E hiahia ana ahau ki te whakaatu i taku korero ma te whakaatu i nga takoha ki te whakaaro me te mahi o te korerorero Muslim-Karaitiana i mahia e nga tangata matua e rua i roto i nga hitori o Turikina. Na mua roa i te Apooraa Vaticana Tuarua, ua faaitoito o Bediuzzaman Said Nursi (1876-1960), te hoê o te mau taata mana‘o Muslim mana rahi o te 20raa o te senekele, i te hoê aparauraa i rotopu i te mau Mahometa mau e te mau Kerisetiano mau. Ko te korero tuatahi a Said Nursi mo te hiahia mo te korerorero i waenga i nga Mahometa me nga Karaitiana no te tau 1911, neke atu i te 50 tau i mua i te tuhinga a te Kaunihera, a Nostra aetate.
I arahina a Said Nursi ki tana tirohanga mo te hiahia mo te korerorero a Mahometa-Karaitiana mai i tana tātaritanga o te hapori i ona ra. I whakaarohia e ia ko te wero nui ki te whakapono i tenei wa ko te huarahi o te ao ki te oranga e whakatairangahia ana e te hauauru. I whakaaro ia e rua nga kanohi o te ao o enei ra. I tetahi taha, ko te communism e tino whakakahore ana i te oranga o te Atua me te whawhai ki te waahi o te karakia i roto i te hapori. I te tahi a‘e pae, te vai ra te mana‘o haaparuparu o te mau faanahoraa capitalist no teie nei tau o tei ore i huna i te vai-mau-raa o te Atua, ua haapae noa râ i te uiraa no nia i te Atua e ua turu i te hoê oraraa taata hoo, i te pae materia mai te mea ra e aita e Atua aore ra mai te mea ra e aita te Atua e hinaaro i te pae morare. tangata. I roto i nga momo hapori e rua, ka taea e etahi tangata te whiriwhiri takitahi ki te whai i te huarahi whakapono, engari me whai korero te whakapono mo nga mahi torangapu, ohaoha me te whakahaere o te hapori.
I kii a Said Nursi, i roto i nga ahuatanga o tenei ao hou, ko nga whakapono whakapono - Karaitiana me nga Mahometa - he rite tonu te whawhai, ara, ko te wero ki te whakahaere i te oranga whakapono ko te kaupapa o te oranga o te tangata ko te karakia ki te Atua, aroha ia vetahi ê ma te haapao i te hinaaro o te Atua, e ia arata‘i i teie nei oraraa faaroo i roto i te hoê ao to ratou mau ohipa politita, pae faanavairaa faufaa e totiare e haavî-pinepine-hia e te hoê mana‘o tiaturi ore i te Atua, mai to te communism, e aore ra na roto i te hoê taata tiaturi ore i te Atua. ka warewarehia, ka warewarehia, ka whakaarohia he koretake.
E tohe ana a Said Nursi he pono te riri o te ao o enei ra ki te whakapono ora ki te Atua, me tino kaha te hunga whakapono ki te tiaki i te mana o te hiahia o te Atua i roto i te oranga o ia ra, engari kaore ia e whakahau i te tutu ki te whai i tenei kaupapa. E ai ki a ia ko te hiahia nui i tenei ra ko te pakanga nui, ko te jihad al-akbar e korero ana te Qur'an. Ko te kaha o roto tenei ki te kawe i nga ahuatanga katoa o te oranga o te tangata ki raro i te hiahia o te Atua. Mai ta ’na i faataa i roto i ta ’na A‘oraa tuiroo no Damaseko, te hoê tuhaa o teie aroraa rahi roa ’‘e, o te faufaaraa ïa ia ite e ia upootia i nia i to ’na iho mau paruparu e to to ’na nunaa. E mea pinepine, e kii ana ia, ka whakamatautauria te hunga whakapono ki te whakapae i o raatau raru ki etahi atu i te mea ko te tino he kei roto i a ratou ano - ko te kore pono, ko te pirau, ko te tinihanga, ko te whakahirahira e tohu ana i te tini o nga hapori e kiia nei he "whakapono".
Ka tautokohia ano e ia te pakanga o te whaikorero, te kalam, te mea e kiia nei he korerorero arohaehae e whai ana ki te whakatenatena i etahi atu mo te hiahia ki te tuku i tona oranga ki te hiahia o te Atua. Ko te mea kei mua a Said Nursi i tona wa, ko tana kitenga i roto i tenei pakanga ki te kawe i tetahi korero whakahirahira me te hapori hou, kaua nga Mahometa e mahi ko ia anake engari me mahi tahi me te hunga e kiia ana e ia he "Karaitiana pono," i etahi atu kupu, kaore nga Karaitiana. i runga i te ingoa anake, engari ko te hunga kua mau ki roto i te korero i kawea mai e te Karaiti, e mahi ana i to ratou whakapono, e tuwhera ana, e pai ana ki te mahi tahi me nga Mahometa.
He rereke ki te ahua rongonui i titiro ai te tini o nga Mahometa o ona ra ki nga mea, e kii ana a Said Nursi kia kaua nga Mahometa e kii ko nga Karaitiana te hoariri. Engari, ko nga Mahometa me nga Karaitiana e toru nga hoa riri e pa ana ki a raatau: te kuare, te rawakore, te tautohetohe. I roto i te poto, ka kite ia i te hiahia mo te korerorero i puta mai i nga wero e tukuna ana e te hapori o te ao ki nga Mahometa me nga Karaitiana, a ko te korero me arahi ki te turanga kotahi e pai ana ki te matauranga, tae atu ki te hanganga matatika me te wairua ki te whakahē i te kino o te kuare, te mahi tahi ki te whanaketanga me kaupapa toko i te ora ki te whakahē i te kino o te rawakore, me te ngana ki te kotahitanga me te kotahitanga ki te whakahē i te hoariri o te tautohetohe, te wehewehenga, me te polarization.
Kei te tumanako tonu a Said Nursi i mua i te mutunga o te wa ka huri te Karaitiana pono ki te ahua o Ihirama, engari ko nga rereketanga e noho ana i tenei ra i waenga i a Ihirama me te Karaitiana kaua e kiia he aukati ki te mahi tahi a Mahometa-Karaitiana ki te aro ki nga wero o te ao hou. Inaha, i te pae hopea o to ’na oraraa, i te matahiti 1953, ua haere atu o Said Nursi i Istanbul i te Patereareha Eukumene o te Ekalesia Orthodoxe no te faaitoito i te aparauraa mahometa-Karaitiana. Tau matahiti na mua ’tu, i te matahiti 1951, ua hapono oia i te hoê haaputuraa o ta ’na mau papai na te pâpa Pius XII, o tei farii i te ô na roto i te hoê nota papai-rima-hia.
Ko te tino pukenga a Said Nursi ko tona kaha ki te whakamaori i nga whakaakoranga Qur'an i runga i te huarahi e taea ai e nga Mahometa hou te whakamahi ki nga ahuatanga o te ao hou. Ko ana tuhinga nui kua kohia ki roto i te Risale-e-Nur te Karere o te Marama e whakaatu ana i te hiahia mo te whakaoranga o te hapori ma te whakamahi i nga tikanga o ia ra, penei i te mahi, te awhina tahi, te mohio ki a ia ano, me te whakaiti i nga taonga me te ahua.
Tuhipoka mo te kaituhi: Matua Thomas Michel, SJ, he ahorangi toro i te Pontifical Institute for Arabic and Islamic Studies i Roma. I whakaakona e ia i mua i te kura karakia i Georgetown's School of Foreign Service i Qatar, a, he hoa matua ki te Georgetown's Alwaleed Centre mo te Maramatanga Mahometa-Karaitiana me te Woodstock Theological Center. I mahi ano a Michel i runga i te Pontifical Council for Interreligious Dialogue, e arahi ana i te tari mo te whakauru ki a Ihirama, me te kaiarahi i nga tari korerorero mo nga Haahi o te Huihuinga o nga Pihopa o Ahia me te Hekeretari a Jesuit i Roma. Ua faatoroahia oia i te matahiti 1967, ua amui atu oia i roto i te mau Jesuit i te matahiti 1971 e i muri iho ua noaa ia ’na te parau tohu i roto i te mau haapiiraa Arabia e Ihirama mai te fare haapiiraa tuatoru no Chicago.
Whakaahua: The Berkley Centre for Religion, Peace, and World Affairs, Georgetown University, Washington, DC
