Пас аз хондани муроҷиати фаврии Илҳом Аҳмадӣ аз Созмони ҷаҳонии дифоъ аз ҳуқуқи башар (GHRD), аз идомаи депортатсияи оммавии гурезаҳои афғон аз Покистон сахт нигарон нашавед, ғайриимкон аст. Даъвати Ахмади ба амал ба хатарҳои ҷиддии ҳазорон афроди осебпазир, ба хусус занон ва кӯдакон, ки ба кишваре, ки аз хушунат, таъқиб ва бӯҳрони башардӯстона гирифтор шудаанд, бармегарданд, таъкид мекунад.
GHRD бонги изтироб зада, амалҳои Покистонро ғайриинсонӣ маҳкум карда, ба дахолати фаврӣ даъват кардааст. Аз соли 2023 аз эълони ихроҷи хориҷиёни бидуни ҳуҷҷат, беш аз ним миллион паноҳҷӯёни афғон иҷборан ихроҷ шудаанд ва ҳазорон нафари дигар дар ҳафтаҳои оянда бо ҳамин сарнавишт рӯбарӯ мешаванд. Ин воқеияти фоҷиабор оилаҳои бешуморро дар Афғонистон, ки ҳукмронии Толибон ба таври мунтазам ҳуқуқ ва амнияти бунёдиро аз байн бурдааст, бо ояндаи ногувор рӯбарӯ мекунад.
Занон ва кӯдакон дар маркази бӯҳрон
Яке аз ҷанбаҳои ғамангези вазъият ин таъсири харобиовар ба занон ва кӯдакон аст. Дар замони ҳукмронии Толибон, ҳуқуқи занон бо мамнӯъияти таҳсил, шуғл ва озодиҳои асосӣ тақрибан комилан поймол шудааст. Мактабу донишкадахо барои занон дастнорасанд, конунхои поймолку-нанда берахмона чорй карда мешаванд. Депортатсияи иҷборӣ ба чунин муҳит бештар аз шикаст аст - ин таҳдиди амиқ ба ҳаёт ва шаъну шарафи онҳост.
Кӯдакон низ дар хатари бузург қарор доранд. Маҷбуранд, ки ҳама гуна ҳисси суботеро, ки дар Покистон пайдо кардаанд, тарк кунанд, онҳо ҳоло ба воқеиятҳои ваҳшиёнаи системаи беҳдоштии шадид, нарасидани ғизо ва эҳтимолияти хушунат дучор мешаванд. Барои онҳое, ки дар ҷустуҷӯи амният аз Афғонистон фирор карданд, маҷбуран баргардонидан хиёнат ба принсипҳои асосии башардӯстонаест, ки Покистон ваъда додааст, ки риоя хоҳад кард.
Бӯҳрони гуманитарӣ ва ахлоқӣ
Ба ғайр аз таҳдидҳои фаврӣ ба амният ва шаъну шараф, депортатсияи оммавии гурезаҳои афғон як бӯҳрони башардӯстона ва ахлоқии андозаҳои бузург аст. Созмонҳои байналмилалӣ, аз ҷумла Комиссари Олии Созмони Милали Муттаҳид дар умури паноҳандагон (UNHCR) борҳо аз Покистон даъват кардаанд, ки ӯҳдадориҳои худ дар чаҳорчӯби қонунҳои байналмилалиро риоя кунад. Бо вуҷуди ин, ҳукумат ҳам принсипҳои башардӯстона ва ҳам маҳкумияти ҷаҳониро сарфи назар карда, одамонро ба хатар маҷбур мекунад.
Вайрон кардани ҳуқуқи байналмилалӣ
Аҳмадӣ ва GHRD ба таври ҳаққонӣ таъкид мекунанд, ки сиёсати депортатсияи Покистон принсипи бозпас фиристоданро вайрон мекунад, ки асоси қонуни байналмиллалии ҳуқуқи башар аст, ки баргардонидани ашхосро ба кишварҳое, ки онҳо таҳти таъқиб ё осеб қарор доранд, манъ мекунад. Ҳамчун имзокунандаи созишномаҳои сершумори ҳуқуқи башар, Покистон вазифадор аст, ки паноҳҷӯёнро ҳимоя кунад, на онҳоро дубора ба хатар гузорад.
Коршиносони ҳуқуқ таъкид мекунанд, ки ин амал ӯҳдадории Покистонро ба Конвенсияи соли 1951 дар бораи гурезаҳо ва дигар чаҳорчӯбҳои ҳуқуқи башарро халалдор мекунад. Депортатсияи гурезагон бо таъқибу зӯроварӣ на танҳо меъёрҳои ҳуқуқӣ, балки меъёрҳои ахлоқӣ ва ахлоқиро вайрон карда, обрӯи миллатро дар ҷомеаи ҷаҳонӣ паст мекунад.
Перспективахо аз замин
Дар мусоҳибаҳое, ки бо паноҳандагони афғон, ки дар Покистон зиндагӣ мекунанд, бисёриҳо эҳсоси хиёнат ва тарсро баён мекунанд. "Мо фикр мекардем, ки бехатарӣ ёфтем, аммо ҳоло моро ба марг бармегардонанд" гуфт як гуреза кӯдаки хурдсоли худро ба даст гирифта. Ҳикояҳои онҳо воқеияти даҳшатноки бозгашт ба кишвареро инъикос мекунанд, ки дар он зинда мондан номуайян аст.
Кормандони имдодрасон ва ҳомиёни ҳуқуқи башар дар ин замина аз иқдомоти ҳукумат сарсону дилсард шудаанд. Анвар Маҳмуд, як корманди башардӯстона дар Карочӣ мегӯяд: "Покистон таърихи тӯлонии пазироии паноҳҷӯёни афғон дорад. Дидан, дилсӯзӣ мекунад, ки ҳамдардӣ бо ҳадафҳои сиёсӣ аз байн рафтааст."
Масъулияти глобалӣ
Дар партави муроҷиати GHRD маълум аст, ки ҷомеаи ҷаҳонӣ набояд пассив боқӣ монад. Созмонҳое ба мисли Созмони Милали Муттаҳид ва Иттиҳодияи Аврупо бояд ба Покистон фишори дипломатӣ расонанд, то депортатсияро мутаваққиф кунанд ва дар роҳи ҳалли устувор ва инсондӯстона барои гурезаҳои афғон кор кунанд. Дастгирии молиявӣ ва ҳамкорӣ барои таҳияи стратегияҳои дарозмуддат, ки амният ва шаъну шарафро барои онҳое, ки аз муноқиша гурехтаанд, таъмин мекунанд, муҳиманд.
Гурезагон ҷинояткор нестанд - онҳо наҷотёфтагонанд, ки амният ва шаъну шарафро меҷӯянд. Ҷаҳон бояд ба ин вазъ бархоста, адолатро ҷонибдорӣ кунад ва бо онҳое, ки ҳаёти онҳо дар тарозу аст, ҳамраъй бошад. Танҳо тавассути амалиёти муттаҳид ва садоқатмандии бемайлон ба ҳуқуқи инсон метавонад аз ин фалокати башардӯстона пешгирӣ кард.
Мавқеъ гирифтан
Ҷомеаи ҷаҳонӣ набояд аз ин бӯҳрон чашм пӯшид. Баланд бардоштани огаҳӣ, изҳори мухолифат ба ин депортатсияҳо ва ҳамраъйӣ бо гурезаҳои афғон муҳим аст. Хар як овоз дар мубориза барои адолат ва инсоният ба хисоб меравад.
