Түркия Сыртқы істер министрінің орынбасары: Түркия мен Украина Еуроодақтан қажетті қолдауды алған жоқ
Біз Ресейдің бұл соғысты неліктен бастағанын өте мұқият қарастыруымыз керек, деді ол
Болгарияның газды рубльмен төлеуден бас тартуы және кейіннен көгілдір отынның тоқтап қалуы біздің елге түрлі балама жолдар тудырады. Олардың барлығы үшін қазір газдың бар екені анық, бірақ оның бағасы бұрынғыдан жоғары болатыны сөзсіз, мұны кеше «Қазір сөйле» Энергетика министрі Александр Николов мойындады. Газ жеткізу мүмкіндігінің бірі – Түркия. Осы аптада Брюссельде Премьер-Министрдің орынбасары Асен Василев сұрағандай, біздің ірі газ таратушы бола аламыз ба, бұл оңтүстік көршімізбен байланысқа байланысты.
Анкараның жоспары қандай және ол елдің Еуропалық Одақпен қарым-қатынасын қайта жылытуды күте ме, деді Түркия Сыртқы істер министрінің орынбасары Фарук Каймакчи:
Болгария Ұлттық Телевизиясы (BNT): Кайкамжы мырза, біз Кемал Ататүріктің Болгарияда әскери атташе қызметін де атқарған кеңсесінде тұрмыз. Ол сіз Болгарияда болған форуммен белгілі бір дәрежеде байланыстыра алатын бірдеңені айтады және былай дейді: «Егер Балқан Одағы құрылса, ол Еуропалық Одақ құруға жол аша алады. Бұл сізге бүгін маңызды болып естіледі ме?
Бір қызығы, Ататүрік Еуропалық Одақ терминін алғаш рет қолданған көшбасшылардың қатарында. 1932 жыл, ал Балқан елдерінен келген журналистермен сұхбаттасқан жері Анкара. Сонда ол өз парламенті, тіпті өз армиясы бар альянсты елестетеді. Қазір Еуропалық Одақ әлемдегі бірігудің ең сәтті үлгілерінің бірі деп айта аламыз. Мен Ататүріктің кеңсесінде осы әңгімені өткізіп жатқанымызды өте мақтан тұтамын және оның тағы бір армандағаны - елімізде тыныштық және әлемде тыныштық екенін қосқым келеді. Бүгінде түрік дипломатиясы осыған күш салуда. Балқан елдері Еуроодақтың бір бөлігі болуы керек. Олардың қатарында Түркияның мүшелігі сәл кешігіп қалды деп ойлаймын. Егер осыдан 10-15 жыл бұрын солай болса, бүгінде көптеген қақтығыстар мен соғыстардың алдын алуға болар еді. Ирак пен Сириядағыдай. Мүмкін Ресейдің Украинаға қарсы соғысы. Түркия Еуропалық Одақ үшін қауіпсіздік тұрғысынан да, НАТО-ЕО қарым-қатынастарында да маңызды. Өкінішке орай, біздің мүшелік Кипр мәселесіне байланысты кешіктіріліп отыр және бұл НАТО-ЕО жемісті ынтымақтастығына кедергі келтіруде.
BNT: Түркиядан бұл елдің Ресейді тежеу үшін Қара теңізде НАТО күштерін орналастыру идеясын құптамайтыны және Болгария мен Румынияны сабырлы әрекет етуге шақыратыны туралы хабарлама келді. Мұның астарында не жатыр?
Бұл жерде маңыздысы мынау: соғыс бар, Түркияның тез арада атысты тоқтатып, бейбітшілікке қол жеткізуді қалауы. Әрине, НАТО-дағы маңызды күштердің бірі ретінде біз де Одақтың күшті болғанын қалаймыз. Дегенмен, жанжалды тереңдететін әрекеттерден аулақ болған жөн.
БНТ: Украинадағы соғыстан қандай сабақ алуымыз керек?
Біз Ресейдің бұл соғысты неліктен бастағанын өте мұқият қарастыруымыз керек. Менің ойымша, олардың ең маңыздысы Ресейдің нақты саясаты. Бірақ мен үшін ең маңызды сабақ - Еуропаны қорғау және қамтамасыз ету мәселесінде біз бірауыздан болуымыз керек. Ал біз бұл туралы айтқанда Түркияның ЕО-ға мүшелігі мәселесі одан да маңыздырақ. Өткенге көз жүгіртсек, НАТО мен Еуропалық Одақ шешуші бола алмаған тағы бір мәселе – Қырым. Қол жеткен нәрсенің контекстінде. Бұл шешімсіздік жаман мысалдардың қатарына жатады. Соғысқа аттанғысы келгендердің батылдық танытуының бір себебі – шешімсіздік. Тағы бір сабақ – Түркия мен Украина сияқты Еуропалық Одақтың энергетикалық және экономикалық қауіпсіздігі үшін де, тіпті эмигрант қысымы тұрғысынан да маңызды елдер қажетті қолдауды алмаған. Егер Украина Еуроодаққа мүше болса, біз бүгін осының бәріне куә болмас едік, соғысты бастағандар біртұтас Еуропаға қарсы тұра алмас еді.
BNT: Софияда қандай хабарламалар естідіңіз? Менің ойымша, ең бастысы, Еуропалық Одақ туралы айтқанда, енді Украина туралы айтуға болмайтын сияқты.
Мен үшін олардың бірі - кейбір мүше мемлекеттер өздерінің ұлттық мүдделері үшін кеңеюге тосқауыл қоймауы керек. Екіжақты даулар ЕО мүшелігіне нұқсан келтірмей, мүдделі елдер арасында шешілуі керек. Бұл олардың дамуына ықпал етпейді. Оның Еуропалық Одаққа да пайдасы жоқ. Бұл бізді ешқайда апармайды.
БНТ: Дегенмен, сіз Түркия мен Еуроодақ арасындағы қарым-қатынастарды қалыпқа келтіру туралы айтып отырсыз. Не айтқың келеді?
Соңғы 4-5 айдағы жағдайды бұрынғымен салыстыратын болсақ, қазір Түркия мен Еуроодақ арасындағы қарым-қатынас әлдеқайда жанданған. Еуропа Одағы Түркияның маңыздылығын және оның сыртқы саясаттағы салмағын көреді. Соңғы 3 жылда диалог тұрғысынан да, лаңкестікпен және эмигрант қысымымен күресу тұрғысынан да қарым-қатынастар қатып, шиеленісіп қалды. Енді Ресей мен Украина арасындағы соғыстан кейін Түркияның Еуропаның қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі маңызды рөлі тағы бір рет байқалды және тағы да көп талқылануда. Күн тәртібіндегі тағы бір тақырып – энергетикалық қауіпсіздік. Түркия Еуропалық Одақ үшін төрт маңызды энергетикалық буынның бірі. Газ дәліздерінің бірі біздің ел арқылы өтеді. Түркия Жерорта теңізі кен орындарын дәлізге қосуды жылдар бойы айтып келеді. Кипр маңындағы газ және мұнай қорларына байланысты шиеленіс жағдайында Түркия Жерорта теңізі конференциясын ұйымдастырып, ынтымақтастықты бастауды ұсынды, бірақ екі жыл бұрын ілгерілеушілік байқалмады. Енді қайнар көздерін әртараптандыру және Жерорта теңізіндегілерге қызығушылықты арттыру туралы тағы да әңгіме қозғалды. Экономикаға келетін болсақ, пандемиядан кейін экономиканы қалпына келтіру туралы ойлануымыз керек және жаңартылған кедендік келісімге қол қою бұған ықпал етеді. Біз ЕО-ның бес маңызды сауда серіктесінің біріміз. Бұған қоса, Түркияның ЕО-ға мүше болу перспективалары күшейген сайын бұл елдегі реформаларды күшейтеді. Бұл мүшелікке үміткер барлық елдерге қатысты. Соңғы сауалнама нәтижесі Түркия халқының 79 пайызы еліміздің Еуропалық Одаққа мүше болуын қолдайтынын, ал 65 пайызы критерийлерге сай келетінімізге сенімді екенін көрсетті. Бұл ретте біз әділеттілік күтеміз.
BNT: Түркия Еуропадағы жаңа энергетикалық держава бола ма?
Біз әрқашан Еуропаның энергетикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ететін негізгі елдердің қатарында екенімізді айтып келеміз. Ұшақпен бір жарым сағатта дүние жүзіндегі көмірсутегі қорының 70%-на жетуге болады. Біз энергетикалық орталықпыз. Өкінішке орай, Кипр мәселесіне байланысты біз жылдар бойы энергетикалық ынтымақтастықта ілгерілей алмадық. Айтайын дегенім, маңызды газ дәліздері біздің ел арқылы өтеді және Жерорта теңізіне 8 миллиард еуроны батырғалы жатқандықтан, мұндай көздер қолымызда болғанда, бізде мұндай мүмкіндік қашан болады? Бұл мүлдем ақылға қонымды емес. Көмірсутегі кен орындарынан бөлек, жасыл экономикаға көшу туралы айту керек. Жаңартылатын энергия көздері бойынша да алдыңғы қатардамыз. Біздің энергиямыздың 54%-ы жаңартылатын энергияға жатады және бұл көрсеткіш бойынша біз Еуропада бесінші орындамыз. Сондай-ақ жасыл энергия тұрғысынан да айтарлықтай әлеуетіміз бар.
