Margir frumbyggjar bera djúpa virðingu fyrir plánetunni og hvers kyns lífsformi og skilning á því að heilbrigði jarðar haldist í hendur við velferð mannkyns.
Þessari þekkingu verður miðlað víðar á 2023 fundi varanlegs vettvangs um málefni frumbyggja (UNPFII), tíu daga viðburður sem gefur samfélögum frumbyggja rödd á vettvangi SÞ, með fundum sem helgaðir eru efnahagslegri og félagslegri þróun, menningu, umhverfi, menntun og heilsu og mannréttindum).
Fyrir ráðstefnuna tók UN News viðtal Darío Mejia Montalvo, innfæddur meðlimur Zenú samfélagsins í Kólumbíu Karíbahafi, og forseti fasta vettvangsins um málefni frumbyggja.
Fréttir SÞ: Hvað er varanleg vettvangur um málefni frumbyggja og hvers vegna er hann mikilvægur?
Darío Mejia Montalvo: Við verðum fyrst að tala um hvað Sameinuðu þjóðirnar eru. SÞ eru skipuð aðildarríkjum sem eru flest innan við tvö hundruð ára gömul.
Margir þeirra lögðu landamæri sín og réttarkerfi upp á þjóðirnar sem voru þar löngu fyrir myndun ríkjanna.
Sameinuðu þjóðirnar voru stofnaðar án þess að taka tillit til þessara þjóða – sem hafa alltaf litið svo á að þær eigi rétt á að viðhalda eigin lífsháttum, stjórnsýslu, landsvæðum og menningu.
Stofnun varanlegs vettvangs er stærsta samkoma þjóða í kerfi Sameinuðu þjóðanna, sem leitast við að ræða hnattræn málefni sem snerta allt mannkyn, ekki bara frumbyggja. Það er sögulegt afrek þessara þjóða, sem voru útundan við stofnun SÞ; það gerir röddum þeirra kleift að heyrast, en það er enn langt í land.
Fréttir SÞ: Hvers vegna einbeitir vettvangurinn umræðum sínum að heilsu plánetunnar og manna á þessu ári?
Darío Mejía Montalvo: The Covid-19 Heimsfaraldur var stórt umrót fyrir manneskjur en fyrir plánetuna, lifandi veru, var hann líka frestur frá mengun á heimsvísu.
SÞ voru stofnuð með aðeins eina skoðun, aðildarríkjanna. Frumbyggjar leggja til að við förum út fyrir vísindi, út fyrir hagfræði og út fyrir stjórnmál og hugsum um plánetuna sem móður jörð.
Þekking okkar, sem nær þúsundir ára aftur í tímann, er gild, mikilvæg og inniheldur nýstárlegar lausnir.
Fréttir SÞ: Hvaða greiningar hafa frumbyggjar til að takast á við heilsu jarðar?
Darío Mejía Montalvo: Það eru meira en 5,000 frumbyggjar í heiminum, hver með sína heimsmynd, skilning á núverandi aðstæðum og lausnir.
Það sem ég held að frumbyggjar eigi sameiginlegt er samband þeirra við landið, grundvallarreglur um sátt og jafnvægi þar sem hugmyndin um réttindi byggist ekki eingöngu á mönnum heldur náttúrunni.
Það eru margar greiningar sem geta átt sameiginlega þætti og geta bætt við greiningar vestrænna vísinda. Við erum ekki að segja að ein tegund þekkingar sé öðrum æðri; við þurfum að þekkja hvert annað og vinna saman á jafnréttisgrundvelli.
Þetta er nálgun frumbyggja. Það er ekki staða siðferðislegra eða vitsmunalegra yfirburða, heldur samvinnu, samræðu, skilnings og gagnkvæmrar viðurkenningar. Þannig geta frumbyggjar lagt sitt af mörkum í baráttunni gegn loftslagskreppunni.
Innfædd Barí-kona skuldbindur sig til friðar í Kólumbíu eftir að hafa barist í FARC skæruliðahópnum.
Fréttir SÞ: Þegar leiðtogar frumbyggja verja réttindi sín – sérstaklega þeir sem verja umhverfisréttindi – verða þeir fyrir áreitni, morðum, hótunum og hótunum.
Darío Mejía Montalvo: Þetta eru í raun helförir, harmleikir sem eru ósýnilegir mörgum.
Mannkynið hefur sannfærst um að náttúruauðlindir séu óendanlegar og sífellt ódýrari og auðlindir móður jarðar hafa verið taldar vera vörur.
Í þúsundir ára hafa frumbyggjar staðið gegn stækkun landbúnaðar- og námulandamæra. Á hverjum degi verja þeir yfirráðasvæði sín fyrir námufyrirtækjum sem leitast við að vinna olíu, kók og auðlindir sem fyrir marga frumbyggja eru blóð jarðar.
Margir telja að við verðum að keppa við og drottna yfir náttúrunni. Löngunin til að stjórna náttúruauðlindum með löglegum eða ólöglegum fyrirtækjum, eða með svokölluðum grænum skuldabréfum eða kolefnismarkaði, er í meginatriðum tegund nýlendustefnu, sem telur frumbyggja óæðri og óhæfa og réttlætir þar af leiðandi fórnarlamb þeirra og útrýmingu.
Mörg ríki viðurkenna enn ekki tilvist frumbyggja og þegar þau viðurkenna þá eru töluverðir erfiðleikar við að koma fram áþreifanlegum áætlunum sem gera þeim kleift að halda áfram að verja og búa á löndum sínum við virðulegar aðstæður.
Hópur Karamojong-fólks í Úganda flytur lög til að miðla þekkingu um veður og dýraheilbrigði.
Fréttir SÞ: Við hverju býst þú á þessu ári af fundi varanlegs vettvangs um málefni frumbyggja?
Darío Mejía Montalvo: Svarið er alltaf það sama: að láta í sér heyra á jafnréttisgrundvelli og viðurkennd fyrir framlag sem við getum lagt til stórrar alþjóðlegrar umræðu.
Við vonum að það verði aðeins meiri næmni, auðmýkt af hálfu aðildarríkjanna til að viðurkenna að sem samfélög erum við ekki á réttri leið, að þær lausnir á kreppum sem lagðar hafa verið til hingað til hafa reynst ófullnægjandi, ef ekki mótsagnakenndar. Og við gerum ráð fyrir aðeins meira samræmi, þannig að skuldbindingum og yfirlýsingum verði breytt í áþreifanlegar aðgerðir.
Sameinuðu þjóðirnar eru miðpunktur alþjóðlegrar umræðu og þær ættu að taka mið af menningu frumbyggja.
