Sa pagpaabot sa World Mental Health Day, ang World Health Organization (WHO) ug ang Office of the High Commissioner on Human Rights (OHCHR) hiniusang nagpaila karong adlawa og giya nga giulohan og “Giya ug Praktis alang sa Mental Health, Tawhanong Katungod ug Lehislasyon.” Ang katuyoan mao ang pagsuporta sa mga nasud sa pagreporma sa ilang mga balaod aron mawagtang ang mga paglapas sa tawhanong katungod ug pagpalambo sa pag-access sa kalidad nga mental health care.
Pag-abuso sa tawhanong katungod ug pagpamugos nga mga buhat sa Psychiatry
Ang mga higayon sa mga pag-abuso sa tawhanong katungod ug mapugsanon nga mga buhat sa natad sa pag-atiman sa panglawas nagpadayon sa tibuok kalibutan nga sagad gisuportahan sa kasamtangan nga mga balaod ug mga palisiya. Kini naglakip sa pagpaospital ug pagtambal sa substandard nga mga kahimtang sa pagpuyo, ingon man sa pisikal, sikolohikal ug emosyonal nga dili maayo nga pagtratar kaylap sa daghang serbisyo sa kahimsog sa pangisip.
Bisan tuod daghang mga nasud ang naningkamot sa pag-usab sa ilang mga balaod, mga palisiya ug mga serbisyo sukad sa pagsagop sa United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities niadtong 2006 limitado lang nga gidaghanon ang mihimo ug mga lakang aron usbon ang may kalabutan nga lehislasyon sa mahinungdanong sukod. Gikinahanglan kini aron tapuson kini nga mga pag-abuso ug ipasiugda ang mga katungod sulod sa pag-atiman sa kahimsog sa pangisip.
Si Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, Director General sa WHO nagpasiugda nga “Ang kahimsog sa pangisip usa ka sangkap nga dili mabulag sa katungod sa kahimsog. "
Siya usab nangatarungan nga kini updated nga giya makapahimo sa mga nasud sa paghimo sa mga pagbag-o aron mahatagan ang taas nga kalidad nga pag-atiman sa kahimsog sa pangisip nga nagpasiugda sa pagkaayo sa mga indibidwal ug nagtahod sa ilang dignidad. Gihatagan niini ang mga tawo nga adunay mga kahimtang sa kahimsog ug mga kakulangan sa psychosocial nga manguna sa katagbawan ug himsog nga kinabuhi sa sulod sa ilang mga komunidad.
Volker Türk, ang UN High Commissioner for Human Rights naghatag og gibug-aton sa kamahinungdanon sa pagbag-o sa mga serbisyo sa kahimsog sa pangisip dili lamang sa mga termino sa ilang pagkab-ot apan usab sa ilang kinauyokan nga mga mithi pagsiguro nga sila tinuod nga nahiuyon sa mga panginahanglan ug dignidad sa matag tawo. Gipahayag niya nga kini nga publikasyon nagtanyag giya kung giunsa ang usa ka pamaagi nga gibase sa katungod mahimo’g mapadali ang kinahanglan nga pagbag-o sa sulod sa mga sistema sa kahimsog.
Pag-awhag sa Epektibo nga Pag-atiman sa Pangisip nga Panglawas nga Gibase sa mga Komunidad
Ang kadaghanan sa paggasto sa gobyerno alang sa kahimsog sa pangisip gigahin sa mga ospital sa psychiatric, labi na sa mga nasud nga adunay taas nga kita nga nagkantidad sa 43% sa badyet. Bisan pa, ang ebidensya nagpakita nga ang mga serbisyo sa pag-atiman nga nakabase sa komunidad dili lamang mas dali nga magamit apan labi ka epektibo sa gasto ug episyente kon itandi sa mga modelo sa institusyonal sa pag-atiman sa kahimsog sa pangisip.
Ang giya naglatid sa mga lakang aron mapadali ang proseso sa deinstitutionalization ug magtukod ug community-oriented approach sa mental health care base sa tawhanong katungod nga mga prinsipyo. Naglakip kini sa pagpatuman sa lehislasyon nga anam-anam nga nag-ilis sa mga institusyon sa mga inklusibo nga sistema sa suporta sa komunidad ug mga serbisyo sa panguna, sama sa suporta sa kita, tabang sa pabalay ug mga network sa suporta sa kauban.
Pagtapos sa Abusado nga mga Gawi
Sumala sa mga partisipante sa kalihokan sa paglansad ug sa tanan nga miapil sa mga panudlo, hinungdanon nga tapuson ang mapugos nga mga buhat sa mental health. Kini nga mga gawi, sama sa detensyon ug pinugos nga pagtambal, pag-inusara ug pagpugong, naglapas sa katungod sa mga indibidwal sa paghimo ug nahibal-an nga mga desisyon bahin sa ilang kaugalingon nga pag-atiman sa kahimsog ug mga kapilian sa pagtambal.
Dugang pa, adunay nagkadaghang ebidensya nga nagpakita sa mga epekto niining mapugsanon nga mga buhat sa pisikal ug mental nga kaayohan. Gipasamot nila ang kasamtangan nga mga kondisyon ug ihimulag ang mga indibidwal gikan sa ilang mga network sa suporta.
Gisugyot sa giya ang paglakip sa mga probisyon nga nagwagtang sa pagpamugos sa mga serbisyo sa kahimsog sa pangisip. Gipasiugda niini ang kamahinungdanon sa pag-establisar sa nahibal-an nga pagtugot ingon nga sukaranan sa tanan nga mga interbensyon sa kahimsog sa pangisip. Dugang pa, naghatag kini og mga rekomendasyon kung unsaon pagdumala ang mga kaso sulod sa legal nga mga gambalay ug mga polisiya nga dili modangop sa pagpamugos nga mga lakang.
Pagsagop ug Pamaagi nga Gibase sa mga Katungod sa Panglawas sa Pangisip
Ang pag-ila nga ang pagpasiugda sa kahimsog labaw pa sa sektor sa pag-atiman sa kahimsog nga kini nga bag-ong giya gipunting sa mga magbabalaod ug mga magbabalaod nga nahilambigit sa paghimo, pag-amendar ug pagpatuman sa mga balaod nga may kalabotan sa kahimsog sa pangisip. Naglakip kini sa balaod nga nagtubag sa mga isyu sama sa kakabos, dili managsama ug diskriminasyon.
Ang giya naglakip usab sa usa ka checklist alang sa mga nasud aron masusi kung ang ilang mga balaod nga may kalabotan sa kahimsog nahiuyon, sa mga obligasyon sa internasyonal nga tawhanong katungod. Dugang pa, gipasiugda niini ang kamahinungdanon sa pagpangita og tambag gikan sa mga indibidwal nga adunay mga kasinatian ug mga organisasyon nga nagrepresentar kanila ingon usa ka hinungdanon nga bahin sa kini nga proseso. Gipasiugda usab niini ang kamahinungdanon sa edukasyon ug pagpataas sa kahibalo bahin sa mga butang nga may kalabotan sa katungod.
Samtang ang giya nagsugyot og usa ka hugpong sa mga prinsipyo ug mga probisyon nga mahimong magsilbi nga usa ka balangkas alang sa lehislasyon kini nag-ila nga ang mga nasud adunay pagka-flexible sa pagpahiangay ug pagpahaum niini sumala sa ilang partikular nga mga kahimtang. Naglakip kini sa pagkonsiderar sa mga hinungdan sama sa konteksto, mga sinultian, pagkasensitibo sa kultura, mga sistema sa balaod ug uban pa-tanan samtang gisuportahan ang mga sumbanan sa tawhanong katungod.
Kaniadtong Oktubre 10, ang World Health Organization (WHO) miduyog sa mga komunidad sa pag-obserbar sa World Mental Health Day 2023 ubos sa temang “Mental health is a fundamental right, for all.”
Dako ug importante nga listahan sa mga Pagpasalamat
Ang pagpalambo ug koordinasyon niini nga Guidance gipangulohan ni Michelle Funk ug Natalie Drew Bold ubos sa kinatibuk-ang pagdumala ni Dévora Kestel gikan sa Department of Mental Health ug Substance Use sa World Health Organization (WHO) inubanan sa Economic, Social and Cultural Rights Section sa Opisina sa United Nations High Commissioner for Human Rights (OHCHR). Tim sa pagsulat Kini nga publikasyon gisulat nga hiniusa sa WHO ug OHCHR. Sa ngalan ni WHO Alberto Vásquez Encalada (Consultant, Switzerland), Michelle Funk (Department of Mental Health and Substance Use, WHO) ug Natalie Drew Bold (Department of Mental Health and Substance Use, WHO). Sa ngalan sa OHCHR Staff nga mga membro sa Economic, Social and Cultural Rights Section. WHO and OHCHR would like to thank the following individuals and organizations for their valuable contributions, feedback and inputs: External contributors and reviewers Natalie Abrokwa (University of Groningen, Kingdom of the Netherlands), Nazish Arman (Shuchona Foundation, Bangladesh), Peter Bartlett (Centre for Mental Health and Human Rights, Institute of Mental Health, Nottingham University/WHO Collaborating Centre on Mental Health, Disability and Human Rights, United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland), Shreya Bhardwaj (Charles University, Czech Republic), Valerie Bichelmeier (Make Mothers Matter, France), Joann Bond (Attorney General’s Chambers and the Ministry of Legal Affairs, Guyana), Mauro Giovanni Carta (University of Cagliari, Italy), Francesca Centola (Mental Health Europe, Belgium), Pyali Chatterjee (ICFAI University, India), Dixon Chibanda, (Friendship Bench and University of Zimbabwe, Zimbabwe), María Soledad Cisternas (former Special Envoy of the United Nations Secretary-General on Disability and Accessibility, Chile), Lee Allison Clark (Native Women’s Association of Canada, Canada), Jarrod Clyne (International Disability Alliance, Switzerland), Ria Mohammed-Davidson (Attorney at Law, Human Rights and Mental Health, Trinidad and Tobago), Maria de Lourdes Beldi de Alcântara (Universidade de São Paulo, Brazil), Eric Diaz Mella (Centro de Reorganimación Regional y Observatorio Social, Chile), Robert Dinerstein (American University Washington College of Law, the United States of America), Zuzana Durajová (Charles University, Czech Republic), Julian Eaton (CBM Global, the United Kingdom), Elisabetta Pascolo Fabrici (Azienda Sanitaria Universitaria Giuliano Isontina (ASUGI)/WHO Collaborating Centre for Research and Training in Mental Health, Italy), Alexandra Finch (Georgetown University, the United States), Leon Garcia (Centro and Hospital das Clínicas, Brazil), Neeraj Gill (Griffith University, Australia), Guilherme Gonçalves Duarte (Permanent Mission of Portugal in Geneva, Ministry of Foreign Affairs, Portugal), Piers Gooding (La Trobe Law School, Australia), Lawrence Gostin (O’Neill Institute for National and Global Health Law at Georgetown University Law Center, Georgetown University/WHO Collaborating Center for National and Global Health Law, the United States), Kristijan Grđan (Association for Psychological Support Croatia, Croatia, and Mental Health Europe, Belgium), Vivian Hemmelder (Mental Health Europe, Belgium), Edgar Hilario (Department of Health, Philippines), Torsten Hjelmar (Citizens Commission on Human Rights Europe, Denmark), Mushegh Hovsepyan (Disability Rights Agenda, Armenia), Dr Irmansyah (The National Research and Innovation Agency, Indonesia), Simon Njuguna Kahonge (Ministry of Health, Kenya), Olga Kalina (Georgian Network of (Ex)Users and Survivors of Psychiatry, Georgia, and the European Network of (Ex)Users and Survivors of Psychiatry (ENUSP), Denmark), Elizabeth Kamundia (Kenya National Commission on Human Rights, Kenya), Sylvester Katontoka (Mental Health Users Network of Zambia, Zambia), Brendan Kelly (Trinity College Dublin, Ireland), Hansuk Kim (Ministry of Health and Welfare, Republic of Korea), Seongsu Kim (Dawon Mental Health Clinic, Republic of Korea), Bernard Kuria (Ministry of Health, Kenya), Karilė Levickaitė (NGO Mental Health Perspectives, Lithuania, and Mental Health Europe, Belgium), Carlos Augusto de Mendonça Lima (World Psychiatric Association Section of Old Age Psychiatry, Switzerland), Laura Marchetti (Mental Health Europe, Belgium), Claudia Marinetti (Mental Health Europe, Belgium), Nemache Mawere (Ingutsheni Central Hospital, Zimbabwe), Felicia Mburu (Article 48 Initiative, Kenya), Roberto Mezzina (International Mental Health Collaborating Network and World Federation for Mental Health, Italy), Kendra Milne (Health Justice, Canada), Angelica Chiketa Mkorongo (Zimbabwe Obsessive Compulsive Disorder Trust, Zimbabwe), Guadalupe Morales Cano (Fundación Mundo Bipolar and European Network of (Ex)Users and Survivors of Psychiatry, Spain), Fabian Musoro (Ministry of Health, Zimbabwe), Macharia Njoroge (Championing for Community Inclusion in Kenya, Kenya), Nasri Omar (Ministry of Health, Kenya), Cheluchi Onyemelukwe-Onuobia (Babcock University, Nigeria), Hazel Othello (Ministry of Health, Trinidad and Tobago), Gemma Parojinog (Commission on Human Rights, Philippines), Soumitra Pathare (Indian Law Society, India), Eduardo Pinto da Silva (Ministry of Foreign Affairs, Portugal), Gerard Quinn (UN Special Rapporteur on the Rights of Persons with Disabilities, Ireland), Carlos Rios-Espinosa (Human Rights Watch, the United States), Gabriele Rocca (World Association for Psychosocial Rehabilitation and WAPR Human Rights Committee, Italy), Jean-Luc Roelandt (Service de recherche et de formation en santé mentale, Etablissement Public de Santé Mentale (EPSM) Lille Métropole/Centre collaborateur de l’OMS pour la Recherche et la Formation en Santé mentale, France), Marta Rondon (Instituto Nacional Materno Perinatal, Peru), Artur Sakunts (Helsinki Citizens’ Assembly – HCA Vanadzor, Armenia), San San Oo (Aung Clinic Mental Health Initiative, Myanmar), Liuska Sanna (Mental Health Europe, Belgium), Josep Maria Solé Chavero (Support-Girona Catalonia, Spain), Slađana Štrkalj Ivezić (University Psychiatric Hospital Vrapče, Croatia), Charlene Sunkel (Global Mental Health Peer Network, South Africa), Kate Swaffer (Dementia Alliance International, Australia), Bliss Christian Takyi (St.
