WFP وضعیت خراب وباله او یادونه یې وکړه په ټول هیواد کې نږدې 18 ملیونه خلک اوس مهال له سختې لوږې سره مخ دي.
اټکل کیږي چې په خرطوم، دارفور او کوردوفان سیمو کې د جګړو له امله شاوخوا پنځه میلیونه خلک د لوږې له بیړنۍ کچې سره مخامخ دي.
د مرستو رسولو پر وړاندې خنډونه
"نن په سوډان کې وضعیت له ناورین څخه کم نه دی." وايي ایډی رو، د WFP سوډان استازی او د هیواد رییس.
"WFP په سوډان کې خواړه لري، مګر د بشردوستانه لاسرسي نشتوالی او نور غیر ضروري خنډونه عملیات ورو کوي او موږ ته د هغو خلکو لپاره د حیاتي مرستو رسولو مخه نیسي چې په بیړنۍ توګه زموږ مرستې ته اړتیا لري."
د سوډان پوځ او یو سیال پوځ چې د چټک امنیتي ځواکونو (RSF) په نوم پیژندل کیږي د تیر اپریل راهیسې په جګړه کې بند شوي دي. WFP دی له هغوی څخه یې وغوښتل چې سمدستي امنیتي تضمین چمتو کړي تر څو میلیونونو اړمنو کسانو ته ورسیږي.
لوږه راپور ورکوي
د ملګرو ملتونو ادارې په وار وار په سوډان کې د لوږې د ناورین په اړه خبرداری ورکړی ، چیرې چې د جګړې له پیل راهیسې یې له 6.5 ملیون څخه زیاتو خلکو سره مرسته کړې.
ښاغلي رو وویل: "لا هم د ژوند ژغورنې مرستې هغو کسانو ته نه رسېږي چې ورته اړتیا لري، او موږ لا دمخه د لوږې له امله د خلکو د مړینې راپورونه ترلاسه کوو."
WFP یوازې د دې توان لري چې په منظمه توګه په هرو 10 خلکو کې یو ته خوراکي مرستې ورسوي چې د جګړې په ګرمو ځایونو کې د لوږې له بیړنۍ کچې سره مخ دي، پشمول د خرطوم، دارفور، کوردوفان او په دې وروستیو کې ګزیرا.
دې سیمو ته د رسیدو لپاره، بشردوستانه کاروانونو ته باید اجازه ورکړل شي چې د لومړۍ کرښې څخه تیر شي کوم چې د امنیتي ګواښونو، پلي شوي سړکونو او د فیسونو او مالیاتو غوښتنې له امله "نږدې ناشونی" کیږي.
په لویدیځ دارفور کې یو ښوونځی او د داخلي بې ځایه شویو خلکو (IDP) سیمه چې د ماشومانو د ژغورنې لخوا یې ملاتړ کېده د 27 کال د اپریل د 28 او 2023 ترمنځ په سوډان کې د روانې جګړې له امله ویجاړ شوي.
'د جګړې له ډګر هاخوا وګورئ'
WFP هڅه کوي چې په ګزیرا ایالت کې د عملیاتو د بیا پیلولو لپاره د امنیت تضمین ترلاسه کړي، یو مهم بشري مرکز چې په میاشت کې له 800,000 څخه زیاتو خلکو سره مرسته کوي.
د ډسمبر په میاشت کې جګړو نیم میلیون خلک تېښتې ته اړ کړل، چې ډیری یې مخکې بې ځایه شوي وو. په هرصورت، تر اوسه یوازې 40,000 خلکو مرستې ترلاسه کړي دي ځکه چې د WFP 70 لارۍ د پورټ سوډان په ساحلي ښار کې د دوو اونیو څخه زیاتې بندې وې.
نورې ۳۱ لارۍ چې کوردوفان، کوستی او ود مدني ته به یې مرستې رسولې، له دریو میاشتو راهیسې نه دي توانیدلي چې له العبید څخه ووځي.
ښاغلي روو وویل: "د دې خونړۍ جګړې دواړه خواوې باید د جګړې له ډګر څخه هاخوا وګوري او مرستندویه سازمانونو ته اجازه ورکړي چې فعالیت وکړي."
"د دې لپاره، موږ د جګړې د لیکو په ګډون د خوځښت غیر منع شوي ازادۍ ته اړتیا لرو، ترڅو د هغو خلکو سره مرسته وکړو چې اوس ورته سخته اړتیا لري، پرته له دې چې دوی چیرته وي."
د بشردوستانه غبرګون پلانونه
ملګري ملتونه په سوډان کې د جګړې د پای ته رسولو غوښتنه کوي چې څه باندې 13,000 کسان یې وژلي دي. نږدې اته میلیونه بې ځایه شوي دي، په شمول د 1.5 میلیونو څخه ډیر چې د پولې هاخوا تښتیدلي دي.
د ملګرو ملتونو د بشردوستانه چارو دفتر OCHAد جمعې په ورځ اعلان وکړ چې دا به په راتلونکې اونۍ کې دوه غبرګون پالنونه پیل کړي ترڅو په سوډان کې اړتیاوو ته ځواب ووایي او په ګاونډیو هیوادونو کې د بې ځایه شویو سوډانیانو سره مرسته وکړي.
د OCHA ویاند جینس لایرک په جینیوا کې خبریالانو ته وویل، په ټولیز ډول ۲۵ میلیونه خلک په عاجله توګه مرستو ته اړتیا لري.
په سوډان کې د ملګرو ملتونو د کډوالو مشر
په همدې حال کې د ملګرو ملتونو د کډوالو عالي کمېشنرۍ په روانه اوونۍ کې سیمې ته د سفر په ترڅ کې د جګړې له امله د زیانمنو شویو خلکو پام ځان ته اړولی دی.
فیلیپو ګرانډي د پنجشنبې په ورځ سوډان ته ورسید ترڅو "د سوډاني ملکي خلکو حالت روښانه کړي (چې ملیونونه یې بې ځایه شوي دي)، او د هغو کډوالو په اړه چې دوی یې اوس هم کوربه توب کوي، ټول په یوه وحشیانه، خرابېدونکي جنګ کې ښکیل دي چې ډیری نړۍ یې سترګې پټوي."
د سوشل میډیا پلیټ فارم X باندې لیکل، ښاغلي ګرانډي په پورټ سوډان کې د بې ځایه شویو خلکو سره د خپلو خبرو اترو عکاسي وکړه.
"هغوی راته وویل چې جنګ څنګه ناڅاپه د دوی سوله ایز ژوند ګډوډ کړ. او څنګه دوی امید له لاسه ورکوي - د دوی او د دوی ماشومانو لپاره. یوازې اوربند او د سولې خبرې اترې کولای شي دغې غمیزې ته د پای ټکی کېږدي.»
د سوډاني کډوالو ملاتړ
سوډان ته د هغه سفر ایتوپیا ته د درې ورځني ماموریت وروسته و ، چیرې چې هغه د سوډاني مهاجرینو لپاره د بیړني او اضافي مرستې غوښتنه وکړه ، چې له 100,000 څخه ډیر یې د اپریل په میاشت کې د جګړې له پیل راهیسې هیواد ته تښتیدلي دي.
ایتوپیا د سوډان په ګاونډ کې د شپږو هیوادونو څخه یو دی چې د جګړې له امله په زرګونو خلک تښتي.
ښاغلی ګراندي د ملګرو ملتونو د کډوالو ادارې مشر UNHCR، کوم چې د ایتوپیا حکومت او همدارنګه د سیمه ایزو او محلي چارواکو ملاتړ کوي ترڅو نوي راغلو خلکو ته د ساتنې او ژوند ژغورنې خدمات چمتو کړي.
