa kulaumiwa kwa majeraha ya wanadamu? Ubinadamu, yaani sisi. Sio yeye, sio yeye, sio wao, lakini sisi. Sisi ni wa kulaumiwa. Ni kwamba tunapaswa kulaumiwa, kila mmoja wetu.
Walakini, juu ya Msalaba, Kristo hakumlaumu mtu yeyote. Akiwa katika maumivu, alisamehe yote. Katika maisha yake yote, alimimina neema kwa wanadamu. Katika mateso yake, hakika sisi tumeponywa. Hakumlaumu mtu. Aliponya kila mtu. Alifanya hivi katika mateso yake.
Tumechagua kuishi maisha ya maombi, maombi ya kudumu, ndiyo, maisha ya kudumu ya maombi. Hii ina maana gani? Inamaanisha kumfuata Kristo bila maelewano. "Waache wafu wazike wafu wao, bali wewe enenda ukautangaze ufalme wa Mungu." ( Lk. 9:60 ) Inamaanisha kusamehe unaposulubishwa. Inamaanisha kujilaumu wenyewe, na sio mtu mwingine yeyote, kwa majeraha yetu. Ndani yetu, kila mtu mwingine yuko. Ndani yetu, tunabeba yote. Sisi ni ubinadamu. Tunapojilaumu, tunalaumu ubinadamu. Na tunapaswa kuilaumu ili kutambua kwamba inahitaji uponyaji. Vile vile, tunapojiponya, tunaleta uponyaji katika ubinadamu. Katika mchakato wa kuponya majeraha yetu wenyewe, tuko katika mchakato wa kuponya majeraha ya ubinadamu. Haya ni mapambano yetu ya kujinyima raha.
Tangu mwanzo, kuponya majeraha ya mtu imekuwa kusudi la maisha ya kimonaki. Hii ni sababu nzuri, isiyopaswa kuchukuliwa kirahisi. Kwa kweli ni ngumu. Karibu haiwezekani. Hakika hivyo bila maisha ya wokovu ya Kristo. Amerejesha ubinadamu, ameuumba upya, na kuwapa amri zake za utakaso, ambazo kupitia hizo sisi katika uchungu wetu tunapata uponyaji. Moyo ambao hauwezi kupenda utaponywa na amri yake ya kupenda. Na kupenda huku hutaki kupenda ni mapambano makubwa kuliko yote. Kuwaweka wengine mbele yako huku hutaki kufanya hivyo ni vile vile mapambano makubwa kuliko yote. Kwa neno moja, kushika amri zake ni mapambano makubwa kuliko yote, na ikiwa tutafaulu katika pambano hili, hatuponya majeraha yetu tu, bali pia tunaleta uponyaji kwa wanadamu.
Watu wanaotujia na mioyo iliyojeruhiwa hutukumbusha kusudi la maisha yetu ya kimonaki. Tunasikiliza kwa mioyo yetu. Tunabeba shida zao kwa njia iliyofichwa ndani ya mioyo yetu iliyojeruhiwa. Hivyo vidonda vyao na vyetu vinaunganishwa katika moyo mmoja, katika moyo mmoja uliojeruhiwa, katika moyo uliojeruhiwa wa wanadamu. Na katika mchakato wa kuponya majeraha yetu wenyewe, yao pia yanaponywa kwa njia ya fumbo. Hii ni imani yetu thabiti ambayo inatoa kusudi kubwa kwa maisha yetu ya kimya.
Mioyo inayohangaika na tamaa zao huwa ya kuhukumu kwa urahisi inaposikiliza magumu ya wengine, hasa pale matatizo yao yanapoonekana kuwa ni matokeo ya makosa yao wenyewe. Majeraha, hata hivyo, hayaponywi na waamuzi bali na waganga. Kwa hiyo, ikiwa tunataka kushiriki katika uponyaji wa ubinadamu, tunapaswa kutenda si kama waamuzi bali kama matabibu. Wanaposikiliza kwa makini wagonjwa wakieleza maumivu yao, madaktari wenye hekima huagiza matibabu ambayo wao kwa uzoefu wanajua kazi yao. Kama watawa na watawa, tukimfuata Kristo, kwa matumaini tunasikiliza kwa makini ubinadamu uliojeruhiwa, tujitambulishe nao, tuteseke nao na tupone nao. Tunahitaji kuwa macho na waaminifu ili tusiteleze na kuanguka. Tukifanya hivyo, tunapaswa kuinuka mara moja na mioyo iliyotubu na kuchukua hili kama ukumbusho kwamba sisi pia ni wanadamu waliojeruhiwa kama wanadamu wengine wote, tukijitahidi katika njia ngumu ya uponyaji. Kamwe tusijaribu kuelezea kuteleza na kuanguka kwetu.
Kwa bahati mbaya, katika historia ya Kanisa, kumekuwa na sio tu kuteleza na kuanguka sana, lakini pia kujaribu kuelezea mbali. Tumegawanya mwili wa Kristo. Na badala ya kuinuka na mioyo iliyotubu wakati wa kuteleza na kuanguka, tumegeuza ulimwengu mzima juu chini, na kuifanya ionekane kwamba Wakristo wengine wote wanateleza na kuanguka, ilhali sisi ndio tu tumesimama kikamilifu na kwa uthabiti wima. Je, kuna yeyote anayesadikishwa na taarifa kwamba kanisa fulani halina hatia kabisa huku makanisa mengine yana hatia kabisa? Sisi sote tuna hatia kwa njia moja au nyingine. Bado ni wale tu kati yetu ambao huponya majeraha yao ndio wanaoweza kuona hatia yao, kuiungama na kurekebisha madhara ambayo kila mmoja wetu amesababisha kwa Kanisa.
Uekumene unahitaji sana maisha yetu ya utawa. Hata hivyo, mioyo iliyojeruhiwa haiwezi kuunganisha Kanisa lililogawanyika. Katika mchakato wa kuponya majeraha yetu, tutaweza kusaidia kurejesha Kanisa lililogawanyika.
Kwa hakika, maswali na masuala yanayohusu mahusiano ya kiekumene na mazungumzo kati ya makanisa yetu ni mengi. Nikiwa Msharika wa Orthodoksi, nikitafakari haya yote, ninajikuta kwa kiasi fulani nikilemewa na hisia tofauti na nyakati fulani hata na kufadhaika na kuvunjika moyo. Najiuliza, je, ni masharti gani hasa yanayotakiwa kutimizwa kwa ajili ya umoja? Je, haya yamejadiliwa na kufafanuliwa? Je, makanisa yana hali tofauti? Kama Morthodoksi wa Kisiria, ninajua kwamba swali la Kikristo ni la muhimu sana. Kanisa la Kisiria-Othodoksi, kama yale mengine yanayoitwa makanisa ya mashariki, linakataa Baraza la Kalkedoni, ambalo linachukuliwa kuwa baraza la nne la kiekumene kati ya makanisa mengine, kutia ndani Kanisa Katoliki la Roma, Anglikana na Kilutheri. Kwa karne nyingi, yaani, tangu karne ya tano hadi karne iliyopita, Wakristo wa Kisiria-Othodoksi walionwa kuwa na imani isiyo ya kawaida ya Ukristo, yaani, kukana kwa njia fulani ubinadamu mkamilifu wa Kristo. Kwa kweli, hii haijawahi kuwa hivyo. Kanisa la Kisiria-Othodoksi, ingawa linakataa Baraza la Chalcedon, daima limeshikilia kwamba Kristo, akiwa somo mmoja au mtu binafsi, ni mkamilifu katika ubinadamu wake na mkamilifu katika uungu wake. Kukataa kwa Kanisa la Kisiria-Othodoksi kwa Baraza la Chalcedon kunahusiana na jinsi lilivyoelewa kihistoria uundaji wa Baraza la Kikristo kwamba Kristo ana au yuko katika asili mbili. Kwa neno moja, Kanisa la Kisiria-Othodoksi, kwa kusema kihistoria, lilielewa uundaji wa Kikristo wa Kikalkedonia kumaanisha kwamba Kristo ni raia wawili au watu binafsi. Hata hivyo, kutokana na mahusiano ya kiekumene na mazungumzo ya karne iliyopita, imedhihirika vya kutosha kwamba si Kanisa la Kiorthodoksi la Kisiria au makanisa ya Kikalkedoni yenye imani tofauti ya Ukristo. Ingawa makanisa yetu yana njia zao maalum za kuzungumza juu ya fumbo la Umwilisho, ufahamu wa kawaida wa Kikristo unatambulika na kutambuliwa.
Sasa, ikiwa kuna uelewa wa pamoja kuhusiana na Christology - na ni nini kinachoweza kuwa muhimu zaidi kwamba Kristo?! - kisha najiuliza, je, tuko mbali kiasi gani na umoja wa imani? Na je, tunahitaji zaidi ya umoja wa imani ili kushiriki Ekaristi ya Bwana ambayo ni ishara kuu ya umoja katika Kristo? Au tunatarajia mambo mengine kutoka kwa kila mmoja? Tunatarajia nini kwa umoja? Labda, kikwazo kikuu cha umoja ni mioyo yetu iliyogawanyika?
Tulipoombwa kushiriki katika kusanyiko hili, na tulipojifunza kwamba lengo la mkusanyiko huo ni kusali pamoja kwa ajili ya umoja, tulijisikia kuwa tumebarikiwa sana, kwani tulitambua kwamba huu ni udhihirisho kamili wa maisha yetu ya utawa. Kama vile wanadamu wanavyohitaji uponyaji, vivyo hivyo Kanisa linahitaji uponyaji. Na kama vile uponyaji wetu wenyewe huleta uponyaji katika ubinadamu, vivyo hivyo uponyaji wetu wenyewe huleta uponyaji ndani ya Kanisa. Pia tulijisikia kubarikiwa sana tulipoombwa kukukaribisha katika jumuiya yetu mpya iliyoanzishwa hapa Uswidi. Jumuiya hii, ni kana kwamba, ni mtoto wa miaka 3, aliyezaliwa hivi karibuni ulimwenguni na Kanisa kwa ajili ya uponyaji wa wote wawili. Kuwa na wewe hapa, katika hali hii ya awali, ni baraka kubwa. Maombi yako hapa yataimarisha mahali hapa palipowekwa wakfu, mahali hapa pa maombi, mahali hapa pa uponyaji.
Kuwa pamoja hapa, katika siku hizi, kwa kweli ni baraka kwetu, lakini wakati huo huo, hii inafunua jeraha letu la pamoja. Kuona Ekaristi ya Bwana ikitayarishwa na kuadhimishwa kwa kila mapokeo lakini isiyoshirikiwa na sisi sote inafunua jeraha letu la pamoja. Je, tunajisikiaje tunapotayarisha na kuadhimisha Ekaristi ya Bwana mbele ya ndugu na dada ambao sisi, au angalau baadhi yetu, hatuwezi kuwaalika kushiriki? Je, hatusikii maneno ya Paulo yakirudia mwangwi na kuwaka katika dhamiri ya mioyo yetu iliyojeruhiwa?
Ninasema kweli katika Kristo - sisemi uongo; dhamiri yangu huithibitisha kwa Roho Mtakatifu—nina huzuni kuu na uchungu usiokoma moyoni mwangu. Kwa maana ningetamani kwamba mimi mwenyewe nilaaniwe na kutengwa na Kristo kwa ajili ya ndugu zangu wa kiume na wa kike, mwili na damu yangu mwenyewe. ( Rum. 9:1–3 )
Tukifanya hivyo, na tuendelee kusali. Tushikilie maisha yetu ya utawa. Tujue kwamba tunashiriki moyo uliojeruhiwa. Na tutumaini kwamba katika mchakato wa kuponya majeraha yetu, tutaweza kusaidia kurejesha Kanisa lililogawanyika.
Kumbuka: Maandishi yaliyowasilishwa kwa washiriki wa mkutano wa 22 wa Kongamano la Kimataifa la Maungamo ya Kidini ulifanyika mwaka huu nchini Uswidi, Septemba 2023.
