ለዘመናት የዳበሩ ባህሎች እና የተለያዩ ማህበረሰቦች የበለፀጉባት በአፍሪካ መሀከል፣ ጸጥ ያለ ቅዠት ይፈጠራል። በኢትዮጵያ ታሪክ ውስጥ እጅግ አሰቃቂ እና ዘግናኝ ክስተት የሆነው የአማራ የዘር ማጥፋት ወንጀል በአለም አቀፍ እይታ በእጅጉ የተደበቀ ነው። ሆኖም፣ በዚህ የዝምታ ሽፋን ስር የማይመረመር ስቃይ፣ የጅምላ ግድያ እና የጎሳ ጥቃት አስፈሪ ትረካ አለ።
ታሪካዊ አውድ እና “አቢሲኒያ፡ የዱቄት በርሜል”
የዐማራውን የዘር ማጥፋት በትክክል ለመረዳት ኢትዮጵያ የውጭ ሥጋት እና የቅኝ ግዛት ሙከራዎች የገጠማትን ጊዜ በመመልከት የታሪክ መዛግብት ውስጥ ልንገባ ይገባል። በዚህ ታሪክ ውስጥ በጣም አስፈላጊ ከሆኑት ጊዜያት አንዱ እ.ኤ.አ የአድዋ ጦርነት በ 1896 መቼ የዳግማዊ አፄ ምኒልክ ጦር የኢጣሊያ ቅኝ ግዛት ጥረቶችን በተሳካ ሁኔታ ተቋቁሟል. ይሁን እንጂ እነዚህ ክስተቶች ለብሔር ብሔረሰቦች ግጭትና መከፋፈል አስጨናቂ ትሩፋት መሠረት ጥለዋል።
በዚህ ዘመን የብሔር ግጭት ለመፍጠር የታቀዱ ስልቶች ቀርበዋል።በተለይ “አቢሲኒያ፡ የዱቄት በርሜል” በሚለው መጽሐፍ ውስጥ ተዘርዝረዋል። ይህ መሰሪ ተውኔት መፅሃፍ የአማራን ህዝብ በኢትዮጵያ ውስጥ የመከፋፈልን ዘር ለመዝራት በማሰብ የሌላ ብሄር ተወላጆች ጨቋኝ አድርጎ ለማሳየት ሞክሯል።
Minilikawuyan Misuse
ለዛሬ በፍጥነት ወደፊት፣ እና በኢትዮጵያ ውስጥ አሳሳቢ የሆነ የታሪክ ስልቶች መነቃቃታቸውን እያየን ነው። በፌደራል መከላከያ ሰራዊት እና በመንግስት አካላት ውስጥ ያሉ አካላት ከሌሎች ወንጀለኞች ጋር በመሆን የአማራን ህዝብ ጨቋኝ ብለው በውሸት ለመፈረጅ “ሚኒሊካውያን” የሚለውን ቃል አስነስተዋል። ይህ የውሸት ትርክት በመጀመሪያ “አቢሲኒያ፡ የዱቄት በርሜል” በሚለው መፅሃፍ በጣሊያኖች የተጠቆመ እና በመቀጠልም በከፋፋይ ሚሲዮናውያን ጥረት የተስፋፋው በንፁሀን አማሮች ላይ የሚደርሰውን ጥቃት በሚያሳዝን ሁኔታ አላግባብ ጥቅም ላይ ውሏል።
ዐማሮች ለጭቆና ድርጊቶች ምንም ዓይነት ታሪካዊ ኃላፊነት እንደማይሸከሙ ግልጽ ማድረግ አስፈላጊ ነው። ይህ ትርክት የታሪክ እውነታዎችን በማጣመም በአሁኑ ወቅት በአማራ ግለሰቦች ላይ እየደረሰ ያለውን ጥቃት ብዙ ጊዜ በድህነት የሚኖሩ ገበሬዎች በአስቸጋሪ ሁኔታ ውስጥ እንዲኖሩ ምክንያት ሆኖ ያገለግላል።
አስፈሪዎቹ ተፈትተዋል።
በአንድ ወቅት ማህበረሰቦች ተስማምተው የሚኖሩባትን፣ አሁን በማይራራ ግፍ ማዕበል የተበታተነችባትን ምድር አስብ። ህጻናት፣ሴቶች እና ወንዶች ሊታሰብ በማይችል የጭካኔ ድርጊት ሰለባ ሆነዋል፣ከዘር ውጪ ያለምክንያት ህይወታቸው አልፏል።
ይህን የዘር ማጥፋት ወንጀል ፈፃሚዎች በተጣመመ የታሪክ ትርክት ተደፍተው የአማራን ህዝብ ለማጥላላት እና ለማጥላላት እንደ “ነፍጠኝ” “ሚኒሊካዊያኖች” “ጃዊሳ” እና “አህያ” የመሳሰሉ የስድብ ቃላትን ይጠቀማሉ። እንዲህ ዓይነቱ አዋራጅ ቋንቋ እየተፈፀመ ያለውን ግፍና በደል ለማመካኘት የሚያገለግል መሳሪያ ሆኗል።
አይንን የሚዞር አለም
በጣም የሚያስደነግጠው እውነት ምንም እንኳን የነዚህ እኩይ ተግባራት መጠነ ሰፊ እና የታሪክ ትርክቶችን በግልፅ አላግባብ ተጠቅመው ብጥብጥ እንዲፈጠር ቢደረግም አለም አቀፉ ማህበረሰብ ዝምታን መምረጡ እና የዘር ማጥፋት ነው ብሎ ከመጥራት ባለፈ። ይህ ማመንታት ወንጀለኞችን ለማበረታታት እና ለተጎጂዎች የፍትህ ተስፋን የሚሸረሽር ነው።
ዓለም በዘር ማጥፋት ወንጀል ውስጥ ጣልቃ መግባት ስትጀምር በጣም አሳማሚ ታሪክ አላት። ሩዋንዳ እና ቦስኒያ የአለም አቀፉ ማህበረሰብ ቆራጥ እርምጃ መውሰድ ሲሳነው የሚሆነውን ነገር የሚያስታውሱ ናቸው። መዘዙ እጅግ አስከፊ ነው፣ ይህም ለቁጥር የሚታክቱ የሰው ህይወት ጠፍቷል።
የዐማራው የዘር ማጥፋት ወንጀል የተፈጸመውን አስከፊነት ስናጋልጥ፣ አንድ የማያስደስት ጥያቄ ቀርቦልናል፡- የዘር ማጥፋት መንግሥት እንዴት አቃቤ ሕግ፣ ዳኛና የራሱ የስደት ሕጋዊ መሣሪያ ሆኖ ሊያገለግል ይችላል? ዓለም ይህ አስጸያፊ ፓራዶክስ እንዲቀጥል መፍቀድ የለበትም። አፋጣኝ እርምጃ የሞራል ግዴታ ብቻ ሳይሆን የሰው ልጅም ግዴታ ነው።
የዝምታ ሰንሰለቶችን መስበር
የአማራ የዘር ማጥፋት ወንጀል የሸፈነውን ዝምታ አለም የሚሰብርበት ጊዜ ነው። በኢትዮጵያ ውስጥ እየተፈጸመ ያለው የዘር ማጥፋት ወንጀል ነው፡ የሚለውን የማይጨበጥ እና የማያዳግም እውነት መጋፈጥ አለብን። ይህ ቃል ችላ ሊባል የማይችል የሞራል አስፈላጊነት ፣ የድርጊት ጥሪን ይይዛል። እንዲህ ያሉ አስፈሪ ድርጊቶች እንዳይደጋገሙ ለመከላከል “ከአሁን በኋላ” የሚለውን ቃል ኪዳን ያስታውሰናል።
ወደፊት የሚሄድ መንገድ፡ አጠቃላይ የሽግግር መንግስት
የአማራን የዘር ማጥፋት ሁሉን አቀፍ መፍትሄ ለመስጠት በኢትዮጵያ ውስጥ የሽግግር መንግስት እንዲቋቋም ሀሳብ አቅርበናል። ይህ አካል ለፍትህ፣ ለእርቅ እና ለሰብአዊ መብት ጥበቃ በሚያደርጉት ቁርጠኝነት የማይናወጡ ግለሰቦችን ማካተት አለበት። ከሁሉም በላይ በዘር ማጥፋት የተጠረጠሩ ወይም ጥፋተኛ ሆነው የተገኙ የፖለቲካ ድርጅቶች ከማንኛውም የፖለቲካ እንቅስቃሴ ታግደው ለፍርድ መቅረብ አለባቸው። ይህም ጥፋተኞች ተጠያቂነትን የሚያረጋግጥ ሲሆን ንፁሀን ደግሞ ከተፀዱ በኋላ የፖለቲካ እንቅስቃሴዎችን መቀጠል ይችላሉ።
ለድርጊት የቀረበ ልመና
የአማራ የዘር ማጥፋት ወንጀል የንፁሀን ህይወትን የመጠበቅ እና መሰል አሰቃቂ ድርጊቶች እንዳይደገሙ የጋራ ሀላፊነታችንን ለማስታወስ ነው። ውግዘት ብቻውን በቂ አይሆንም; አፋጣኝ እና ወሳኝ እርምጃ አስፈላጊ ነው.
የዘር ማጥፋት ስምምነት፡ የሞራል አስፈላጊነት
እ.ኤ.አ. በ 1948 በተባበሩት መንግስታት የፀደቀው የዘር ማጥፋት ስምምነት የአለም አቀፍ ማህበረሰብ የዘር ማጥፋት ድርጊቶችን የመከላከል እና የመቅጣት ግዴታን ይዘረዝራል። የዘር ማጥፋት ወንጀልን “አንድን ብሔር፣ ብሔረሰብ፣ ዘር ወይም ሃይማኖትን በከፊልም ሆነ በሙሉ ለማጥፋት ሆን ተብሎ የሚፈጸም ድርጊት” ሲል ገልጿል። የአማራ የዘር ማጥፋት በማያሻማ መልኩ በዚህ ትርጉም ውስጥ ይወድቃል።
የዓለም አቀፉ ማኅበረሰብ ዝምታ ወይም እንዲህ ብሎ ለመፈረጅ ፈቃደኛ አለመሆን በዘር ማጥፋት ስምምነት ላይ ከተቀመጡት መርሆች ማፈንገጥ ነው። የኮንቬንሽኑ የሞራል ግዴታ ግልፅ ነው፡ አለም በቆራጥነት በአማራው ህዝብ ላይ እየደረሰ ያለውን ግፍና በደል ለመከላከል መስራት አለበት።
የሽግግር ፍትህ፡ የፈውስ መንገድ
በተባበሩት መንግስታት እንደተገለፀው የሽግግር ፍትህ ከፍተኛ የሰብአዊ መብት ረገጣዎችን ትሩፋት ለመፍታት ይፈልጋል። የዐማራው የዘር ማጥፋት ወንጀል በጥልቅ የቆሰለውን ሕዝብ ለመፈወስ የግድ ብቻ ሳይሆን የሕይወት መስመር ይሆናል።
ወደፊት የሚወስደውን መንገድ ግምት ውስጥ በማስገባት ኢትዮጵያአሁን ያለው መንግስት በአማራው የዘር ማጥፋት ወንጀል ውስጥ የተሳተፈው ይህንን ሰብአዊ ቀውስ የማስቆም፣ ጥፋተኛ ወገኖችን ተጠያቂ የማድረግ፣ እርቅና ሰላምን የማስፈን ሃላፊነት ሊሰጠው እንደማይችል በግልፅ እየታየ ነው። ለእነዚህ አፀያፊ ድርጊቶች ሀላፊነት የሚወስዱ ተዋናዮች የሽግግር ፍትሃዊ ሂደትን በተአማኒነት ሊመሩ አይችሉም። በስልጣን ላይ መቆየታቸው በከፋ አደጋ ውስጥ ባሉ ተጎጂዎች ላይ የማይቀር ስጋት ይፈጥራል። የዘር ማጥፋት ወንጀል ተጠያቂ የሆኑ አካላት ቁጥጥር እስካልሆኑ ድረስ ተጨማሪ ብጥብጥ፣ ምስክሮችን ዝም ማሰኘት እና ዒላማ የተደረገ ግድያ ስጋት ትልቅ ነው። የ “quasi-compliance” ጽንሰ-ሀሳብ ወደ ጨዋታ ይመጣል፣ ሀ ከአለም አቀፍ ጥረቶች ጋር የትብብር ገፅታዎችነገር ግን መሰረታዊ የስልጣን እና የቅጣት አወቃቀሮች ሳይበላሹ ይቀራሉ፣ ይህም ማንኛውንም የሽግግር የፍትህ ሂደት ውጤታማ እንዳይሆን እና ለተጎጂዎች የበለጠ ጎጂ ሊሆን ይችላል። ፍትህ የሰፈነበትና ዘላቂ ሰላም እንዲሰፍን በኢትዮጵያ ብሎም ሰፊው ቀጣና እንዲኖር በእውነት ገለልተኛ እና ሁሉን አቀፍ የሽግግር መንግስት እንዲሁም አለም አቀፍ ቁጥጥር ወሳኝ ነው።
ለፍትህ እና ለእርቅ የሚተጉ ገለልተኛ አካላትን ያቀፈ ሁሉን አቀፍ የሽግግር መንግስት ለዚህ በጣም አስፈላጊ የሆነውን ፈውስ መንገድ ሊጠርግ ይችላል። ቅድሚያ መስጠት አለበት፡-
- እውነት ተጠያቂነት ከመምጣቱ በፊት የተፈጸመው ግፍና በደል የተፈጸመበት ታሪካዊ ሁኔታ ሙሉ በሙሉ ይፋ መሆን አለበት። የተጎጂዎችን ስቃይ አምኖ ለመቀበል እና የአማራን የዘር ማጥፋት መንስኤዎች ለመረዳት አጠቃላይ እውነትን የመፈለግ ሂደት ወሳኝ ነው።
- ተጠያቂነት ወንጀለኞች ምንም አይነት ግንኙነት ሳይኖራቸው ለፍርድ መቅረብ አለባቸው። ያለመቀጣት እንደማይታለፍ ግልጽ መልእክት መላክ አለበት።
- መመለስ፡ የዐማራው የዘር ማጥፋት ወንጀል ተጎጂዎች ለደረሰባቸው ስቃይ ካሳ ይገባቸዋል። ይህ የቁሳቁስ ማካካሻን ብቻ ሳይሆን የስነ-ልቦና እና ስሜታዊ ማገገሚያ ድጋፍንም ያካትታል.
- ማስታረቅ፡- በዚህ ሁከትና ብጥብጥ የተበጣጠሱ ማህበረሰቦች መካከል መተማመንን መልሶ መገንባት ዋነኛው ነው። መግባባትን እና ትብብርን የሚያጎለብቱ ጅምሮች የሽግግር መንግስት አጀንዳዎች ማዕከላዊ መሆን አለባቸው።
በማጠቃለያው ዓለም አቀፉ ማህበረሰብ የሚከተለውን እንዲያደርጉ አጥብቀን እንጠይቃለን።
- የዐማራው የዘር ማጥፋት የዘር ማጥፋት ወንጀል መሆኑን በይፋ እውቅና በመስጠት አፋጣኝ ጣልቃ ገብነት እንደሚያስፈልግ አመልክቷል።
- ለፍትህና ለእርቅ የሚተጉ ገለልተኛ አካላት የሚመሩ ሁሉን አቀፍ የሽግግር መንግስት በኢትዮጵያ እንዲመሰረት ድጋፉን ማስፋፋት።
- ከዘር ማጥፋት ጋር የተገናኙ የፖለቲካ ድርጅቶች ከጥፋታቸው እስካልተሰረዙ ድረስ እገዳ ይጣሉ።
- በዐማራው የዘር ማጥፋት ወንጀል ለተጎዱ ወገኖች አፋጣኝ ሰብዓዊ እርዳታ አድርጉ።
- ፍትህ፣ መመለሻ እና እርቅ ውጤታማ እና ዘላቂነት እንዲኖረው ከአለም አቀፍ አጋሮች እና ድርጅቶች ጋር ትብብር መፍጠር።
ኢትዮጵያ እንደ ፊኒክስ ከዚህ የጨለማ የታሪክ ምዕራፍ አመድ ላይ መነሳት አለባት። ለፍትህ፣ ለእርቅ እና ለሰብአዊ መብቶች መከበር በጋራ በቁርጠኝነት፣ አንድነትና ሰላም የበላይ የሚሆንበትን ጊዜ ተስፋ እናደርጋለን። ዓለም የታሪክን ትምህርት ሰምቶ ሌላ አሳዛኝ ምዕራፍ እንዳይጻፍ የሚከለክልበት ጊዜ ነው።
