Συνέντευξη της Paola Husein στον Yakov Djerasi για το 24chasa.bg (06.11.2021)
Η χώρα μας σίγουρα μπορεί να διδάξει στη «φωτισμένη» ευρωπαϊκή κοινωνία τι σημαίνει ανθρώπινη συμπεριφορά και ανεκτικότητα, λέει ο πρόεδρος του Διεθνούς Ιδρύματος «Βουλγαρία».
Ενώ ολόκληρη η Ευρώπη κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου παρέδωσε τους Εβραίους της για γρήγορη εξόντωση, εμείς οι Βούλγαροι καταφέραμε να σταματήσουμε και τις δύο αναγκαστικές εκτοπίσεις μας στα στρατόπεδα θανάτου
Η καλύτερη επιλογή που έχω κάνει στη ζωή μου είναι να έρθω στη Βουλγαρία
Πριν από λίγες ημέρες, ο Yakov Djerassi έστειλε επιστολή στην Katarina von Schnurbein, τη νέα συντονιστή της ΕΕ για τις προσπάθειες καταπολέμησης του αντισημιτισμού, στην οποία πρότεινε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ανακηρύξει τη Βουλγαρία Ημέρα για τη διάσωση των Εβραίων.
– Κύριε Djerassi, προτείνετε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ανακηρύξει την Ημέρα της Βουλγαρίας για να τιμήσει τα πλεονεκτήματα της χώρας μας για τη διάσωση των Βουλγάρων Εβραίων. Κάνατε την πρότασή σας σε μια επιστολή προς την Katharina von Schnurbein, τη νέα συντονιστή της ΕΕ για τις προσπάθειες για την καταπολέμηση του αντισημιτισμού. Γιατί να υπάρχει τέτοια μέρα;
– Γνωρίζω ότι οι υπερεθνικιστές και οι αφοσιωμένοι κομμουνιστές δύσκολα θα συμφωνήσουν μαζί μου, καθώς και όλοι οι άλλοι που πιστεύουν ότι η Βουλγαρία είναι υπεύθυνη για την κακή μοίρα των Μακεδόνων (Γιουγκοσλάβων) και Θρακών (Ελλήνων) Εβραίων, αλλά παρόλα αυτά εμείς ως Βούλγαροι πρέπει να να είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας γιατί ήρθε η ώρα για το Cheshbon hanefesh. Αυτός ο βιβλικός όρος κυριολεκτικά σημαίνει «υπολογισμός της ψυχής». Στο εβραϊκό ημερολόγιο, το Cheshbon hanefesh γίνεται κάθε χρόνο γιατί αν δεν κάνει κανείς απολογισμό, πώς μπορεί να ξέρει τι πρέπει να αλλάξει.
Σε αυτή τη γραμμή σκέψης, πρέπει να παραδεχτούμε ότι εκτός από τη μοναδική βουλγαρική λαογραφία, η αλμυρή και η ιστορική «στιγμή» της σωτηρίας ολόκληρης της εβραϊκής μας κοινότητας
Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, εμείς ως έθνος δεν δώσαμε στην Ευρώπη σπουδαίους φιλοσόφους, επιστήμονες, γλύπτες ή αθλητές. Είχαμε κάποιους, αλλά δεν ήθελαν να συνδεθούν με την πατρίδα τους. Πάρτε για παράδειγμα τον αείμνηστο βραβευμένο Elias Canetti. Φεύγοντας από τις βουλγαρικές του ρίζες, προτίμησε τη βρετανική του υπηκοότητα, αν και γεννήθηκε στο Ρούσε της Βουλγαρίας. Ή τον παγκοσμίου φήμης καλλιτέχνη Hristo Yavashev – λίγο μετά το θάνατό του, η πολυαναμενόμενη επιθυμία του να συσκευάσει την Αψίδα του Θριάμβου στο Παρίσι έγινε πραγματικότητα. Και όταν πριν από χρόνια του ζητήθηκε ευγενικά να συμμετάσχει σε παγκόσμια ονόματα για να υποστηρίξει το Πανεπιστήμιο της Σόφιας, αρνήθηκε με την αιχμηρή δήλωση ότι δεν επιθυμεί καμία σχέση με την πατρίδα του.
Ενώ ολόκληρη η Ευρώπη κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο παρέδωσε τους Εβραίους της για γρήγορη εξόντωση, εμείς οι Βούλγαροι καταφέραμε να σταματήσουμε και τις δύο αναγκαστικές εκτοπίσεις μας στα στρατόπεδα θανάτου. Στη δεύτερη προσπάθεια, ο βασιλιάς κρύφτηκε στα βουνά για να μην είναι διαθέσιμος σε περίπτωση που αναγκαζόταν να υπογράψει χαρτιά απέλασης. Πού στην Ευρώπη θα έφευγε ένας αρχηγός κράτους από την πρωτεύουσα μόνο και μόνο για να αποφύγει να προδώσει τους Εβραίους του; Ήταν το φθηνότερο και πιο ασήμαντο ανθρώπινο δυναμικό εκείνα τα χρόνια. Η ζωή τους δεν άξιζε τίποτα εκτός από τη Βουλγαρία.
Πάρτε την Ουγγαρία – 12,000 Εβραίοι την ημέρα στέλνονταν στη ναζιστική μηχανή εξόντωσης. Ή το μεγαλύτερο στρατόπεδο θανάτου στα Βαλκάνια, λίγες ώρες μακριά από τη Σόφια – Γιασένοβατς της Κροατίας, όπου σχεδόν 400,000 Τσιγγάνοι δολοφονήθηκαν βάναυσα.
Θυμάμαι ότι είχα παρακολουθήσει ένα σεμινάριο για το Ολοκαύτωμα στην Αθήνα πριν από λίγο καιρό. Εκεί είδα έναν Έλληνα Εβραίο που επέζησε από το κράτος του Ολοκαυτώματος ωμά, «Με πρόδωσαν οι ίδιοι οι Έλληνες γείτονές μου», δεν ανέφερε καν τους Γερμανούς.
– Πώς κατάφερε η Βουλγαρία να σώσει τους Εβραίους της;
– Η Βουλγαρία ενήργησε διαφορετικά. Βασίζω τη δήλωσή μου στην προσωπική εμπειρία της οικογένειάς μου που ζούσε στη χώρα εκείνα τα χρόνια. Αλλά μπορείτε να ακούσετε παρόμοιες εμπειρίες από τις οικογένειες και των 45,000 Βουλγάρων Εβραίων που προτιμούσαν το Ισραήλ από το να ζουν στην κομμουνιστική Βουλγαρία.
Επιτρέψτε μου να κάνω μερικές διευκρινίσεις για την ιστορική αυτή περίοδο.
Ναι, υπήρχε απαγόρευση κυκλοφορίας. Ναι, οι Εβραίοι φορούσαν το κίτρινο αστέρι για να τους ξεχωρίζουν από όλους. Οι Εβραίοι της Σόφιας, για παράδειγμα, κλήθηκαν να μετακομίσουν στην ύπαιθρο.
Ναι, υπήρχε νόμος για την προστασία του έθνους και μαζική κινητοποίηση Βουλγάρων Εβραίων για την κατασκευή περιττών δρόμων σε στρατόπεδα εργασίας, αλλά αυτοί οι σχηματισμοί δεν ήταν αυστηρού καθεστώτος. Γνωρίζετε πού κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου οι Εβραίοι οργάνωναν και συμμετείχαν σε όπερες και οπερέτες κατασκήνωσης; Ο Zico Graziani, ίσως ο πιο διάσημος Ισραηλινο-Βούλγαρος όλων των εποχών με δρόμο που φέρει το όνομά του στη Σόφια, θα μπορούσε να σας απαντήσει σε αυτήν την ερώτηση με το: «Εδώ στη Βουλγαρία». Οι Εβραίοι μπορούσαν να έρχονται και να φεύγουν. Τα Σαββατοκύριακα τους επέτρεπαν ακόμη και να επισκέπτονται τις οικογένειές τους. Σε ποια άλλα ευρωπαϊκά στρατόπεδα συνέβη κάτι τέτοιο; Πράγματι, δεν ήταν «πικνίκ», αλλά παρόλα αυτά κάθε Πολωνοεβραίος θα ήθελε να είναι στη θέση των Βουλγάρων
Και αυτό είναι κατανοητό, γιατί πού κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη επιτρεπόταν στους Εβραίους να φοιτούν σε πανεπιστήμια για παράδειγμα; Ο Νόμος για την Προστασία του Έθνους απαγόρευσε την πρόσβαση στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα!
– Στην επιστολή σας προς την Katarina von Schnurbein, την πείθετε ότι η ανακήρυξη της Ημέρας της Βουλγαρίας έχει εκπαιδευτική και ηθική αξία. Γιατί;
– Αντιλαμβανόμαστε ότι μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Βούλγαροι Εβραίοι που μετανάστευσαν στο Ισραήλ το 1949 έθεσαν τα θεμέλια του ιατρικού σώματος εκεί;! Εκείνα τα χρόνια, το 60% των γιατρών στη νεοσύστατη χώρα ήταν βουλγαρικής καταγωγής. Αντιλαμβανόμαστε τι μεγάλη συνεισφορά έχει η Βουλγαρία στη δημιουργία του νέου εβραϊκού κράτους;! Αυτό δεν ήταν σχεδόν σύμφωνο με τον νόμο περί υπεράσπισης του έθνους.
Επίσης, πρέπει να αναφέρω ότι οι γονείς μου, οι συνομήλικοί τους και εγώ ως δεύτερη γενιά ήμασταν αναμφισβήτητα ανεπηρέαστοι από το σύμπλεγμα του Ολοκαυτώματος.
Ποιος άλλος στην Ευρώπη κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, εκτός ίσως από τον Μονσινιόρ Ρονκάλι, τον εκπρόσωπο του Βατικανού στην Τουρκία, υπερασπίστηκε τους Εβραίους όπως και ολόκληρη η Ιερά Σύνοδος της Βουλγαρικής Ορθόδοξης Εκκλησίας;
Σε ποια άλλη ευρωπαϊκή χώρα οι φιλογερμανοί βουλευτές υπέγραψαν αίτηση κατά της απέλασης των Εβραίων; Πού στην Ευρώπη ολόκληρη η κοινωνία, από τον απλό αγρότη που δεν μπορούσε καν να γράψει το όνομά του μέχρι τον αρχηγό του κράτους, στέκεται τόσο τολμηρά πίσω από τους Εβραίους πολίτες της;
Γνωρίζατε ότι οι Εβραίοι που έφυγαν από άλλες ευρωπαϊκές χώρες, φτάνοντας στα σύνορα της Βουλγαρίας, έγιναν δεκτοί και συνοδεύονταν από τον Βουλγαρικό Ερυθρό Σταυρό; Πες μου σε ποια άλλη χώρα έχει συμβεί κάτι τέτοιο.
Είναι κρίμα γιατί μετά από τόσα χρόνια δεν έχουμε μάθει να αναγνωρίζουμε τα καλά. Ή όπως λένε στο Ισραήλ – Le'hakir et Hatov («Αναγνωρίστε το καλό»). Κλαίνουμε και μνημονεύουμε το κακό, αλλά πρέπει επίσης να θυμόμαστε και να επαναλαμβάνουμε το καλό.
Όλα έχουν τον χρόνο τους: «Μια ώρα για κλάματα και μια ώρα για γέλιο. καιρός για πένθος και καιρός για χαρά», Εκκλησιαστής.
Ναι,
Η Βουλγαρία το εκπροσωπεί ΚΑΛΑ
και σίγουρα μπορεί να διδάξει στη «φωτισμένη» ευρωπαϊκή κοινωνία τι σημαίνει ανθρώπινη συμπεριφορά και ανεκτικότητα. Γι' αυτό πιστεύω ότι η ΕΕ μας οφείλει την Ημέρα της Βουλγαρίας!
– Πώς προέκυψε η ιδέα να προτείνουμε τη δημιουργία της Ημέρας της Βουλγαρίας;
– Όλη μου η ζωή πέρασε για την υποστήριξη και την υπεράσπιση αυτής της ιστορικής αλήθειας. Άρα μια τέτοια ιδέα δεν πρέπει να εκπλήσσει κανέναν.
Οι άνθρωποι από τη φύση τους έχουν το έμφυτο μειονέκτημα να κρίνει ο ένας τον άλλον, ειδικά σε δύσκολες στιγμές, και εμείς οι Βούλγαροι έχουμε αποδείξει στον κόσμο ότι είμαστε διαφορετική «ράτσα». Είμαι περήφανος που είμαι Βούλγαρος. Οι φίλοι μου στο Ισραήλ δημιούργησαν ακόμη και έναν σύλλογο «Πρώτα είμαι Βούλγαρος». Φανταστείτε, οι Ισραηλινοί Εβραίοι – οι στρατιώτες του ισραηλινού στρατού, που δεν ξέρουν ούτε να διαβάζουν και να γράφουν στα βουλγαρικά, είναι περήφανοι για την κληρονομιά τους, που τους έφεραν οι γιαγιάδες τους με βουλγαρικές ρίζες. Ρίξτε μια ματιά στη σελίδα τους στο Facebook αν δεν με πιστεύετε.
– Έχετε ήδη απάντηση από την κυρία Schnurbein, πώς υποδέχτηκε την πρότασή σας;
– Στην πραγματικότητα, δεν περιμένω απάντηση. Νομίζω ότι την «ενθουσίασα» περισσότερο από όσο έπρεπε.
Αλλά εδώ είναι η στιγμή να πούμε ότι είναι καιρός οι ευρωβουλευτές μας να δείξουν ενότητα και στάση τουλάχιστον σε αυτό το θέμα. Δεν θα κρύψω ότι ελπίζω να δείξει ενδιαφέρον και η Βουλγάρα Επίτροπος κυρία Μαρία Γαβριήλ. Εξαρτάται επίσης από τον τρόπο με τον οποίο ο αρχηγός του κράτους μας βλέπει το θέμα και πιστεύω ότι μπορεί να κάνει θαύματα.
– Υπάρχει ήδη Διεθνής Ημέρα Μνήμης για να τιμήσουμε τη μνήμη των Εβραίων που πέθαναν στο Ολοκαύτωμα. Γιατί η Ημέρα της Βουλγαρίας θα είναι διαφορετική;
– Ανέφερα το βιβλικό βιβλίο του Εκκλησιαστή. Υπάρχει χρόνος για όλα. Υπάρχει χρόνος να καταλάβει ο κόσμος ότι είμαστε διαφορετικοί. Είμαι βέβαιος ότι η ΕΕ θα θέλει να τιμήσει τη Δανία εάν δημιουργηθεί μια τέτοια ημέρα. Αλλά δεν πιστεύω ότι της αξίζει όσο η Βουλγαρία. Βλέπετε, δεν στείλαμε τους Εβραίους μας σε άλλη χώρα, όπως έκαναν οι Δανοί, ούτε τους ζητήσαμε να πληρώσουν με τα πιο πολύτιμα υπάρχοντά τους για να τους πάρουν με ψαρόβαρκες ήσυχα στο σκοτάδι της νύχτας. Οι Δανοί απλώς μετέφεραν το «πρόβλημα» αλλού, μακριά από τη χώρα τους, έτσι ώστε ο βασιλιάς τους να μην αισθανθεί ούτε το αίσθημα ευθύνης ούτε τη δυσφορία μιας διογκούμενης σύγκρουσης συμφερόντων για να πάρει μια σταθερή απόφαση για την υπεράσπιση των Εβραίων του, όπως τους δικούς μας. έκανε ο Τσάρος. Και ας μην ξεχνάμε επίσης ότι «παρέδιδαν» στην Γκεστάπο κάθε Εβραίο που προσπαθούσε να περάσει στη Δανία. Δεν υπήρχε Δανικός Ερυθρός Σταυρός στα σύνορα.
– Μόλις πριν από έναν μήνα – στις 5 Οκτωβρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την πρώτη στρατηγική της ΕΕ για την καταπολέμηση του αντισημιτισμού και την προώθηση της εβραϊκής ζωής. Οι λόγοι είναι ότι ο αντισημιτισμός βρίσκεται σε ανησυχητική άνοδο στην Ευρώπη και όχι μόνο. Βλέπετε εκδηλώσεις αντισημιτισμού στη χώρα μας;
– Αν και ορισμένοι Βούλγαροι Εβραίοι πιστοί στο κομμουνιστικό σύστημα του παρελθόντος θα χρησιμοποιούσαν τον όρο «μοναρχοφασισμός», οι γονείς μου μίλησαν μόνο για τη βαθιά αγάπη και τον σεβασμό που έλαβαν από τους Βούλγαρους γείτονές τους και τους απλούς πολίτες, ειδικά μετά την εισαγωγή του κίτρινου αστέρι.
Θα επιστρέψω ξανά στον Zico Graziani, τον διάσημο Ισραηλινο-Βούλγαρο μουσικό, γεννημένο στο Ruse και απόφοιτο της Μουσικής Ακαδημίας «Pancho Vladigerov» στη Σόφια. Είπε ότι όταν εμφανίστηκε στην τάξη του με το κίτρινο αστέρι, όλοι οι συμμαθητές του έβαλαν κίτρινα αστέρια στα παλτά τους σε ένδειξη αλληλεγγύης
Δεν πιστεύω ότι η συμπλήρωση ερευνών σχετικά με τον βαθμό του αντισημιτισμού στη Βουλγαρία, που περιέχει γελοίες ερωτήσεις όπως: «Είναι οι Εβραίοι πιο πιστοί στο Ισραήλ από τη χώρα στην οποία ζουν;» ή «Έχουν οι Εβραίοι επιρροή στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα του κόσμου;» μπορεί να δώσει ακριβή στατιστικά στοιχεία για το ποσοστό του αντισημιτισμού σήμερα. Είναι απλά επιπόλαιο. Τέτοιες ερωτήσεις όχι μόνο είναι παραπλανητικές και ανούσιες, αλλά είναι ο κύριος λόγος για τη δημιουργία θεωριών συνωμοσίας με πολύ αρνητικό και αρκετά επικίνδυνο άρωμα καταρχήν.
Δεν είναι κάθε σβάστικα ένδειξη αντισημιτισμού. Μερικοί από τους «ανθρώπους μου» τροφοδοτούν αυτό το είδος περιστατικών που απλώς διευρύνει το χάσμα στην κατανόηση.
Ναι, υπάρχει άνοδος του αντισημιτισμού σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Κατά τη γνώμη μου, η ποσοστιαία αύξησή του σχετίζεται άμεσα με τις άβολες και απρόβλεπτες σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης, καθώς και του υπόλοιπου αραβικού κόσμου.
Είμαι μέλος μιας κλειστής κοινωνίας, ο εβραϊκός λαός είναι από τη φύση του μια κλειστή ομάδα ανθρώπων στην οποία οι άλλοι δεν έχουν θέση. Νομίζω ότι οι εβραϊκές κοινότητες πρέπει να ανοιχτούν περισσότερο και να γίνουν ξανά το «φως των εθνών». Προσκαλέστε άλλους να συμμετάσχουν στην επιτυχία και τις παραδόσεις μας.
Και ναι, είμαι σχεδόν τριάντα χρόνια στη Βουλγαρία. Φανταστείτε - υποτίθεται ότι ήρθα μόνο για έξι μήνες. Σε ολόκληρη τη ζωή μου δεν έχω βιώσει καμία μορφή αντισημιτισμού να ασκείται πάνω μου.
Ακριβώς το αντίθετο. Ομολογώ ότι μάλλον λόγω της εβραϊκής καταγωγής μου έλαβα περισσότερη προσοχή και αγάπη. Έτσι οι έξι μήνες έγιναν 30 χρόνια και ήταν η καλύτερη επιλογή που έκανα στη ζωή μου – να έρθω στη Βουλγαρία.
– Το Ισραήλ είναι μια από τις πρώτες χώρες στον κόσμο που καταπολεμούν με επιτυχία τον κορωνοϊό. Πόσο μακριά πήγαν, έβγαλαν τις μάσκες τους; Τι μπορούμε να μάθουμε από την εμπειρία τους;
– Το Ισραήλ ήταν πιθανώς από τις πρώτες χώρες των οποίων οι πολίτες «εκπαιδεύτηκαν» διεξοδικά για τη σημασία του εμβολίου. Δεν είναι πραγματικά δύσκολο να εξηγήσεις στους Ισραηλινούς πόσο σημαντικό είναι για την υγεία τους.
Η πραγματικότητα στη Βουλγαρία είναι ριζικά διαφορετική. Ακόμη και οι γιατροί εδώ είναι κατά του εμβολίου. Κατά τη γνώμη μου, κυρίως λόγω όλων των φημών και των μισών αληθειών που τριγυρνούν στα ΜΜΕ και τον δημόσιο χώρο. Και στους γιατρούς μας αρέσει πολύ συχνά να παίζουν το ρόλο του Θεού. Ώρα να αναλάβουμε δράση εναντίον αυτού του τύπου ιατρικού προσωπικού.
Φωτογραφία: Paraskeva Georgieva: Στη δεξίωση της Αυτού Μεγαλειότητας Τσάρου Συμεών Β΄ στο Vrana Palace – Σόφια για τους νικητές του ετήσιου διαγωνισμού δοκιμίου με θέμα την ανεκτικότητα, που διοργανώνει το Ισραηλινο-Βουλγαρικό Ινστιτούτο Yakov Djerassi. Οι νέοι γράφουν τα δοκίμιά τους εμπνευσμένα από το βιβλίο του Michael Bar-Zohar «Beyond Hitler's Grip», το οποίο μιλάει για τη διάσωση των Βουλγάρων Εβραίων κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
