Itxita, zergatik? Askatasuna kendu zioten, zertxobait nahasita zegoelako eta arratsaldean musika ozena jo zuelako. Bizilagun batek poliziari deitu zion, eta hark etxea nahasia ikusi zuen eta aztertzeko eskatu zuen. Ez zen psikotikoa, eta ez zuen uste laguntza profesionala behar zuenik. Ondo zekien zer gerta zitekeen, duela urte batzuk psikiatriko batean giltzapetuta egon zen. Hala ere, bertako ospitale psikiatrikora eraman zuten eta ordubete geroago giltzapetu zuten.
Ez zuen inolako deliturik egin, ez zen suizida ezta arriskutsua inorentzat. 45 urteko emakumea bere lagunek kristau baketsua eta bere komunitatean aktiboa zela ezagutzen zuten. Baina batzuetan bere bizitza apur bat kolokan jartzen zen eta hau gertatzen zen hemen. Bazekien lasaitasun bat behar zuela eta, beraz, oporretara joango zela, eta hurrengo eguneko bidaiarako maletak egiten ari zela musika jotzen ari zen. Bere gogoa apur bat beste nonbait zegoen arratsalde hartan poliziak txirrina jo zuenean bigarren aldiz. Ezin izan zuen azaldu eta psikiatriko itxian amaitu zuen.
Agian goiko istorioa ez da arraroa izango Danimarkan, gero eta jende gehiago giltzapetuta baitaude psikiatrikoetan. Eta ez da gaizkile ero arriskutsuei bakarrik gertatzen, pertsona ugariri gertatzen zaie. Lege murriztaile bat, babesteko protokolo esplizituak eta psikiatrian neurri hertsatzaileen erabilera murrizteko politika argia izan arren, iaz izan zen psikiatrian askatasunik gabetu zuten pertsona kopururik handiena. Eta urtetan etengabe hazten joan da.
Psikiatria Legea
Danimarkan pertsona bati askatasuna kentzeko hainbat modu daude psikiatrian. Tratu txarren aurkako inguruabarrak, irizpideak eta bermeak lege berezian, Psikiatria Legean, ezartzen dira. Askatasun-gabetzea eta hertsadura edo indarra erabiltzea aplikatu ahal izango da pertsonaren borondatezko lankidetza lortzea ezinezkoa denean eta esku-hartzea gutxieneko bitartekoen printzipioaren araberakoa dela uste denean [esku-hartze ez intrusibo gutxiago].
Legeak eskatzen du pertsona bat atxilotu egin daitekeela eta behar duela tratamendua behar badu, ez du borondatez onartuko onarpen-eskaintzarik eta baldintza hauek betetzen badira:
- pertsona eroa edo erotasunari dagokion egoeran dago eta
- Arrazoigabea da pertsona ez atxilotzea tratamendua emateko, zeren eta: (a) Gaixotasuna sendatzeko edo hobekuntza nabarmen eta erabakigarria izateko aukera, bestela, nabarmen kaltetuko litzateke; edo (b) Pertsonak bere buruarentzat edo besteentzat arrisku berehalako eta nabarmena izatea.
Ez da epaiketarik egin behar askatasun-gabetzea legezkoa izateko. Psikiatra batek bere iritziz eman dezakeen tratamendua beharrezkoa dela baieztatzen duen momentuan gauzatu daiteke. Jasotako pertsonak kexa dezake, baina horrek ez du eragozten askatasun-gabetzea gauzatzea.
Horrek gero eta gehiago erabiltzea ekarri du urtero milaka pertsona eraginkortasunez atxilotzea.
Borondatezko konpromisoei buruzko 3 estatistika
eugenesia
Esku-hartze larriarekin –askatasun-gabetzea– halako pertsona sorta zabal bati bideratzeko aukerak 1920ko eta 1930eko hamarkadetan du sustraiak, eugenesia Danimarkako garapen sozialaren ereduaren ezinbesteko baldintza eta osagai bihurtu zenean. Garai hartan, gero eta egile gehiagok adierazi zuten arriskutsuak ez ziren "desbideratuak" ere buruko instalazio batean indarrez sartu ahal izateko nahia.
Ideia horren bultzatzailea ez zen norbanakoaren kezka, gizartearen edo familiaren kezka baizik. Elementu “desbideratuak” eta “arazoleak” lekurik ez zuten gizarte baten ideia.
Orduko Auzitegi Goreneko Danimarkako fiskal ezagunaren arabera, Otto Schlegel, Danish Weekly Journal of the Judicial-eko artikulu batean, egile guztiek, batek izan ezik, zera pentsatu zuten "derrigorrezko ospitaleratzeko aukerak ere zabalik egon beharko luke neurri batean seguruenik arriskutsuak ez diren baina kanpoan jokatu ezin duten pertsonei, haien jokaerak senideak suntsitzea edo eskandalizatzea mehatxatzen duten ero kezkagarriei. Zenbait kasutan derrigorrezko ospitalizazioa justifikatzen dutela ere pentsatu izan da sendabide-gogoetak".
Horrela, 1938ko Danimarkako Erotasunaren Legeak arriskutsuak ez ziren eroak atxilotzeko aukera ezarri zuen. Interesdunari askatasuna kentzeko eta, horrenbestez, gizartean behar bezala funtzionatu ezin zutenak kentzeko ideia bultzatzailea –arriskutsua ez zen zoro trakets eta desbideratua deitzen zena– ez zen gizabanakoaren kezka, baizik. gizartearen kezka. Ez zen errukizko kezka bat edo beharra duten pertsonei laguntzeko ideia izan zen aukera hori legegintzan sartzea ekarri zuena, elementu desbideratu eta “arazoleak” lekurik ez zuten gizartearen ideia baizik. Azken finean, haien jokaerak senideak suntsitzeko edo eskandalizatzeko mehatxu egin dezake.
Eroei askatasuna kentzea larrialdi-legearen printzipio batean oinarritzen zen historikoki. 1938ra arte, eroei askatasuna kentzeko legezko oinarria 1ko 19-7-1683 Danimarkako Legean eta geroagoko legedian aurkitzen zen oraindik. Eroei askatasun-gabetzeari buruzko arauek segurtasun orokorrarentzat edo beren buruarentzat edo inguruarentzat arriskutsutzat jo daitezkeen eroak baino ez dituzte hartzen.
Nirekin eugenesiak 1938ko Erotasunaren Legean eragin zuen hau aldatu zen, eta arriskutsuak ez diren pertsonak atxilotzeko aukera gizarte-arazo kasu gisa adierazita mantentzen da Psikiatria Lege berrian..
Atxikipenak
Psikiatriarako askatasun-gabetzeak beren etxeetan edo kaletik jendea jasotzeaz gain, borondatez ospitaleratzen diren pertsonei ere egin dakieke.
Bere burua ospitale psikiatriko batean sartu duen pertsona batek alta eskatzen badu, goi-medikuak erabaki beharko du pazientea alta eman daitekeen edo indarrez atxiki behar den. Pertsonaren alta jasotzeko nahia esplizitua izan daiteke (alta izatea eskatzen du), baina pertsonaren jokaera ere izan daiteke, alta jasotzeko nahiarekin parekatu behar dena.
Legearen arabera, borondatez ingresatutako pazientea atxilotu egin daiteke eta egin behar da, baldin eta pertsona horrek alta eskatzen badu Psikiatria Legean nahitaezko onarpenerako baldintzak betetzen dituen unean.
Aurretik, pazientearen borondatezko onarpen jarraitzeko baimena eskatuko da gutxieneko bitartekoen printzipioaren arabera.
25 urte baino gehiago daramatza Danimarkan psikiatrian koertzien erabilera murrizteko borondate politiko eta gobernu oso nabarmena. Hala ere, asmo hori ez da islatzen psikiatriako eguneroko bizitzan eta praktikan. Horrela, nahigabeko atxikipenen igoera nabarmena ere nabaritzen da.
Ohiko nahigabeko konpromisoez eta atxikipenez gain, badago oraindik ez hain agerikoa den beste prozedura bat, psikiatrikoetan konpromisoak betearazteko erabiltzen dena, nahigabeko konpromiso gisa agertu gabe, interesdunaren baimenaren aurka egon arren. Hau da epaitegiak tratamendu psikiatrikorako zigorra zigortzeko agindua Zigor Zuzenbidearen arabera. Beraz, gaur egun milaka pertsona bizi dira gizartean, baina edozein unetan jaso daitezke tratamenduaren jarraibideei jarraituko ez dietela eta psikiatriko batean giltzapetu. Hori egiten denean, ez da nahi gabeko konpromisotzat hartzen.
Koertza eragiten duen legea
Psikiatriarako askatasun-gabetzea urtez urte areagotzen ari da azken hamarkadetan eta ospitaleratze psikiatrikoen hazkundea edo populazioaren hazkundea baino askoz ere handiagoa da.
Danimarkako gobernuak aldatzeko ahaleginekin eta psikiatriako neurri hertsatzaileen erabilera murrizteko aho batez asmo politikoarekin, baliabideen esleipena eta hori gauzatzeko administrazio-ahalegin zentralak erabiltzeko edo erabiltzeko aukera legalaren existentzia hutsa baino ezin da ikusi. koertziazioa erabiltzea exijitzen du labaintzeko praktikaren arrazoi gisa, gero eta askatasun gabezia handiagoarekin psikiatrian.
