by Άντονι Περέιρα – Εκλογές Βραζιλίας – Ο Λουίζ Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα πέτυχε μια αξιοσημείωτη πολιτική επιστροφή ανακτώντας την προεδρία της Βραζιλίας. Η οριακή νίκη του, στον δεύτερο γύρο, ήταν το πιο κοντινό περιθώριο νίκης σε εκλογές από τότε που η Βραζιλία επανήλθε στη δημοκρατία στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Το αποτέλεσμα ήταν 50.9% για τον Λούλα και 49.1% για τον νυν πρόεδρο, Ζαΐρ Μπολσονάρο – μια διαφορά λίγο περισσότερο από 2 εκατομμύρια ψήφους από σχεδόν 119 εκατομμύρια έγκυρες ψήφους.
Ο Λούλα ετοιμάζεται τώρα για τρίτη θητεία, 12 χρόνια μετά το τέλος της δεύτερης θητείας του ως ασυνήθιστα δημοφιλής πρόεδρος που πέτυχε τόσο οικονομική ανάπτυξη όσο και κοινωνική ένταξη μεταξύ 2003 και 2010.
Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, οι δύο υποψήφιοι το απέκλεισαν για μερικά γνωστά θέματα: ο Μπολσονάρο υπενθύμισε στους ψηφοφόρους τη διαφθορά που αποκαλύφθηκε σχετικά με πολλά μέλη της κυβέρνησης του Λούλα. Από την πλευρά του, ο Λούλα επέκρινε τον Μπολσονάρο για τον κακό χειρισμό του στην κρίση του COVID, στην οποία η Βραζιλία κατέγραψε ο δεύτερος υψηλότερος εθνικός αριθμός νεκρών πίσω από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Αλλά – σε αντίθεση με το 2018 όταν ήταν ο Λούλα κρίθηκε μη επιλέξιμος για υποψηφιότητα λόγω της καταδίκης του το 2017 για τα έξοδα διαφθοράς (αφού ακυρώθηκε) και ο Bolsonaro κέρδισε τον άπειρο και σχετικά άγνωστο Fernando Haddad, δεν ήταν εκλογές στις οποίες η διαφθορά ήταν κεντρικό ζήτημα.
Αντίθετα, η οικονομία φαινόταν να είναι το κύριο μέλημα των περισσότερων ψηφοφόρων. Ο πυρήνας της υποστήριξης του Λούλα συγκεντρώνεται περισσότερο στο εξαθλιωμένη βορειοανατολική. Η υποστήριξη του Μπολσονάρο είναι ιδιαίτερα ισχυρή στα πιο ευκατάστατα νοικοκυριά του νότου, του νοτιοανατολικού και του κεντροδυτικού.
Ο συνασπισμός δέκα κομμάτων του Λούλα ήταν ένας ευρύς συνασπισμός που κυμαινόταν από την αριστερά έως την κεντροδεξιά. Η εκστρατεία συγκέντρωσε δύο πολιτικές δυνάμεις που ήταν εχθροί τη δεκαετία του 2000: το Εργατικό Κόμμα του Λούλα (Εργατικό Κόμμα, ή PT) και πολιτικούς που ήταν ή ήταν ακόμη μέλη του κεντροδεξιού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (Βραζιλιάνικο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, ή PSDB) και το Δημοκρατικό Κίνημα της Βραζιλίας (Movimento Democratico Brasileiro, ή MDB).
Ο αντιπρόεδρος του Λούλα ήταν Geraldo Alckmin, συντηρητικός καθολικός και πρώην μέλος του PSDB. Μέλος MDB Σιμόν Τεμπέτ, υποψήφιος για την προεδρία στον πρώτο γύρο, έκανε εκστρατεία υπέρ του Λούλα στον δεύτερο γύρο και στον οποίο πιθανότατα θα προσφερθεί μια θέση στο υπουργικό συμβούλιο του Λούλα.
Ένα από τα κλειδιά για τη μελλοντική κυβέρνηση Λούλα είναι εάν αυτός ο συνασπισμός μπορεί να παραμείνει ενωμένος. Παρέμεινε ενωμένη κατά τη διάρκεια της εκστρατείας, όταν είχε κοινό στόχο να νικήσει τον νυν πρόεδρο. Το αν θα διατηρήσει την ενότητά της στην κυβέρνηση είναι ένα άλλο ερώτημα.
Θα μπορούσαν να εμφανιστούν ρωγμές όταν η κυβέρνηση πρέπει να κάνει δύσκολες επιλογές σχετικά με τη διαχείριση της οικονομίας και την πρόκληση της ανοικοδόμησης της κρατικής ικανότητας σε εκείνους τους τομείς που έχουν πληγεί περισσότερο από την κυβέρνηση Μπολσονάρο. Η ζημιά είναι ιδιαίτερα εμφανής στο περιβάλλον, τη δημόσια υγεία, την εκπαίδευση, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την εξωτερική πολιτική.
Αντίδραση του Μπολσονάρο;
Ο Μπολσονάρο δεν έχει κάνει ακόμη δήλωση σχετικά με το αποτέλεσμα των εκλογών είτε για να παραδεχτεί είτε να ισχυριστεί ότι έχει νοθεί. Οι επόμενες μέρες θα προσφέρουν μια δοκιμασία για τον χαρακτήρα του και τη φύση του κινήματος που τον έφερε στην προεδρία.
Η κίνηση αυτή μερικές φορές χαρακτηρίζεται ως α σκληροδεξιά συμμαχία του βοείου κρέατος (αγροτικές επιχειρήσεις), της Βίβλου (ευαγγελικοί προτεστάντες) και των σφαιρών (τμήματα της αστυνομίας και του στρατού, καθώς και πρόσφατα διευρυμένες σειρές κατόχων όπλων).
Ο Μπολσονάρο θα μπορούσε να επαναλάβει τι είπε μετά την τελική συζήτηση («όποιος έχει τις περισσότερες ψήφους παίρνει τις εκλογές») και παραδέχεται την ήττα. Αλλά θα μπορούσε επίσης να μιμηθεί τον ήρωα και μέντορά του Ντόναλντ Τραμπ και να προσπαθήσει να προπαγανδίσει μια αφήγηση για απάτη, να αρνηθεί να αποδεχθεί τη νομιμότητα της εκλογικής νίκης του Λούλα και να γίνει ηγέτης μιας άπιστης αντιπολίτευσης στη νέα κυβέρνηση.
Σύμφωνα με τη νομοθεσία της Βραζιλίας έχει το δικαίωμα αμφισβητήσει το αποτέλεσμα προσφεύγοντας στο ανώτατο εκλογικό δικαστήριο, όπως έκανε ο ηττημένος υποψήφιος το 2014, Aecio Neves του PSDB. Αλλά θα έπρεπε να υποβάλει απαραίτητες αποδείξεις. Το αποτέλεσμα θα ήταν πιθανότατα παρόμοιο με το αποτέλεσμα μετά τις εκλογές του 2014, όταν τελικά το δικαστήριο αποφάνθηκε κατά του Νέβες.
Ο Λούλα προσέγγισε την αντιπολίτευση στο δικό του ομιλία αποδοχής το απόγευμα της Κυριακής. Είπε κάτι που ο Μπολσονάρο δεν είπε ποτέ μετά τη νίκη του το 2018 – ούτε από τότε: «Θα κυβερνήσω για 215 εκατομμύρια Βραζιλιάνους, και όχι μόνο αυτούς που με ψήφισαν».
Παρέθεσε επίσης μερικά από τα στόχους της μελλοντικής κυβέρνησής του. Τα πιο πιεστικά είναι η μείωση της πείνας και της φτώχειας, η επιτάχυνση της οικονομικής ανάπτυξης και η ενίσχυση του βιομηχανικού τομέα. Είναι σημαντικό ο Λούλα τόνισε επίσης την ανάγκη συνεργασίας με διεθνείς εταίρους για την επιβράδυνση του ρυθμού αποψίλωσης των δασών στον Αμαζόνιο.
Προκλήσεις μπροστά
Η κυβέρνησή του θα έχει μια δύσκολη μάχη. Τα κρατικά ταμεία είναι πιο άδεια από ό,τι ήταν όταν ο Λούλα ήταν ο τελευταίος πρόεδρος. Οι μεγάλες αυξήσεις στον κατώτατο μισθό, στις οποίες ο Λούλα φάνηκε να δεσμεύεται κατά τη διάρκεια της εκστρατείας, είναι πιθανό να ωθήσουν τον πληθωρισμό, τρέχει στο 7% περίπου. Η παραγωγικότητα παραμένει στάσιμη και η βιομηχανία –η οποία έχει συρρικνωθεί ως ποσοστό της συνολικής οικονομίας– είναι διεθνώς μη ανταγωνιστική σε πολλούς τομείς.
Αλλά η μεγαλύτερη πρόκληση του Λούλα θα είναι πιθανώς πολιτική. Ο Μπολσονάρο μπορεί να έχασε την προεδρία, αλλά πολλοί από τους συμμάχους του έχουν κερδίσει ισχυρές πολιτικές θέσεις σε όλη τη χώρα. Πέντε από τους πρώην υπουργούς του Μπολσονάρου κέρδισαν θέσεις στη Γερουσία, όπου το Φιλελεύθερο Κόμμα (PL) του Μπολσονάρο έχει το μεγαλύτερο μπλοκ εδρών. Τρία από τα πρώην μέλη του υπουργικού συμβουλίου του Μπολσονάρο κέρδισαν θέσεις στην κάτω βουλή του εθνικού Κογκρέσου, όπου το PL είναι επίσης το μεγαλύτερο κόμμα.
Στις πολιτείες, οι υποψήφιοι ευθυγραμμίστηκαν με Bolsonaro κέρδισε 11 από τις 27 κυβερνητικές θέσεις, ενώ οι υποψήφιοι που ευθυγραμμίστηκαν με τον Λούλα κέρδισαν μόνο οκτώ. Το πιο σημαντικό είναι ότι οι τρεις μεγαλύτερες και πιο σημαντικές πολιτείες της Βραζιλίας – Minas Gerais, Rio de Janeiro και Sao Paulo – θα κυβερνώνται από κυβερνήτες υπέρ του Bolsonaro από το 2023.
Ο Μπολσονάρο μπορεί να αποχωρήσει από την προεδρία – αλλά Μπολσοναρισμός δεν πάει πουθενά.
Ο Anthony Pereira – Επισκέπτης Καθηγητής στο School of Global Affairs, King's College του Λονδίνου, είναι επίσης διευθυντής του Κέντρου Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής Kimberly Green στο Διεθνές Πανεπιστήμιο της Φλόριντα
