Ko nga Tibetans e mautohe ana ki te aroaro o te Embassy Hainamana i Tokyo i te 10 o Maehe Huringa i te tau 2021. ©Tibet House Japan
Hapanihi Whakamua – 3 Pepuere 2022
I te mutunga o Hanuere, ka tutaki a JAPAN Forward ki a Takuta Tsewang Gyalpo Arya, te mangai o te Tari Takawaenga o Tona Tapu Dalai Lama mo Japan me Ahia Rawhiti. Kua puta a Takuta Arya ki nga wharangi o JAPAN Forward i mua, a he hononga ano ki te Central Tibet Administration i Dharamshala, Inia.
Ko ta matou uiuinga he maha nga kaupapa. Ko te mea tino nui i tenei wa ko te whakataetae Olympics 2022 Beijing. I whakapuaki a Takuta Arya i tana tino maaharahara mo te whai waahi ki te Rōpū Kaihautu Hainamana ki te manaaki i nga whakataetae Olympics i roto i nga takahitanga o Haina i nga tika tangata.
Ko nga wahanga o te uiuinga me Takuta Arya e whai ake nei.
Tsewang Gyalpo Arya i tona tari ©Tibet House Japan
E tika ana mo te mura o te Olympic Tapu
I tautokohia e tana Hunga Tapu te Dalai Lama te tono a te Repupulika Tangata o Haina ki te manaaki i nga whakataetae Olympics i te raumati 2008. He aha koe i whakahē ai i nga whakataetae 2022 i te PRC?
Ko te Central Tibetan Administration, me runga ake i te katoa o tana Tapu te Dalai Lama, e hiahia ana ki te rangimarie. I te tau 2008, i mau tonu te tumanako ka awhina nga whakataetae Olympics ki te arahi i te Repupiripia Tangata o Haina ki runga i te huarahi o te rangimarie o te ao. Koira te take i tautoko ai te Hunga Tapu i a Haina ki te manaaki i nga Olympics i te tau 2008. Ko te kawanatanga o Amerika hoki, me te tini noa atu o te ao, i tino tumanako.
Hoê noa matahiti na mua ’tu, i te matahiti 2007, ua faahepo te Pŭpŭ Communist Party ia ’na iho i te mana no te farii i te Dalai Lama i muri iho. Na, i te tau 2008, ko te Panchen Lama, ko Gedhun Choekyi Nyima, i kahakihia me tona whanau e te PRC i te tau 1995, kei te ngaro tonu, pera i a ia ki tenei ra.
Ahakoa enei mea katoa, i whakaaro tonu matou nga Tibetana ka awhina nga Olympics ki te whakatika i te huarahi o te PRC ma te whai mana pai o te ao ki te kawanatanga i Beijing.
I whakapono matou ki nga oati a te kawanatanga o Haina. I hiahia matou ki te kite i te rangimarie, me te tumanako ka mau mai te rangimarie ki Haina me te ao.
I tenei ra, i te tau 2022, me whakaae tatou he koretake o tatou tumanako. Ko nga Whakataetae Olimipia i kore ai te PRC kia mutu te takahi i nga tika tangata o Tibet, mo tetahi take. Na ka mohio tatou inaianei kei te mahi te PRC i te patu tangata ki nga Uyghurs i East Turkestan. Mai i te tau 2008, kua horohia a Hong Kong e te PRC ahakoa oati ki te whakaute i te manapori ki reira.
Tona Tapu te Dalai Lama me Shinzo Abe i te tau 2012 ©Tibet House Japan
Inaianei kua takahia e te PRC a Taiwana me Hapani, ina koa huri noa i te Nga Moutere o Senkaku. I te moana o Haina ki te Tonga, he maha atu nga oati pakaru - te Philippines, Vietnam, Malaysia, Indonesia, kei te whakatuma katoa e Beijing.
I te Hakihea o 2021, ko te whakamaoritanga Hapanihi o 100 nga mahi kino a te CCP i Tibet (i te reo Hapanihi, Asuka Shinsha Co.) i whakaputaina. I taunakihia te pukapuka e te kaikorero rangatira me te kaitaunaki tika tangata Yoshiko Sakurai. Ka tono ahau ki te ao ki te panui 100 nga mahi kino a te CCP i Tibet (Putanga reo Ingarihi) me te whakatau mehemea i tika ta matou mahi ki te hoatu ki a Beijing tetahi atu waahi ki te manaaki i nga whakataetae Olympics.
He Kai-whakakapi Tika mo Mao Zedong
Ki to whakaaro he aha te mahi a te Perehitini o Haina o naianei, a Xi Jinping, ki te aukati i te Repupiripia Tangata o Haina kia kore e aratakihia e te Olympics 2008 ki te ara o te rangimarie me te manapori?
Ki taku whakaaro he mea nui kia wehe kee i konei: kua tino mamae te iwi Hainamana na runga i nga mahi a te Rōpū Kaihautu Hainamana. Ko te Huringa Whakamua, ko te Huringa Ahurea, ko te Kohuru Tapawha o Tiananmen, me te maha atu o nga mea whakamataku i puta mai i te Rōpū Kaihautu Hainamana i tino mamae te iwi Hainamana.
Perehitini Hainamana Xi Jinping (AP Photo/Andy Wong)
Kei te haere tonu a Xi Jinping i te kaupapa here a te CCP mo te whakahawea ki nga tangata o Haina. Kaore hoki a Xi Jinping e aro ki tetahi atu o te ao. E aita o ’na e tâu‘a ra i te mau mea ta te toea o te ao nei e poihere nei, mai te hau manahune, te tiamâraa, te hau, e te ture.
He rite tonu ki te kaitoha Hainamana a Mao Zedong i mua i a ia, ko Xi anake te whakaaro mo tona kaha ake, ka mahia e ia nga mea katoa hei pupuri i a ia.
Tei roto te ao i te hoê tupuraa atâta roa. Ko nga huihuinga i tenei tau kua hipa i Afghanistan me inaianei i Ukraine e whakaatu ana kei te tere te huri o te ao. I Ahia, he nui te ngangau a Haina. Ko te PRC te whakatuma i nga rohe o Inia, te ahua nei kei te tautoko i te ope hoia i riro i a Myanmar i roto i te tukitukitanga i te Hui-tanguru kua hipa, a kei te whakararu i te ota moana i Ahia, pera i te korero i mua ake nei. Kua hoia a Xi Jinping i a Tibet, a kei te ngana inaianei ki te kuru i te haahi me te reo o te iwi Tibet.
Kei te taka te ao katoa ki raro i te marumaru o Beijing, no reira me korero te ao katoa ki a Xi Jinping he he tana mahi. No reira kei te tautoko ahau i te aukati katoa i nga Taumahekeheke Orimipia 2022 i Beijing - nga kaipara, nga kaitono, me nga kaimakitaki. Ko te katoa o te herekoretanga me nga uaratanga o te tangata kei te raru.
Kei te mohio ahau kua kaha te whakangungu a nga kaitakaro, engari kaore e taea e tatou te tuku i te tangata kia mate mo te painga o te tangata. Ko nga Olympics i te tau 2022 ehara i te korero mo te whakataetae i waenga i nga kaitakaro rangimarie, engari mo te pakanga i waenga i te manapori me te mana whakahaere, i waenga i nga tika tangata me te heke mai pouri e whakahaerehia ana e te Rōpū Kaihautu Hainamana.
Mena ka tukuna e tatou a Xi Jinping ki te whakahaere i nga Olympics i runga i te mea i whakamaheretia, katahi ka kaha ia ki te haere tonu i tana mana rangatira ki runga i a Haina me te ao. Ka kite tatou i te aranga ake o te Huringa Tikanga a Mao.
Ko nga Tibetans, Uyghurs, South Mongolians, Hong Kong me etahi atu i te Maehe rangimarie i te Ra Tika Tangata. (Tihema 12, 2021) ©Tibet House Japan
Whakaorangia te Tangata mai i Haina
He aha te mahi a te tangata ki te whai waahi ki te whawhai mo nga tika tangata i Ahia?
I te Hui-tanguru 4, ka whakaatu tetahi roopu o nga Tibetans, Uyghurs, South Mongolians, me etahi atu ki mua i te tari a te PRC i Tokyo.
Me tautoko tatou i te hunga e whawhai ana mo nga tika tangata me te whakahee i te urunga o Beijing ki nga whakataetae Olympics.
Kei te raupatu a Haina i a tatou. Kei te mataku tatou ki te korero. Kei te hono atu te ao ki te iwi Hainamana i runga i to ratou mataku ki te Rōpū Kaihautu Hainamana.
Tona Tapu te Dalai Lama me te Kaitohutohu o mua o te US me te Ambassador i Large for Religious Freedom Sam Brownback.
Mena ka haere tonu tenei, ko te punaha uara o te CCP - te whakawehi, te whakaweti, te whakaekenga, te tukino nanakia - ka uru ki te hapori o te ao. Kare he rangimarie i te ao.
Kei te ngana a Haina ki te whakakorikori i nga Olympics inaianei. Me whakanui katoa o tatou reo me te kii, “KORE, e kore ahau e tautoko i te tangohanga a te PRC i nga Olympics. E kore ahau e tuku i a Beijing ki te huri i nga Taumahekeheke Taputapu Taputapu hei whakanui i te mana whakahaere toto.
Kaore e taea e tatou te tuku i a Haina ki te takahi i te wairua tapu o te Olympics me nga tikanga o te ao i tohe ai o tatou tupuna.
E hi‘o ta tatou mau tamarii i muri i te tahi mahana ma te ui e, « No te aha to tatou mau metua i horo‘a ai i te rama mo‘a no te Olympics i te pŭpŭ o te hinaaro nei e haamou i te varua o te Olympics ?
Kaituhi: Jason Morgan
