I tenei ra, i whakaae nga karere o nga whenua mema ki te EU ki te tuunga o te Kaunihera mo te tahua tauira 2023 EU. Huihui katoa, ko te tuunga o te Kaunihera mo te tahua putea a tera tau € 183.95 piriona i roto i nga whakapaunga me te € 165.74 piriona hei utu. Ka whakatauritea ki te tahua putea i whakaaetia e te Kaunihera me te Paremete Pakeha mo te 2022, he pikinga tenei mo te +8.29% i roto i nga whakapaunga me te hekenga -3.02% o nga utu.
I whakatau te Kaunihera ki te whai i te huarahi tupato ki te whakahaerenga putea a-tau. Ka whakarite maatau kei te arotahi nga rauemi putea a EU ki o maatau kaupapa matua o naianei. Ko te tikanga tenei kua whakarereketia e matou etahi o nga whika i whakaarohia e te Komihana. E koa ana ahau i naianei he tino turanga mo a tatou whiriwhiringa me te Paremete Pakeha.
Zbyněk Stanjura, Minita mo nga Moni o Czechia
I te katoa, ka mau te Kaunihera a te huarahi whai whakaaro i runga i te ahuatanga ohorere kei te mahi a te EU. Ko te pupuri i nga tawhē i roto i te tahua putea hei waahi mo te whakahaere he tino whai hua i mua. Ko nga mema o nga kawanatanga e kii ana i te hiranga o te whakarite kia nui te tawhē i roto i te tahua moni ki te pa ki nga koretake e pa ana ki te raruraru me te pikinga o Iukereiniana.
He whakarāpopototanga o te tūnga o te Kaunihera kei te ripanga kei raro nei*:
*i roto i te €; c/a: herenga, p/a: utu
| Whakaahuatanga | 2023 – Huka Putea | 2023 – Te tuunga o te Kaunihera | 2023 – Te tuunga o te Kaunihera | |||
| c/a | p/a | c/a | p/a | c/a | p/a | |
| Te Maakete Kotahi, Te Whakahoutanga me te Mamati | 21 451 979 500,00 | 20 793 258 735,00 | – 1 437 400 000,00 | – 522 950 000,00 | 20 014 579 500,00 | 20 270 308 735,00 |
| Te Whakakotahitanga, Te Manawao me nga Uara | 70 083 017 022,00 | 55 836 822 774,00 | – 237 600 000,00 | – 31 800 000,00 | 69 845 417 022,00 | 55 805 022 774,00 |
| Rauemi Tangata me te taiao | 57 172 506 225,00 | 57 415 817 586,00 | – 45 000 000,00 | – 6 000 000,00 | 57 127 506 225,00 | 57 409 817 586,00 |
| Heke me te Whakahaere Taitapa | 3 725 881 518,00 | 3 065 950 252,00 | – 50 000 000,00 | – 50 000 000,00 | 3 675 881 518,00 | 3 015 950 252,00 |
| Haumarutanga me te Paruru | 1 871 109 130,00 | 1 081 374 612,00 | – 11 700 000,00 | – 1 500 000,00 | 1 859 409 130,00 | 1 079 874 612,00 |
| Te noho tata me te Ao | 16 781 879 478,00 | 13 773 937 845,00 | 0 | 0 | 16 781 879 478,00 | 13 773 937 845,00 |
| Te Whakahaere a te iwi Pakeha | 11 448 802 167,00 | 11 448 802 167,00 | – 62 500 000,00 | – 62 500 000,00 | 11 386 302 167,00 | 11 386 302 167,00 |
| Nga taputapu kaupapa motuhake | 2 855 153 029,00 | 2 679 794 000,00 | 0 | 0 | 2 855 153 029,00 | 2 679 794 000,00 |
| Nga upoko o te MFF | 185 390 328 069,00 | 166 095 757 971,00 | – 1 844 200 000,00 | – 674 750 000,00 | 183 546 128 069,00 | 165 421 007 971,00 |
| Taputapu ngawari | 515 352 065,00 | 527 128 781,00 | 452 879 478,00 | 527 128 781,00 | ||
| tuanui | 182 667 000 000,00 | 168 575 000 000,00 | 182 667 000 000,00 | 168 575 000 000,00 | ||
| tawhē | 961 793 731,00 | 6 040 808 232,00 | 2 478 248 557,00 | 6 570 758 232,00 | ||
| Nga wahanga hei % o GNI | 1,13 orau | 1,02 orau | 1,12 orau | 1,01 orau | ||
Tautoko he oati a-ture ki te whakapau moni mo nga mahi ka roa te whakatinanatanga mo etahi tau putea.
utu kapi i nga whakapaunga i puta mai i nga whakapaunga i uru ki te tahua a te EU i nga tau putea o naianei me nga tau o mua.
I tua atu, ka whakaputa ano te Kaunihera wha tauākī: kotahi i runga i nga wahanga utu, kotahi i runga i nga koretake i te wa e whakatuu ana i te tuunga o te Kaunihera, kotahi i runga i te Upoko 241 o TFEU, me tetahi i runga i te wahanga o te Paremete Pakeha o te tahua moni a te EU.
Tauākī mō te wāhanga ake o te Pāremata Pākehā o te tahua pūtea a te EU
I roto i tenei korero, e kii ana te Kaunihera ko te tuanui mo te upoko 7 o te Anga Putea Taumaha 2021-2027 i hanga i runga i te whakaaro ko nga umanga katoa o te EU te whakamahi i tetahi huarahi matawhānui me te aro ki te whakapumau i te maha o nga kaimahi me te whakaiti i nga whakapaunga whakahaere.
E maumahara ana te Kaunihera ko te Paremete Pakeha kei roto i te tahua a-tau mo te tau 2022 i tono me te whiwhi i etahi atu pou 142 ki tana mahere whakatuu tae atu ki te 180 nga kaimahi o waho me te maumahara mo tenei kaupapa i te korero a te Kaunihera o te 7 Hakihea 2021. I tenei tau, ko te korero a te Paremata mo Ko nga whakapaunga me te mahere whakatuu mo te tau 2023 ko te tono kia 52 atu nga turanga mo te mahere whakatuu me te 116 kaiawhina paremata whaimana.
Ka tae mai tenei tono i roto i te horopaki o nga reeti pikinga teitei, kei te raru te whakaute mo te tuanui o te upoko 7 i te tau 2023, na reira me penei ko nga whakahaere katoa e whakahaere ana i a ratou ano, i runga i te herenga ki te u ki nga utu whakapaunga a-tau. I roto i tenei ahuatanga, ko te tono a te Paremete ka piki ake te taumahatanga mo te upoko 7, ka waiho ki etahi atu whakahaere te kaha ki te kawe i te taumahatanga ki te pupuri i a ratou whakapaunga whakahaere. No reira karekau e taurite ki nga herenga a te Paremete i raro i te Upoko 2 o te ture MFF, a, he rereke ki nga tohu 129 me te 130 o nga whakatau a te Kaunihera Pakeha o te 17 ki te 21 o Hurae 2020 i runga i te taumata pumau o nga kaimahi i roto i nga umanga.
I runga i te whakaaro o te Whakaaetanga a nga Tangata, tae atu ki te taurite o te whakahaerenga i waenganui i te Paremete me te Kaunihera me te whakaute o nga tuanui o te MFF, ka tono te Kaunihera ki te Paremete kia whai i te huarahi i mahia e te Kaunihera me whakarite whakaute mo te upoko 7 tuanui. E maumahara ana te Kaunihera ki te whakaute i te taumata taumau o nga kaimahi me te tono i te reiti whakahekenga (watea) teitei ake mo ana ake whakapaunga whakahaere.
I runga i nga korero o runga ake nei, e whakaatu ana te Kaunihera i ona rahui kaha ki runga i te korero whakapaunga a te EP me te mahere whakatuu mo te tau 2023. Ka aro atu te Kaunihera ki enei waahanga i nga whiriwhiringa mo te tahua moni a te Kotahitanga mo te tau 2023.
Ko nga taahiraa
Ko te whainga o te Kaunihera ki te tango okawa i tana tuunga mo te tauira tahua whanui mo te tau 2023 na roto i tetahi tikanga tuhi ka mutu i te 6 o Hepetema 2022. Ka noho tenei hei whakahau mo te perehitini o Czech ki te whiriwhiri i te tahua moni a EU mo te tau 2023 me te Paremata Pakeha.
He whakamārama
Koinei te tuatoru o nga tahua-a-tau i raro i te tahua moni a EU mo te wa roa mo te 2021-2027, te anga-a-a-tau maha (MFF). Ko te tahua 2023 ka awhinahia e nga mahi hei tautoko i te whakaoranga COVID-19 i raro i te Next Generation EU, te mahere whakaora mate a te EU.
