នាងបានប្រាប់ថា៖ «រាល់ពេលដែលខ្ញុំនិយាយពីរឿងនេះ ខ្ញុំយំ ព័ត៌មានអង្គការសហប្រជាជាតិដោយពណ៌នាអំពីរបៀបដែលការឃោសនាផ្សព្វផ្សាយសារស្អប់ខ្ពើម ដែលបង្កឱ្យមានរលកដ៏សាហាវនៃអំពើហិង្សាដែលមិនអាចនិយាយបាន។ នាងបានបាត់បង់សមាជិកគ្រួសារ និងមិត្តភ័ក្តិ៦០នាក់ក្នុងការសម្លាប់រង្គាល។
នៅមុនមហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិ រំលឹកដល់ ទិវាអន្តរជាតិនៃការឆ្លុះបញ្ចាំងលើការប្រល័យពូជសាសន៍ឆ្នាំ 1994 ប្រឆាំងនឹង Tutsi នៅប្រទេស Rwanda, លោកស្រី Mutegwaraba បាននិយាយជាមួយ ព័ត៌មានអង្គការសហប្រជាជាតិ អំពីពាក្យសំដីស្អប់ខ្ពើមក្នុងយុគសម័យឌីជីថល របៀបដែលការវាយប្រហារថ្ងៃទី 6 ខែមករា លើវិមាន Capitol របស់សហរដ្ឋអាមេរិកបានបង្កឱ្យមានការភ័យខ្លាចយ៉ាងជ្រាលជ្រៅ របៀបដែលនាងរួចរស់ជីវិតពីអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ និងរបៀបដែលនាងពន្យល់ពីព្រឹត្តិការណ៍ដែលនាងបានឆ្លងកាត់ ដល់កូនស្រីរបស់នាងផ្ទាល់។
បទសម្ភាសន៍ត្រូវបានកែសម្រួលដើម្បីភាពច្បាស់លាស់ និងប្រវែង
UN News: នៅខែមេសា ឆ្នាំ 1994 ការហៅទូរស័ព្ទមួយត្រូវបានចេញតាមវិទ្យុនៅក្នុងប្រទេស Rwanda ។ តើវាបាននិយាយអ្វី ហើយតើអ្នកមានអារម្មណ៍យ៉ាងណា?
Henriette Mutegwaraba៖ វាគួរឱ្យភ័យខ្លាចណាស់។ មនុស្សជាច្រើនគិតថា ការសម្លាប់នេះបានចាប់ផ្តើមនៅក្នុងខែមេសា ប៉ុន្តែចាប់ផ្តើមនៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1990 រដ្ឋាភិបាលបានដាក់នៅទីនោះ នៅក្នុងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ កាសែត និងវិទ្យុ ដោយលើកទឹកចិត្ត និងផ្សព្វផ្សាយការឃោសនាប្រឆាំងនឹង Tutsi ។
នៅឆ្នាំ ១៩៩៤ ពួកគេបានជំរុញឱ្យមនុស្សគ្រប់គ្នាទៅគ្រប់ផ្ទះ តាមប្រមាញ់ សម្លាប់ក្មេងៗ សម្លាប់ស្ត្រី។ ជាយូរយារណាស់មកហើយ ឫសគល់នៃការស្អប់ខ្ពើមបានចូលជ្រៅក្នុងសង្គមរបស់យើង។ បើឃើញរដ្ឋាភិបាលនៅពីក្រោយខ្នង គ្មានសង្ឃឹមថានឹងមានអ្នកណានៅរស់ឡើយ។
ក្មេងប្រុស Rwandan អាយុ 14 ឆ្នាំម្នាក់មកពីទីក្រុង Nyamata ដែលបានថតកាលពីខែមិថុនាឆ្នាំ 1994 បានរួចរស់ជីវិតពីការប្រល័យពូជសាសន៍ដោយលាក់ខ្លួននៅក្រោមសាកសពអស់រយៈពេលពីរថ្ងៃ។
UN News៖ តើអ្នកអាចពិពណ៌នាអំពីអ្វីដែលបានកើតឡើងក្នុងរយៈពេល 100 ថ្ងៃនោះ ដែលមនុស្សជាងមួយលាននាក់ត្រូវបានសម្លាប់ ភាគច្រើនដោយកាំបិត?
Henriette Mutegwaraba៖ វាមិនត្រឹមតែជាកាំបិតប៉ុណ្ណោះទេ។ មធ្យោបាយធ្វើទារុណកម្មណាមួយដែលអ្នកអាចគិតអំពីពួកគេបានប្រើ។ ពួកគេរំលោភស្ត្រី បើកស្បូនស្ត្រីមានផ្ទៃពោះដោយកាំបិត ហើយដាក់មនុស្សក្នុងរន្ធទឹកស្អុយទាំងរស់។ ពួកគេបានសម្លាប់សត្វរបស់យើង បំផ្លាញផ្ទះរបស់យើង និងសម្លាប់គ្រួសាររបស់ខ្ញុំទាំងមូល។ បន្ទាប់ពីការប្រល័យពូជសាសន៍ ខ្ញុំគ្មានសល់អ្វីទេ។ អ្នកមិនអាចប្រាប់បានថាតើធ្លាប់មានផ្ទះនៅក្នុងសង្កាត់របស់ខ្ញុំឬក៏ Tutsi នៅទីនោះដែរ។ ពួកគេបានធ្វើឱ្យប្រាកដថាគ្មានអ្នកនៅរស់រានមានជីវិត។
UN News: តើអ្នកព្យាបាលដោយរបៀបណាពីការភ័យខ្លាច និងរបួសនោះ? ហើយតើអ្នកពន្យល់យ៉ាងណាចំពោះរឿងដែលបានកើតឡើងចំពោះកូនស្រីរបស់អ្នក?
Henriette Mutegwaraba៖ អំពើប្រល័យពូជសាសន៍បានធ្វើឱ្យជីវិតរបស់យើងស្មុគស្មាញតាមវិធីជាច្រើន។ ដើម្បីដឹងពីការឈឺចាប់របស់អ្នកគឺសំខាន់ណាស់ បន្ទាប់មកនៅជុំវិញខ្លួនអ្នកជាមួយនឹងមនុស្សដែលយល់ និងធ្វើឱ្យរឿងរបស់អ្នកមានសុពលភាព។ ចែករំលែករឿងរបស់អ្នក ហើយសម្រេចចិត្តមិនធ្វើជាជនរងគ្រោះ។ ព្យាយាមឆ្ពោះទៅមុខ។ ខ្ញុំមានហេតុផលជាច្រើនដើម្បីធ្វើដូច្នេះ។ នៅពេលដែលខ្ញុំរួចជីវិត ប្អូនស្រីរបស់ខ្ញុំមានអាយុត្រឹមតែ 13 ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ហើយនាងគឺជាមូលហេតុចម្បង។ ខ្ញុំចង់រឹងមាំសម្រាប់នាង។
ជាច្រើនឆ្នាំមកនេះ ខ្ញុំមិនចង់មានអារម្មណ៍ឈឺចាប់របស់ខ្ញុំទេ។ ខ្ញុំមិនចង់ឲ្យកូនស្រីដឹងទេ ព្រោះវានឹងធ្វើឲ្យគាត់សោកស្តាយ ហើយឃើញម្តាយគាត់ឈឺចាប់។ ខ្ញុំមិនមានចម្លើយសម្រាប់សំណួរមួយចំនួនដែលនាងបានសួរ។ ពេលនាងសួរថា ហេតុអ្វីបានជានាងមិនមានជីតា ខ្ញុំបានប្រាប់មនុស្សដូចខ្ញុំថាគ្មានឪពុកម្តាយ។ ខ្ញុំមិនចង់ឱ្យនាងរំពឹងថានាងនឹងជួបខ្ញុំនៅពេលដែលនាងបានដើរតាមផ្លូវនិងរៀបការ។ គ្មានអ្វីផ្តល់ក្តីសង្ឃឹមដល់ខ្ញុំទេ។
ឥឡូវនេះនាងមានអាយុ 28 ឆ្នាំ។ យើងនិយាយអំពីរឿង។ នាងអានសៀវភៅរបស់ខ្ញុំ។ នាងមានមោទនភាពចំពោះអ្វីដែលខ្ញុំកំពុងធ្វើ។
UN News: នៅក្នុងសៀវភៅរបស់អ្នក, តាមមធ្យោបាយណាមួយដែលចាំបាច់អ្នកនិយាយអំពីដំណើរការព្យាបាល និងឃ្លាថា "មិនធ្លាប់មានម្តងទៀត" ដែលភ្ជាប់ទៅ Holocaust ។ អ្នកក៏បាននិយាយអំពីការវាយប្រហារលើកាពីតូលក្នុងរដ្ឋធានី Washington DC កាលពីថ្ងៃទី ៦ ខែមករា ឆ្នាំ ២០២១ ដោយនិយាយថា អ្នកមិនមានអារម្មណ៍ភ័យខ្លាចនោះទេ តាំងពីឆ្នាំ ១៩៩៤ នៅប្រទេស Rwanda។ តើអ្នកអាចនិយាយអំពីវាបានទេ?
Henriette Mutegwaraba៖ យើងបន្តនិយាយថា "មិនដែលមានទៀតទេ" ហើយវាបន្តកើតឡើង៖ ការសម្លាប់រង្គាល ប្រទេសកម្ពុជា ស៊ូដង់ខាងត្បូង។ ប្រជាជននៅសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោឥឡូវនេះកំពុងត្រូវគេសម្លាប់ ដូចខ្ញុំកំពុងនិយាយ។
អ្វីមួយត្រូវធ្វើ។ អំពើប្រល័យពូជសាសន៍គឺអាចការពារបាន។ អំពើប្រល័យពូជសាសន៍មិនកើតឡើងពេញមួយយប់ទេ។ វាផ្លាស់ទីជាដឺក្រេក្នុងរយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ ខែ និងថ្ងៃ ហើយអ្នកដែលរៀបចំអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ដឹងយ៉ាងច្បាស់ពីអ្វីដែលពួកគេមានបំណង។
ឥឡូវនេះ ប្រទេសកូនចិញ្ចឹមរបស់ខ្ញុំ គឺសហរដ្ឋអាមេរិក មានការបែកបាក់គ្នាខ្លាំងណាស់។ សាររបស់ខ្ញុំគឺ "ភ្ញាក់ឡើង" ។ មានការឃោសនាច្រើនកើតឡើង ហើយមនុស្សមិនបានយកចិត្តទុកដាក់។ គ្មាននរណាម្នាក់មានភាពស៊ាំនឹងអ្វីដែលបានកើតឡើងនៅក្នុងប្រទេសរវ៉ាន់ដានោះទេ។ អំពើប្រល័យពូជសាសន៍អាចកើតឡើងគ្រប់ទីកន្លែង។ តើយើងឃើញសញ្ញាទេ? បាទ។ វាជាការភ្ញាក់ផ្អើលដែលឃើញរឿងបែបនេះកើតឡើងនៅសហរដ្ឋអាមេរិក។
ការរើសអើងជាតិសាសន៍ ឬជនជាតិភាគតិចត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បីបណ្តុះការភ័យខ្លាច ឬការស្អប់ខ្ពើមដល់អ្នកដទៃ ដែលជារឿយៗនាំឱ្យមានជម្លោះ និងសង្រ្គាម ដូចករណីនៃការប្រល័យពូជសាសន៍រវ៉ាន់ដាក្នុងឆ្នាំ 1994 ។
UN News: ប្រសិនបើយុគសម័យឌីជីថលមាននៅឆ្នាំ 1994 នៅប្រទេស Rwanda តើអំពើប្រល័យពូជសាសន៍នឹងកាន់តែអាក្រក់ទៅៗទេ?
Henriette Mutegwaraba៖ ទាំងស្រុង។ មនុស្សគ្រប់រូបមានទូរស័ព្ទ ឬទូរទស្សន៍នៅក្នុងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ជាច្រើន។ សារដែលប្រើពេលច្រើនឆ្នាំដើម្បីផ្សព្វផ្សាយ ឥឡូវអាចត្រូវបានដាក់នៅទីនោះ ហើយក្នុងមួយវិនាទី អ្នករាល់គ្នាក្នុងពិភពលោកអាចឃើញវាបាន។
បើមាន Facebook, Tik Tok និង Instagram នោះវាកាន់តែអាក្រក់ទៅហើយ។ មនុស្សអាក្រក់តែងតែចូលទៅយុវជនដែលចិត្តងាយនឹងពុករលួយ។ តើអ្នកណានៅលើបណ្តាញសង្គមឥឡូវនេះ? ភាគច្រើននៃពេលវេលាគឺយុវជន។
ក្នុងអំឡុងពេលនៃការប្រល័យពូជសាសន៍ យុវជនជាច្រើនបានចូលរួមជាមួយកងជីវពល ហើយបានចូលរួមដោយមានចំណង់ចំណូលចិត្ត។ ពួកគេបានច្រៀងបទប្រឆាំងនឹង Tutsi ចូលទៅក្នុងផ្ទះ ហើយយករបស់ដែលយើងមាន។
UN News៖ តើអង្គការសហប្រជាជាតិអាចធ្វើអ្វីបានខ្លះ ក្នុងការលុបបំបាត់ពាក្យសំដីស្អប់ខ្ពើមបែបនេះ និងទប់ស្កាត់ការកើតឡើងម្តងទៀតនៃពាក្យសម្ដីស្អប់ខ្ពើមនោះ?
Henriette Mutegwaraba៖ មានមធ្យោបាយសម្រាប់អង្គការសហប្រជាជាតិដើម្បីបញ្ឈប់អំពើឃោរឃៅ។ អំឡុងអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ឆ្នាំ ១៩៩៤ ពិភពលោកទាំងមូលបានបិទភ្នែក។ គ្មាននរណាមកជួយយើងទេ ពេលម្តាយខ្ញុំត្រូវគេសម្លាប់ ពេលស្ត្រីរាប់រយនាក់ត្រូវគេរំលោភ។
ខ្ញុំសង្ឃឹមថារឿងនេះនឹងមិនកើតឡើងម្តងទៀតចំពោះនរណាម្នាក់នៅក្នុងពិភពលោកទេ។ ខ្ញុំសង្ឃឹមថា អង្គការសហប្រជាជាតិអាចរកវិធីដើម្បីឆ្លើយតបយ៉ាងឆាប់រហ័សចំពោះអំពើឃោរឃៅ។
ជញ្ជាំងនៃឈ្មោះជនរងគ្រោះនៃការប្រល័យពូជសាសន៍ Rwanda នៅមជ្ឈមណ្ឌល Kigali Memorial
UN News៖ តើអ្នកមានសារមួយសម្រាប់យុវជននៅទីនោះ ដែលធ្វើចលនាតាមប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គម ឃើញរូបភាព និងឮពាក្យស្អប់ខ្ពើមទេ?
Henriette Mutegwaraba៖ ខ្ញុំមានសារមួយសម្រាប់ឪពុកម្តាយរបស់ពួកគេ៖ តើអ្នកបង្រៀនកូនរបស់អ្នកអំពីសេចក្តីស្រឡាញ់ និងការយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះអ្នកជិតខាង និងសហគមន៍របស់ពួកគេទេ? នោះជាមូលដ្ឋានគ្រឹះសម្រាប់ចិញ្ចឹមមនុស្សជំនាន់ដែលស្រឡាញ់ គោរពអ្នកជិតខាង ហើយមិនទិញពាក្យស្អប់។
វាចាប់ផ្តើមពីគ្រួសាររបស់យើង។ បង្រៀនកូនរបស់អ្នកឱ្យស្រឡាញ់។ បង្រៀនកូនរបស់អ្នកកុំឱ្យមើលពណ៌។ បង្រៀនកូនរបស់អ្នកឱ្យធ្វើអ្វីដែលត្រឹមត្រូវដើម្បីការពារគ្រួសារមនុស្ស។ នោះជាសារដែលខ្ញុំមាន។
