Nefnd um félagsmál, heilbrigðismál og sjálfbæra þróun þingsins samþykkti samhljóða drög að ályktun sem og drög að tilmælum til evrópskra ríkisstjórna í samræmi við skuldbindingar þeirra samkvæmt alþjóðalögum og hvatti hana til að vera innblásin af starfi SÞ. Samningur fyrir fólk með fötlun.
Nefndin benti á að SÞ hefðu greinilega færst yfir í mannréttindatengda nálgun á fötlun sem undirstrikaði jafnrétti og nám án aðgreiningar. Byggt á skýrslu frá skýrslugjafa sínum, frú Reina de Bruijn-Wezeman, lagði nefndin fram fjölda tilmæla sem sérstaklega fjallaði um vettvanginn í Evrópulöndum.
Nefndin lagði til að lög sem heimila stofnanavæðingu fatlaðs fólks yrðu smám saman felld úr gildi, svo og geðheilbrigðislöggjöf sem heimilar meðferð án samþykkis og gæsluvarðhald á grundvelli skerðingar, með það fyrir augum að binda enda á nauðung í geðheilbrigðismálum. Ríkisstjórnir ættu að þróa áætlanir sem fjármagnaðar eru með nægilegu fjármagni, með skýrum tímaramma og viðmiðum, fyrir raunveruleg umskipti yfir í sjálfstætt líf fyrir fatlað fólk.
„Fötluð fólk er oft gert ráð fyrir að geta ekki búið sjálfstætt. Þetta á rætur að rekja til útbreiddra ranghugmynda, þar á meðal að fatlað fólk skorti getu til að taka skynsamlegar ákvarðanir fyrir sjálft sig og að þeir þurfi á „sérhæfðri umönnun“ að halda á stofnunum,“ benti nefndin á.
„Í mörgum tilfellum geta menningar- og trúarskoðanir einnig fóðrað slíkan fordóma, sem og söguleg áhrif eugenic hreyfingarinnar. Of lengi hafa þessi rök verið notuð til að svipta fatlað fólk frelsi sínu á rangan hátt og aðgreina það frá restinni af samfélaginu, með því að koma því fyrir á stofnunum,“ bættu þingmennirnir við.
Meira en ein milljón Evrópubúa urðu fyrir áhrifum
í sinni upplausn, nefndin benti á að: „Vistun á stofnunum hefur áhrif á líf meira en milljón Evrópubúa og er víðtækt brot á rétti eins og mælt er fyrir um í 19. gr. Samningur um réttindi fatlaðs fólks (CRPD), sem kallar á eindregna skuldbindingu um afstofnunavæðingu.“
Frú Reina de Bruijn-Wezeman útskýrði fyrir the European Times að það er töluverður munur á Evrópuríkjunum, til dæmis í einu landi hefur verið mjög hátt hlutfall stofnanavistunar barna.
Hún benti á að hér á landi hefði verið hafið umbótaferli, sem og skuldbindingu um umbreytingu á landsvísu umönnunarkerfi þess, eftir langvarandi þrýsting. Fröken Reina de Bruijn-Wezeman bætti hins vegar við að með þessu hafi enn ein áhyggjan af því að stofnunum hafi verið lokað án nokkurra viðeigandi samfélagslegra valkosta komið í ljós. Lykiláskorunin er að tryggja að sjálft afstofnunavæðingarferlið fari fram á þann hátt sem það er mannréttindi samhæft.
Frú Reina de Bruijn-Wezeman lagði áherslu á að Evrópuríkin yrðu að úthluta fullnægjandi úrræðum til stuðningsþjónustu sem gerir fötluðu fólki kleift að búa í samfélögum sínum. Þetta krefst meðal annars endurúthlutunar á opinberu fé frá stofnunum til að efla, skapa og viðhalda samfélagslegri þjónustu.
Að þessu leyti benti nefndin á í ályktun sinni að „Grípa verður til aðgerða til að vinna gegn þessari menningu stofnanavæðingar sem leiðir til félagslegrar einangrunar og aðskilnaðar fatlaðs fólks, þar á meðal heima eða í fjölskyldunni, sem kemur í veg fyrir að það geti átt samskipti í samfélaginu og verið með í samfélaginu."
Fröken Reina de Bruijn-Wezeman útskýrði: „Að tryggja að til staðar sé rétt samfélagsbundin umönnunarþjónusta fyrir fatlað fólk, og þar með mjúk umskipti, er lykilatriði fyrir árangursríkt afstofnunavæðingarferli.
Kerfisbundin nálgun á afstofnunavæðingu með það markmið sem þarf
Kerfisbundin nálgun á ferli af stofnanavæðingu er nauðsynleg til að ná góðum árangri. Fötlun hefur verið tengd heimilisleysi og fátækt í nokkrum rannsóknum.
Hún bætti við: „Markmiðið er ekki eingöngu afstofnanavæðingu fatlaðs fólks, heldur raunveruleg umskipti yfir í sjálfstætt líf í samræmi við 19. grein CRPD, almenna athugasemd nr. 5 (2017) nefndar Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks. um að búa sjálfstætt og vera með í samfélaginu, og væntanlegar leiðbeiningar um afstofnunavæðingu fatlaðs fólks, þar með talið í neyðartilvikum.“
Breyting stofnanaþjónustu á dvalarheimili er aðeins einn þáttur í víðtækari breytingum á sviðum eins og heilsugæslu, endurhæfingu, stoðþjónustu, menntun og atvinnu, sem og í samfélagslegri skynjun á fötlun og félagslegum áhrifaþáttum heilsu. Einfaldlega að flytja einstaklinga inn á smærri stofnanir, hópheimili eða mismunandi söfnuð umhverfi er ófullnægjandi og er ekki í samræmi við alþjóðlega lagalega staðla.
Skýrslan á að fara til umræðu í þinginu á þingi þess í apríl þegar það mun taka endanlega afstöðu.
