Мехоҳам фикри худро бо баёни саҳмҳо дар ғоя ва амалияи муколамаи мусалмонон ва насронӣ аз ҷониби ду шахсияти калидӣ дар таърихи нави Туркия баён кунам. Хеле пештар аз Шӯрои дуюми Ватикан, Бедиуззамон Саид Нурсӣ (1876-1960), яке аз мутафаккирони бонуфузи мусалмони асри 20, ҷонибдори муколама байни мусалмонони ҳақиқӣ ва насрониҳои ҳақиқӣ буд. Аввалин изҳороти Саид Нурсӣ дар бораи зарурати муколамаи байни мусулмонон ва насрониён аз соли 1911, беш аз 50 сол пеш аз санади Шӯрои Ностра аетата рост меояд.
Саид Нурсї аз тањлили љомеа дар замони худ ба назараш дар бораи зарурати муколамаи мусулмонону насронї оварда шудааст. Вай бар ин назар аст, ки чолишҳои бартаридоштаи эътиқод дар замони муосир дар равиши дунявӣ ба зиндагӣ, ки Ғарб ташвиқ кардааст, аст. Ӯ эҳсос кард, ки дунявияти муосир ду чеҳра дорад. Аз як тараф, коммунизме мавҷуд буд, ки мавҷудияти Худоро ошкоро инкор мекард ва ба муқобили мавқеъи дин дар ҷомеа бошуурона мубориза мебурд. Аз тарафи дигар, дунявияти системаҳои муосири капиталистӣ вуҷуд дошт, ки мавҷудияти Худоро инкор намекард, балки ба саволи Худо беэътиноӣ мекард ва тарзи ҳаёти истеъмолӣ ва материалистиро тарғиб мекард, ки гӯё Худо вуҷуд надорад ё гӯё Худо иродаи ахлоқӣ надорад. инсоният. Дар ҳарду намуди ҷомеаи дунявӣ, баъзе шахсон метавонанд интихоби шахсӣ ва хусусиро барои пайравӣ ба роҳи динӣ кунанд, аммо дин набояд дар бораи сиёсат, иқтисод ва созмони ҷомеа чизе бигӯяд.
Саид Нурсӣ бар ин назар аст, ки дар шароити ин ҷаҳони муосир диндорони мазҳабӣ – насронӣ ва мусулмон – бо ҳамин гуна мубориза рӯбарӯ мешаванд, яъне ба чолиш барои пешбурди ҳаёти имонӣ, ки ҳадафи зиндагии инсон дар он ибодати Худо ва дигаронро дар итоат ба иродаи Худо дӯст доштан ва ин ҳаёти имондорро дар ҷаҳоне пеш бурдан, ки дар соҳаҳои сиёсӣ, иқтисодӣ ва иҷтимоии он аксар вақт ё атеизми ҷанговар, ба мисли коммунизм ва ё атеизми амалӣ ҳукмфармост, ки дар он Худо танҳо аст. нодида гирифта, фаромӯш карда ё номарбуте шуморида мешавад.
Саид Нурсӣ таъкид мекунад, ки хатари дунявияти муосир ба эътиқоди зинда ба Худо воқеъӣ аст ва мӯъминон бояд воқеан барои дифоъ аз маркази иродаи Худо дар ҳаёти ҳаррӯза мубориза баранд, аммо барои расидан ба ин ҳадаф аз хушунат ҳимоят намекунад. Мегўяд, муњимтарин эњтиёљоти имрўз бузургтарин мубориза, љињоду-л-акбар, ки Ќуръон дар бораи он гуфта мешавад. Ин кӯшиши дохилӣ аст, ки ҳар як паҳлӯи ҳаёти худро ба иродаи Худо итоат кунад. Тавре дар мавъизаи маъруфи Димишқ баён кардааст, як унсури ин бузургтарин мубориза зарурати эътироф ва рафъи заъфҳои худ ва миллати худ аст. Аксар вақт, ба гуфтаи ӯ, диндорон васвасаи мушкилоти худро ба гардани дигарон бор мекунанд, вақте ки айби аслӣ дар худи онҳост - беинсофӣ, фасод, риёкорӣ ва дӯстпарастӣ, ки хоси бисёре аз ҷомеаҳои ба истилоҳ “динӣ” аст.
Вай минбаъд муборизаи сухан, каломро, ки онро метавон муколамаи интиқодӣ номидан мумкин аст, барои бовар кунонидани дигарон ба зарурати таслими ҳаёти худ ба хости Худо ҳимоят мекунад. Дар куҷо Саид Нурсӣ хеле пештар аз замони худ аст, он аст, ки ӯ пешбинӣ мекунад, ки дар ин мубориза барои идомаи муколамаи интиқодӣ бо ҷомеаи муосир мусалмонон набояд танҳо амал кунанд, балки бояд бо онҳое, ки ӯро “масеҳиёни ҳақиқӣ” меноманд, якҷоя кор кунанд, ба ибораи дигар, насрониён не танҳо ба номи онҳо, балки онҳое, ки паёме, ки Масеҳ овардааст, дар дохили худ қарор додаанд, имони худро иҷро мекунанд ва кушода ва омодаанд бо мусулмонон ҳамкорӣ кунанд.
Бар хилофи тарзи маъмуле, ки бисёре аз мусалмонони замони худ ба чизҳо назар мекарданд, Саид Нурсӣ бар ин назар аст, ки мусалмонон набояд нагӯянд, ки насрониён душмананд. Балки мусулмонон ва насрониён се душмани муштарак доранд, ки бояд бо ҳам рӯ ба рӯ шаванд: ҷаҳолат, фақр ва ихтилоф. Хулоса, вай зарурати муколамаро аз чолишҳои ҷомеъаи дунявӣ дар назди мусулмонон ва насрониён бармеангезад ва муколама бояд ба мавқеъи муштараке бар ҷилавгирӣ аз таҳсилот, аз ҷумла ташаккули ахлоқию маънавӣ барои муқобила бо шарри ҷоҳилӣ, ҳамкорӣ дар рушд ва лоиҳаҳои некӯаҳволӣ барои муқобила бо шарри камбизоатӣ ва кӯшишҳо барои ягонагӣ ва ҳамбастагӣ ба муқобили душмани ихтилоф, гурӯҳбандӣ ва қутбсозӣ.
Саид Нурсӣ то ҳол умедвор аст, ки то охирзамон насронии ҳақиқӣ дар ниҳоят ба як шакли ислом табдил хоҳад ёфт, аммо ихтилофҳое, ки имрӯз миёни ислом ва насронӣ вуҷуд доранд, набояд монеае дар роҳи ҳамкориҳои мусалмонону насронӣ дар муқобила бо чолишҳои зиндагии муосир арзёбӣ шавад. Дарвоқеъ, дар охири умраш, соли 1953 Саид Нурсӣ дар Истамбул ба назди Патриархи Экуменики Калисои Православӣ барои ташвиқи муколамаи мусулмонон ва насронӣ сафар кард. Чанд сол пеш аз ин, дар соли 1951, ӯ маҷмӯаи навиштаҳои худро ба Поп Пиюс XII фиристод, ки ӯ ин тӯҳфаро бо як ёддошти дастнавис эътироф кард.
Истеъдоди хоси Саид Нурсӣ тавоноии он буд, ки таълимоти Қуръонро тавре тафсир кунад, ки мусулмонони муосир онро дар ҳолатҳои зиндагии муосир татбиқ кунанд. Навиштаҳои ҳаҷми ӯ, ки дар «Рисоли Нур» гирд оварда шудаанд, зарурати эҳёи ҷомеаро тавассути амалияи фазилатҳои рӯзмарра ба мисли меҳнат, ёрии ҳамдигарӣ, худшиносӣ ва мӯътадилӣ дар молу мулк ва деҳот баён мекунанд.
Эзоҳ дар бораи муаллиф: Падар Томас Мишел, СҶ, профессори меҳмони Папа оид ба омӯзиши арабӣ ва исломии Рум мебошад. Ӯ қаблан дар Мактаби Хадамоти хориҷии Ҷорҷтаун дар Қатар аз теология дарс мегуфт ва дар Маркази Алвалид дар Ҷорҷтаун барои фаҳмиши мусулмонӣ-масеҳӣ ва Маркази теологии Вудсток буд. Мишел инчунин дар Шӯрои Понтифӣ оид ба муколамаи байни динҳо кор карда, ба дафтари ҳамкорӣ бо Ислом роҳбарӣ мекард ва инчунин ба дафтарҳои муколамаи байнидинии Федератсияи конфронсҳои усқуфи Осиё ва котиботи иезуитҳо дар Рум роҳбарӣ кардааст. Соли 1967 таъйин шуда, дар соли 1971 ба Ҷезуитҳо пайваст ва баъдан дар Донишгоҳи Чикаго унвони докторӣ дар улуми арабӣ ва исломиро ба даст овард.
Сурат: Маркази Беркли оид ба корҳои дин, сулҳ ва ҷаҳон, Донишгоҳи Ҷорҷтаун, Вашингтон, DC
