By Prof. AP Lopukhin, ka wehewehe ana i ka Palapala Hemolele o ke Kauoha Hou
Mokuna 13. 1-9. He olelo paipai i ka mihi. 10 – 17. Hoola i ka Poaono. 18 – 21. Elua mau olelonane no ke aupuni o ke Akua. 22 – 30. He nui ka poe i komo ole i ke aupuni o ke Akua. 31-35. Ka olelo a Kristo no ka manao o Herode ia ia.
Luka 13:1. Ia manawa, hele mai la kekahi poe, a hai aku la ia ia no ko Galilaia, o ko lakou koko i hui pu ia e Pilato me ko lakou mau mohai.
ʻO nā kāhea no ka mihi e pili ana i loaʻa ma Luka ka Euanelio wale nō. Eia kekahi, ʻo ia wale nō ka haʻi ʻana i ka manawa i hāʻawi ai ka Haku i ka manawa e kamaʻilio ai i kēlā mau ʻōlelo aʻo i ka poʻe e puni ana iā ia.
"I ka manawa like", ie. oiai ka Haku e olelo ana i kana haiolelo mua i na kanaka, ua hai aku kekahi o ka poe hoolohe hou i ka Mesia i na mea nui. ʻO kekahi poʻe Galilaia (me he mea lā ua ʻike ka poʻe heluhelu i ko lākou hopena, no ka mea, ʻo ka ʻatikala τῶν ma mua o ka huaʻōlelo Γαλιλαίων) ua pepehi ʻia ma ke kauoha a Pilato i ko lākou mōhai ʻana, a pipi ʻia ke koko o ka poʻe i pepehi ʻia i nā holoholona i mōhai. ʻAʻole i ʻike ʻia ke kumu i ʻae ai ʻo Pilato iā ia iho e hana ʻino iā ia iho ma Ierusalema me nā makaʻāinana o ke aliʻi Herode, akā i kēlā mau manawa haunaele, hiki i ka luna kiaʻāina o Roma ke hoʻopaʻa i nā hana koʻikoʻi loa, ʻo ia hoʻi i ka poʻe kamaʻāina o Galilaia. Ua kaulana no ko lakou ano kolohe a me ka manao hoohaunaele i ko Roma.
Luka 13:2. Olelo mai la o Iesu ia lakou, i mai la, Ke manao nei anei oukou ua oi aku ka hewa o keia poe Galilaia i ko Galilaia a pau, i hoehaia lakou pela?
O ka ninau a ka Haku, ua manaoia paha e ka poe i lawe mai ia ia i ka lono no ka lukuia ana o ko Galilaia, ua manao lakou e ike iloko o keia luku weliweli i ka hoopai ana o ke Akua no kekahi hewa i hanaia e ka poe i make.
"ua" - ua ʻoi aku ka pololei: ua lilo lākou (ἐγένοντο) a i ʻole hoʻopaʻi pololei iā lākou iho ma ko lākou luku ʻana.
Luka 13:3. ʻAʻole, ke haʻi aku nei au iā ʻoe; aka, i mihi ole oukou, e pau auanei oukou a pau i ka make.
Ua hoʻohana ʻo Kristo i kēia manawa e aʻo aku i kāna poʻe hoʻolohe. ʻO ka luku ʻia ʻana o ko Galilaia, e like me kāna wānana, e hōʻike ana i ka luku ʻia ʻana o ka lāhui Iudaio holoʻokoʻa, inā ʻoiaʻiʻo, ʻaʻole mihi nā kānaka i ko lākou kūʻē ʻana i ke Akua, ʻo ia ke koi nei iā lākou e ʻae iā Kristo.
Luka 13:4. A ke manao nei anei oukou ua oi aku ka hewa o kela poe kanaka he umikumamawalu i hiolo ai ka halekiai o Siloama maluna o lakou i ko ka poe a pau e noho ana ma Ierusalema?
ʻAʻole wale ka hihia o ko Galilaia hiki ke hahau i ka manaʻo a me ka naʻau. Ke kuhikuhi nei ka Haku i kekahi hanana hou loa, ʻo ia hoʻi, ka hāʻule ʻana o ka hale kiaʻi o Siloama, ka mea i luku ai i nā kānaka he ʻumikumamāwalu ma lalo o kona ʻōpala. Ua ʻoi aku ka hewa o ka poʻe i make i mua o ke Akua ma mua o ke koena o ko Ierusalema?
"Ka hale kiaʻi o Siloama". ʻAʻole ʻike ʻia he aha kēia hale kiaʻi. Ua akaka wale, ua ku kokoke ia i ka punawai o Siloama (ἐν τῷ Σιλωάμ), e kahe ana ma ke kumu o ka mauna Ziona, ma ka aoao hema o Ierusalema.
Luka 13:5. ʻAʻole, ke haʻi aku nei au iā ʻoe; aka, i mihi ole oukou, e pau auanei oukou a pau i ka make.
"ʻo nā mea a pau" he kuhikuhi hou i ka hiki ke luku ʻia ka lāhui holoʻokoʻa.
ʻAʻole hiki ke manaʻo ʻia ua hōʻole ʻo Kristo i kahi pilina ma waena o ka hewa a me ka hoʻopaʻi, "ma ke ʻano he manaʻo ʻino a ka Iudaio," e like me kā Strauss i ʻōlelo ai ("The Life of Jesus"). ʻAʻole, ua ʻike ʻo Kristo i ka pilina ma waena o ka ʻeha kanaka a me ka hewa (cf. Mat. 9: 2), ʻaʻole naʻe i ʻike wale i ka mana o nā kāne e hoʻokumu i kēia pilina e like me kā lākou manaʻo ponoʻī i kēlā me kēia hihia. Ua makemake ʻo ia e aʻo aku i nā kānaka ke ʻike lākou i ka ʻeha o kekahi, e hoʻoikaika lākou e nānā i ke kūlana o ko lākou ʻuhane iho a ʻike i ka hoʻopaʻi e hiki mai ana i ko lākou hoalauna, i ka ʻōlelo aʻo a ke Akua e hoʻouna mai ai iā lākou. ʻAe, eia ke aʻo aku nei ka Haku i ka poʻe e kūʻē i kēlā ʻano hauʻoli i hōʻike pinepine ʻia i waena o ka poʻe Kristiano, ka poʻe i ʻike i ka ʻeha o ko lākou hoalauna a hoʻomāliʻi iā lākou me ka ʻōlelo ʻole: "Ua pono ʻo ia ...".
Luka 13:6. Olelo mai la oia i keia olelonane; He laau fiku ka kekahi kanaka i kanuia iloko o kona pawaina, hele mai ia e imi i ka hua maluna ona, aole i loaa;
No ka hōʻike ʻana i ka pono o ka mihi i kēia manawa no ka poʻe Iudaio, haʻi ka Haku i ka ʻōlelo nane o ka lāʻau fiku paʻa, kahi e kali nei ka mea nona ka māla waina i ka hua, akā - a ʻo kēia ka hopena e hiki ke huki ʻia mai ka mea i loaʻa. i ʻōlelo ʻia - e pau koke kona ahonui. holo i waho a ʻoki ʻo ia iā ia.
"a ʻōlelo mai", ʻo ia hoʻi, ʻōlelo ʻo Kristo i ka lehulehu e kū ana a puni ia (Luka 12:44).
"i loko o kona māla waina… he lāʻau fiku". Ma Palesetine e ulu ana na fiku a me na opala ma na mahinaai berena a me na pawaina kahi e ae ai ka lepo (Trench, p. 295).
Luka 13:7. i aku la ia i ka mea malama waina, Aia hoi, ekolu makahiki o'u i hele mai nei e imi i ka hua ma keia laau fiku, aole i loaa ia'u; e ʻoki i lalo: no ke aha e hoʻopau wale ai ka honua?
“Ua hele mai au no ʻekolu makahiki”. ʻOi aku ka pololei: “Ua hala nā makahiki ʻekolu mai koʻu hoʻomaka ʻana e hele mai” (τρία ἔτη, ἀφ´ οὗ).
"No ke aha e hoʻopau wale ai i ka honua". He pipiʻi loa ka ʻāina ma Palesetina, no ka mea, hiki iā ia ke kanu i nā lāʻau hua ma luna. "Hoʻopau" - lawe i ka ikaika o ka honua - ka makū (καταργεῖ).
Luka 13:8. ʻŌlelo akula ʻo ia iā ia, ʻī akula, E ka haku, e waiho nō hoʻi ia i kēia makahiki, a ʻeli au a hoʻopiha i ka lepo.
“Eli a hoopiha i ka mea momona”. He mau hana koʻikoʻi kēia e hoʻohua ai ka lāʻau fiku (e like me ka hana ʻana me nā lāʻau ʻalani ma ka hema o Italia, - Trench, p. 300).
Luka 13:9. a ina e hua mai ia, he maikai; inā ʻaʻole, i kēia makahiki aʻe e ʻoki ʻoe.
"Inā ʻaʻole, i kēia makahiki aʻe e ʻoki ʻoe." ʻAʻole maopopo loa kēia unuhi. No ke aha e ʻoki ʻia ai ka lāʻau fiku i ka makahiki e hiki mai ana? Ma hope o nā mea a pau, ua haʻi aku ka mea nāna i ka mea waina e hoʻopau wale ʻo ia i ka lepo, no laila pono ʻo ia e hoʻopau koke iā ia ma hope o ka hoʻāʻo hope loa e hoʻohua i ka lepo. ʻAʻohe kumu e kali ai i kahi makahiki hou. No laila, ʻoi aku ka maikaʻi o ka ʻae ʻana i ka heluhelu i hoʻokumu ʻia e Tischendorf: "E hua paha ia i ka makahiki aʻe?". (κἂν μὲν ποιήσῃ καρπόν εἰς τὸ μέλλον) Inā ʻaʻole, e ʻoki i lalo." Pono mākou e kali a hiki i ka makahiki e hiki mai ana, no ka mea, i kēia makahiki e hoʻomomona ʻia ka lāʻau fiku.
Ma ka ʻōlelo nane o ka lāʻau fiku paʻa ʻole, makemake ke Akua e hōʻike i ka poʻe Iudaio i kona ʻike ʻia ʻana ma ke ʻano he Mesia, ʻo ia ka hoʻāʻo hope loa a ke Akua i hana ai e kāhea aku i ka poʻe Iudaio e mihi, a ma hope o ka pau ʻole o kēia hoʻāʻo ʻana, ʻaʻohe koho o nā kānaka. akā, ke manaʻo nei i ka hopena e hiki mai ana.
Ma waho aʻe o kēia manaʻo pololei o ka ʻōlelo nane, he mea pohihihi kekahi. ʻO ia ka lāʻau fiku paʻa ʻole e hōʻike ana i ka "lāhui" a me "kekahi" mokuʻāina a me ka ʻekalesia i hoʻokō ʻole i kā lākou manaʻo i hāʻawi ʻia e ke Akua a no laila pono e hoʻoneʻe ʻia mai ko lākou wahi (cf. Rev. 2: 5 i ka ʻānela o ka Epeso ekalesia: "E lawe aku au i kou kukui mai kona wahi aku ke mihi ole oe").
Eia kekahi, ma ka uwao a ka mea malama waina no ka laau fiku, ike na makua o ka Ekalesia i ka uwao o Kristo no ka poe hewa, a i ka uwao o ka Ekalesia no ko ke ao nei, a i ka poe pono o ka Ekalesia no ka poe pono ole.
No nā "makahiki ʻekolu" i ʻōlelo ʻia ma ka ʻōlelo nane, ua ʻike kekahi poʻe unuhi i loko o lākou i kahi hōʻailona o nā manawa ʻekolu o ka ʻohana Akua - ke kānāwai, nā kāula a me Kristo; ua ʻike kekahi i loko o lākou i ke ʻano o ka ʻoihana ʻekolu makahiki a Kristo.
Luka 13:10. Ma kekahi halehalawai, ao mai la ia i ka la Sabati;
ʻO Luka wale nō ka mea haʻiʻōlelo e pili ana i ka hoʻōla ʻana i ka wahine nāwaliwali i ka Pōʻaono. Iloko o ka halehalawai i ka la Sabati, hoola mai ka Haku i ka wahine kulou, a o ke poo o ka halehalawai, oiai ma kana olelo ana i kanaka, ua hewa ia ia no keia hana, no ka mea, ua uhai o Kristo i ka la Sabati.
A laila, pāpā ʻo Kristo i ka hoʻokamani hoʻokamani i ke kānāwai a me kāna ʻano like, me ka kuhikuhi ʻana i ka lā Sābati i hoʻoinu ai nā Iudaio i kā lākou holoholona, a ua uhaʻi i ko lākou hoʻomaha ʻana. Na keia hoohewa ana i hilahila ai ka poe ku e ia Kristo, a hoomaka na kanaka e hauoli i na hana mana a Kristo i hana'i.
Luka 13:11. a eia ka wahine nawaliwali no na makahiki he umikumamawalu; ua kūlou ʻo ia a ʻaʻole hiki ke kū i luna.
“me ka ʻuhane nāwaliwali” (πνεῦμα ἔχουσα ἀσθενείας), ʻo ia hoʻi ka daimonio nāna i hoʻonāwaliwali i kona mau ʻiʻo (e nānā i ka paukū 16).
Luka 13:12. Ike mai la o Iesu ia ia, kahea aku la ia ia, i aku la ia ia, E ka wahine, ua kaawale oe i kou mai.
"hoʻokuʻu ʻoe". ʻOi aku ka pololei: "ua hoʻokuʻu ʻia ʻoe" (ἀπολέλυσαι), ke hōʻike ʻia nei ka hanana e hiki mai ana me he mea lā ua hana ʻia.
Luka 13:13. A kau aku la i kona mau lima maluna ona; ku koke ae la ia a hoolea aku i ke Akua.
Luka 13:14. I aku la ka luna halehalawai i na kanaka, Eono la e pono ai ke kanaka e hana; ia lakou e hele mai ai e hoolaia, aole i ka la Sabati.
"ka luna o ka halepule" (ἀρχισυνάγωγος). (cf. ka wehewehe ana o Mat. 4:23).
"Me ka huhu i ko Iesu hoola ana i ka la Sabati." (cf. ka wehewehe ana o Mareko 3:2).
"wahi a ka lehulehu." Ua hopohopo ʻo ia e huli pololei iā Kristo no ka mea ua maopopo nā kānaka ma ka ʻaoʻao o Kristo (e nānā i ka v. 17).
Luka 13:15. Olelo mai la ka Haku ia ia, i mai la, E ka hookamani, aole anei oukou e kala ae i kana bipi a me kana hoki mai ka hanai holoholona aku i ka la Sabati, a e alakai aku i ka wai?
“hookamani”. Wahi a ka heluhelu pololei loa "ka poe hookamani". Pela ka Haku i kapa aku ai i ke poo o ka halehalawai a me na luna e ae o na luna ekalesia e ku kokoke ana i ke poo (Evthymius Zigaben), no ka mea, ma lalo o ke kumu o ka malama pono ana i ke kanawai Sabati, makemake maoli lakou e hoohilahila ia Kristo.
"ʻAʻole anei ia e alakaʻi?" Wahi a ka Talmud, ua ʻae ʻia e ʻauʻau i nā holoholona i ka lā Sābati.
Luka 13:16. A ʻo kēia kaikamahine a ʻAberahama i hoʻopaʻa ʻia e Sātana i nā makahiki he ʻumikumamāwalu, ʻaʻole anei e hoʻokuʻu ʻia ʻo ia mai kēia mau mea paʻa i ka lā Sābati?
"ke kaikamahine a Aberahama". Hoʻopau ka Haku i ka manaʻo i hōʻike ʻia ma ka pauku ma mua. Inā hiki i nā holoholona ke uhaki i ke kānāwai Sābati, ʻoi aku hoʻi i ka wahine mai ka ʻAberahama nui mai, hiki ke uhaʻi i ka Sābati - i mea e hoʻokuʻu ai i kona ʻeha mai ka maʻi a Sātana i hana ai iā ia. i hōʻike ʻia e like me ka nakinaki ʻana iā ia ma o kekahi o kāna mau limahana - nā daimonio).
Luka 13:17. A i kana olelo ana pela, hilahila ka poe a pau i ku e ia ia; a hauoli na kanaka a pau no na hana nani ana i hana'i.
"no na hana nani a pau i hanaia e ia" (τοῖς γενομένοις), kahi i hōʻike ʻia ai nā hana a Kristo e hoʻomau nei.
Luka 13:18. I mai la ia, Ua like ke aupuni o ke Akua me ke aha, a me ke aha la au e hoohalike ai?
No ka wehewehe ana i na olelonane o ka hua sinapi a me ka hu cf. ka hoakaka ana ia Mat. 13:31-32; Mareko 4:30-32; Mat. 13:33). Wahi a ka ʻEuanelio a Luka, ua ʻōlelo ʻia kēia mau ʻōlelo nane ʻelua i loko o ka hale pule, a ua kūpono kēia mau mea, no ka mea ma ka pauku 10 ua ʻōlelo ʻia ua "aʻo" ka Haku i loko o ka hale pule, akā ʻo kāna aʻo ʻana - ʻaʻole ia. ka mea a ka mea euanelio i olelo ai ma laila a i keia manawa e uku ai no keia hana ole.
Luka 13:19. Ua like ia me ka hua sinapi a ke kanaka i lawe ai a lulu iho iloko o kana mala; ua ulu a lilo i laau nui, a hana iho la na manu o ka lewa i na punana ma kona mau lala.
"ma kāna kīhāpai", ʻo ia hoʻi, mālama ʻo ia ma lalo o ka nānā pono ʻana a mālama mau iā ia (Mat.13: 31: "ma kāna mau māla").
Luka 13:20. I hou mai la ia, Me ke aha la au e hoohalike ai i ke aupuni o ke Akua?
Luka 13:21. Ua like ia me ka mea hu a kekahi wahine i lawe ai a hookomo i ekolu ana palaoa a hupo.
Luka 13:22. Kaahele ae la ia i na kulanakauhale a me na kauhale, e ao ana, a e hele ana hoi i Ierusalema.
Hoʻomanaʻo hou ka mea euanelio (cf. Luke 9: 51 - 53) i kāna poʻe heluhelu e hele ana ka Haku ma nā kūlanakauhale a me nā kauhale (ʻoi aku paha ka ʻōlelo a ka ʻeuanelio ma ʻaneʻi i nā kūlanakauhale a me nā kauhale o Perea, ka ʻāina ma kēlā ʻaoʻao o Ioredane, ʻo ia ka mea maʻamau. i hoohanaia no ka hele ana mai Galilaia a i Ierusalema), hele i Ierusalema. Ua ike oia he mea pono e hoomanao maanei i keia kumu o ka huakai a ka Haku, no ka olelo wanana a ka Haku no ka kokoke ana mai o kona make a me ka hookolokolo ana maluna o ka Iseraela, he oiaio, ua pili pono i ke kumu o ko Kristo huakai.
Luka 13:23. Ninau aku la kekahi ia ia, E ka Haku, he kakaikahi anei ka poe e hoolaia? ʻĪ maila ʻo ia iā lākou:
"kekahi" - he kanaka ʻaʻole i pili i ka heluna o nā haumāna a Kristo, akā ua hele mai i waho o ka lehulehu o ka poʻe a puni iā Iesū. Ua ʻike ʻia kēia ma ka pane ʻana i kāna nīnau, ke kamaʻilio nei ka Haku i ka lehulehu holoʻokoʻa.
"He kakaikahi anei ka poe i hoolaia." ʻAʻole i kuhikuhi ʻia kēia nīnau e ke koʻikoʻi o nā koi pono o Kristo, ʻaʻole hoʻi he nīnau no ka ʻimi ʻimi, akā, e like me ka mea i ʻike ʻia ma ka pane a Kristo, ua hoʻokumu ʻia ma ka ʻike haʻaheo e pili ana ka mea nīnau i ka poʻe e ola maoli. Hoʻomaopopo ʻia ke ola ma ʻaneʻi ʻo ka hoʻopakele ʻana mai ka luku mau loa ʻana ma o ka ʻae ʻia ʻana i ke Aupuni nani o ke Akua (cf. 1 Kor. 1:18).
Luka 13:24. e hooikaika e komo ma na puka ololi; no ka mea, ke hai aku nei au ia oukou, he nui ka poe e imi ana e komo, aole e hiki.
(cf. ka wehewehe ana o Mat. 7:13).
Hoʻoikaika ka mea euanelio ʻo Luka i ka manaʻo o Mataio no ka mea ma mua o ka "komo" ua kau ʻo ia i ka "hoʻoikaika e komo" (ἀγωνίζεσθε εἰσελθεῖν), e hōʻike ana i ka hoʻoikaika nui e koi ʻia e komo i ke Aupuni nani o ke Akua.
"He nui ka poʻe e ʻimi e komo i loko" - ke hala ka manawa no ke kūkulu hale o ke ola.
"ʻaʻole hiki iā lākou" no ka mea ʻaʻole lākou i mihi i ka manawa.
Luka 13:25. A ala ka haku hale a pani i ka puka, a o oukou ka poe i koe mawaho, e kikeke aku oukou ma ka puka me ka hea aku, E ka Haku, e ka Haku, e wehe ae ia makou. a wehe aʻela ʻo ia iā ʻoe, ʻī maila, ʻAʻole au i ʻike iā ʻoe i ko ʻoukou wahi i hele mai ai;
Luka 13:26. a laila e ʻōlelo ʻoukou, Ua ʻai mākou a ua inu hoʻi i mua ou, a ua aʻo mai ʻoe ma ko mākou mau alanui.
Luka 13:27. A e olelo mai ia, Ke olelo aku nei au ia oukou, aole au i ike i ko oukou wahi i hele mai ai; e haʻalele ʻoukou mai oʻu aku nei, e ka poʻe hana hewa.
I ka hoʻolaha ʻana i ka hoʻopaʻi ʻana o ka poʻe Iudaio holoʻokoʻa, ua hōʻike ʻo Kristo i ke Akua ma ke ʻano he haku hale e kali ana i kona mau hoaaloha e hele mai i ka ʻaina ahiahi. E hiki mai ana ka hora e paa ai na puka o ka hale, a na ka haku no e hana pela. Akā, i ka wā e hoʻopaʻa ai ʻo ia i nā puka, hoʻomaka ka poʻe Iudaio ("ʻoe"), ka poʻe i hele lōʻihi loa, e noi e komo i ka ʻaina ahiahi a kikeke i ka puka.
Akā, ʻo ka mea hale, ʻo ia hoʻi. Na ke Akua, e hai aku i keia poe malihini lohi, aole oia i ike i ko lakou wahi i hele mai ai, ie. No ka ohana hea lakou (cf. Ioane 7:27); i kekahi hihia, aole lakou no kona hale, aka, no kekahi poe i ike ole ia (cf. Mat. 25:11-12). Alaila e kuhikuhi mai na Iudaio i ko lakou ai ana a inu imua ona, ie. ʻO lākou kona mau hoa pili, āna i aʻo mai ai ma nā alanui o ko lākou mau kūlanakauhale (ua maopopo ka ʻōlelo i ke kiʻi o ka pilina o Kristo me ka poʻe Iudaio). Akā, e haʻi hou ka pūʻali iā lākou he poʻe malihini lākou iā ia, a no laila pono lākou e hele me he poʻe hewa ʻole, ʻo ia hoʻi ka poʻe hewa, ka poʻe mihi ʻole (cf. Mat. 7:22-23). Ma Mataio keia mau olelo, he poe kaula wahahee.
Luka 13:28. Malaila e uwe ai a e uwi ai na niho, ke ike oukou ia Aberahama, a me Isaaka, a me Iakoba, a me ka poe kaula a pau iloko o ke aupuni o ke Akua, a o oukou iho i kipakuia'ku iwaho.
ʻO ka hopena o ka haʻi'ōlelo mua e hōʻike ana i ke kūlana kaumaha o ka poʻe Iudaio i hōʻoleʻia, ka mea, i ko lākou huhū nui, eʻike i ka weheʻana i ke aupuni o ke Akua i nā lāhui'ē aʻe (cf. Mat. 8:11-12).
"kahi" e kipaku ʻia ʻoe.
Luka 13:29. A e hele mai lakou mai ka hikina a me ke komohana, a me ke kukulu akau, a me ke kukuluhema, a e noho lakou e ai i ke aupuni o ke Akua.
Luka 13:30. Aia hoi, he poe hope e lilo i mua, a he poe mua e lilo lakou i hope.
"hope". Ko e kau Senitaile ia naʻe ʻikai fie maʻu ʻe he kau Siu ʻoku totonu ke hū ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá, pea ko e “muaʻi” ko e kakai Siu naʻa nau talaʻofa ki he puleʻanga ʻo e Mīsaiá (vakai, Ngāue 10:45).
Luka 13:31. Ia la la, hele aku la kekahi poe Parisaio ia ia, i aku la ia ia, E hele aku oe iwaho, e haalele ia wahi, no ka mea, ua makemake o Herode e pepehi ia oe.
Naʻe ʻalu ʻa e kau Fālesí kia Kalaisi ke fakatokangaʻi Ia ʻo kau ki he palani ʻa Helota ʻAnitipasí, teteteraki ʻo Kāleli (vakai, Luke 3:1). Mai ka mea ma hope (v. 32) kapa ʻia ʻo Herode he "alopeke" ka Haku, ʻo ia hoʻi ka maʻalea, hiki iā mākou ke ʻōlelo palekana ua hele mai ka poʻe Parisaio ma ke kauoha a Herode ponoʻī, ka mea i huhū loa i ka noho ʻana o Kristo ma kona aupuni no ia mea. lōʻihi (Perea, kahi i noho ai ʻo Kristo i kēlā manawa, no nā aupuni o Herode kekahi). Makaʻu ʻo Herode ke kūʻē iā Kristo, no ka mahalo ʻana o nā kānaka iā ia. No laila, kauoha ʻo Herode i ka poʻe Parisaio e ʻōlelo aku iā Kristo ua pilikia ʻo ia mai ke kiaʻāina ʻo Perea. Manaʻo ka poʻe Parisaio he mea maikaʻi loa ke hoʻohuli iā Kristo e hele koke i Ierusalema, kahi i ʻike ʻole ai lākou e kala ʻia.
Luka 13:32. ʻĪ maila ʻo ia iā lākou, E hele ʻoukou e ʻōlelo aku i ua ʻalopeke lā, Aia hoʻi, ke mahiki aku nei au i nā daimonio, a ke hoʻōla nei au i kēia lā a i ka lā ʻapōpō, a i ke kolu o ka lā e hoʻopau au;
Pane mai ka Haku i ka poe Parisaio: "E hele e hai aku i keia alopeke" nana oukou i hoouna mai, oia hoi o Herode.
"i kēia lā". ʻO kēia ʻōlelo ke hōʻike nei i kahi manawa maopopo i ʻike ʻia e Kristo, a ma laila ʻo ia e noho ai ma Perea, ʻoiai nā manaʻo a me nā hoʻoweliweli a Herode.
"E hoʻopau wau", (τελειοῦμαι, aia ma nā wahi āpau o ke Kauoha Hou i hoʻohana ʻia ma ke ʻano he participle passive), a i ʻole - e hele wau i ka hopena. Akā he aha ka "hopena" a Kristo i manaʻo ai ma ʻaneʻi? Aole anei keia o kona make ana? Ua hoomaopopo kekahi mau kumu o ka Ekalesia a me na mea kakau ekalesia (ka Theophylact pomaikai, Euthymius Zigaben) a me ka poe akamai o ke Komohana i keia olelo. Aka, i ko makou manao, ke olelo nei ka Haku maanei no ka pau ana o kana hana i keia wa, oia ka mahiki ana i na daimonio mai na kanaka aku, a me ka hoola ana i na mai, a ma Perea nei. Ma hope o kēlā, e hoʻomaka kahi hana hou - ma Ierusalema.
Luka 13:33. aka, he pono ia'u ke hele i keia la, apopo, a me na la e ae, no ka mea, aole e make ke kaula mawaho o Ierusalema.
"Pono au e hele". He paʻakikī loa kēia paukū no ka mea ʻaʻole maopopo, ʻo ka mea mua, he aha ka "hele" a ka Haku e ʻōlelo nei, a, ʻo ka lua, ʻaʻole maopopo i ka mea e pili ana i ka mea i pepehi pinepine ʻia nā kāula ma Ierusalema. No laila, manaʻo kekahi o ka poʻe hoʻopuka hou i kēia pauku he hewa ke kūkulu ʻia a manaʻo ʻia e like me ka heluhelu ʻana: "I kēia lā a ʻapōpō pono wau e hele (ʻo ia hoʻi e hana i nā hoʻōla ma ʻaneʻi), akā i kekahi lā aʻe e hele au i kahi huakaʻi i kahi mamao aku, no ka mea. aole e make ke kaula mawaho o Ierusalema” (J. Weiss). Akā ʻaʻole hāʻawi kēia ʻatikala iā mākou i ke kumu e noʻonoʻo ai ua hoʻoholo ʻo Kristo e haʻalele iā Perea: ʻaʻohe huaʻōlelo "mai ʻaneʻi", ʻaʻole hoʻi he hōʻailona o ka hoʻololi ʻana i ka hana a Kristo. ʻO ia ke kumu i hāʻawi ai ʻo B. Weiss i kahi wehewehe ʻoi aku ka maikaʻi: "ʻOiaʻiʻo, he mea pono na Kristo e hoʻomau i kāna huakaʻi e like me ka makemake o Herode. ʻAʻole naʻe kēia i hilinaʻi iki i nā manaʻo hoʻopunipuni a Herode: Pono ʻo Kristo, e like me ka wā ma mua, e hele mai kahi wahi a i kekahi (v. 22) i ka manawa paʻa. ʻO ke kumu o kāna huakaʻi ʻaʻole ia e pakele; akā, ʻo Ierusalema ia, no ka mea, ua ʻike ʻo ia ma ke ʻano he kāula hiki iā ia ke make a ma laila wale nō e make ai.
ʻO ka ʻōlelo e pili ana i ka make ʻana o nā kāula a pau ma Ierusalema, he ʻoiaʻiʻo kēia, ʻaʻole i make nā kāula a pau ma Ierusalema (e laʻa, ua pepehi ʻia ʻo Ioane Bapetite ma Mahera). Ua ʻōlelo ʻo Iēhova i kēia mau ʻōlelo me ka ʻawaʻawa no ka manaʻo o ke kapikala o Dāvida i nā ʻelele a ke Akua.
Luka 13:34. Ierusalema, Ierusalema, ka mea i pepehi i ka poe kaula, a i hailuku i ka poe i hoounaia mai ia oe! ʻEhia mau manawa aʻu i makemake ai e ʻohi i kāu mau keiki e like me ka ʻohi ʻana o ka moa i kāna mau moa ma lalo o kona mau ʻēheu, ʻaʻole ʻoe i uē! (Cf. ka wehewehe ana o Mat. 23:37-39).
Ma Mataio keia olelo e pili ana ia Ierusalema, oia ka hopena o ka papa ana i ka poe Parisaio, aka, maanei ua oi aku ka pili me ka olelo mua a Kristo mamua o ka Mataio. Ma ka Euanelio a Luka, ua kamaʻilio ʻo Kristo iā Ierusalema mai kahi mamao. ʻO ia paha i ka wā o nā huaʻōlelo hope (ʻo ka pauku 33) ua huli ʻo ia i kona maka i Ierusalema a hana i kēia ʻōlelo kanikau i ke kikowaena o ka theocracy.
Luka 13:35. Aia hoʻi, ua waiho neoneo ko ʻoukou home no ʻoukou. A ke olelo aku nei au ia oukou, aole oukou e ike mai ia'u, a hiki i ka manawa e olelo ai oukou, Pomaikai ka mea i hele mai ma ka inoa o ka Haku!
"Ke haʻi aku nei au iā ʻoe". I ka euanelio Mataio: "no ka mea, ke olelo aku nei au ia oe". ʻO ka ʻokoʻa ma waena o nā ʻōlelo ʻelua, penei: ma Mataio ua wānana ka Haku i ka neoneo ʻana o Ierusalema ma muli o kona haʻalele ʻana i ke kūlanakauhale, ʻoiai ʻo Luka i ʻōlelo ai ka Haku, ma kēia kūlana hōʻole e loaʻa ai ʻo Ierusalema iā ia iho. ʻAʻole hiki ke kōkua iā ia, e like me ka manaʻo o ka poʻe e noho ana ma Ierusalema: "E like me ke kaumaha o kou kūlana, ʻaʻole au e hele mai e hoʻomalu iā ʻoe a hiki i ka ..." etc. , e hiki mai ana ma mua o kona hiki ʻana mai (cf. Rom. 11:25ff.).
