Σε μια περγαμηνή στην οποία γράφτηκε το έργο ενός πρώιμου μεσαιωνικού συγγραφέα, οι επιστήμονες βρήκαν μια περιγραφή ενός μετεωροσκοπίου - ενός μοναδικού οργάνου ενός αρχαίου αστρονόμου, το οποίο μέχρι τώρα ήταν γνωστό μόνο από έμμεσες πηγές.
Ένα άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Archive of History of Exact Sciences, οι συγγραφείς του οποίου εξετάζουν ένα χειρόγραφο του 8ου αιώνα που ανακαλύφθηκε στο Αβαείο του Bobbio στη βόρεια Ιταλία. Αυτό το χειρόγραφο περιέχει το λατινικό κείμενο των «Ετυμολογιών» του λόγιου της πρώιμης μεσαιωνικής εποχής και ενός από τους Πατέρες της Εκκλησίας – Ισίδωρου της Σεβίλλης.
Το χειρόγραφο ανακαλύφθηκε ήδη από τον 19ο αιώνα, κατά την έρευνα του scriptorium του αβαείου. Αρκετές εκατοντάδες χειρόγραφα που χρονολογούνται από τον Πρώιμο Μεσαίωνα έχουν βρεθεί εκεί. Πιστεύεται ότι αυτό το scriptorium περιγράφεται στο μυθιστόρημα του Umberto Eco The Name of the Rose. Η συλλογή τώρα στεγάζεται στην Ambrosian Library στο Μιλάνο. Το χειρόγραφο του 8ου αιώνα είναι φυσικά ένα εξαιρετικά πολύτιμο ιστορικό μνημείο. Αλλά οι συγγραφείς του νέου έργου ισχυρίζονται ότι το βιβλίο είναι στην πραγματικότητα ακόμη παλαιότερο και πιο πολύτιμο. Η εξέταση των σελίδων έδειξε ότι τουλάχιστον μερικές από αυτές είναι παλίμψηστα. Έτσι ονομάζουν χειρόγραφα γραμμένα σε περγαμηνή που έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί. Κατά τη διάρκεια των σκοτεινών χρόνων, η περγαμηνή ήταν πολύ ακριβή και οι μοναχοί που εργάζονταν στο scriptorium επινόησαν διάφορες μεθόδους για να επιτρέψουν την επαναχρησιμοποίησή της.
Δεκαπέντε παλίμψηστα βρέθηκαν κάτω από το κείμενο του Ισίδωρου της Σεβίλλης, το οποίο είχε χρησιμοποιηθεί προηγουμένως για τρία ελληνικά επιστημονικά κείμενα: ένα κείμενο με άγνωστο συγγραφέα για τη μαθηματική μηχανική και ένα κατοπτρικό (ενότητα για την οπτική) γνωστό ως Fragmentum Mathematicum Bobiense (τρία φύλλα). Η πραγματεία του Πτολεμαίου «Ανάλεμα» (έξι φύλλα) και ένα αστρονομικό κείμενο που ήταν μέχρι τότε άγνωστο και σχεδόν εντελώς αδιάβαστο (έξι φύλλα). Χρησιμοποιώντας μεθόδους πολυφασματικής απεικόνισης, οι επιστήμονες μπόρεσαν να αποκαλύψουν το κρυμμένο μελάνι και να εξετάσουν το κείμενο, συνοδευόμενο από μια σειρά από εικονογραφήσεις. Ισχυρίζονται ότι αυτό το χειρόγραφο ανήκει στον αρχαίο Ρωμαίο αστρονόμο Κλαύδιο Πτολεμαίο. Επιπλέον, το χειρόγραφο είναι μοναδικό, δεν υπάρχουν άλλα αντίγραφα.
Ο Πτολεμαίος, που έζησε τον 2ο αιώνα στη Ρωμαϊκή Αίγυπτο (κυρίως στην Αλεξάνδρεια), ήταν ένας από τους σημαντικότερους μελετητές του Ελληνισμού και της Ρώμης. Ως αστρονόμος δεν είχε όμοιο ούτε στη ζωή του ούτε για πολλούς αιώνες μετά. Η μονογραφία του Almagest (αρχικός τίτλος Syntaxis Mathematica) είναι μια σχεδόν πλήρης συλλογή αστρονομικών γνώσεων για την Ελλάδα και την Εγγύς Ανατολή.
Ένας άλλος Ρωμαίος λόγιος, ο Πάπας της Αλεξάνδρειας (τα χρόνια της ζωής του είναι άγνωστα, πιθανώς ΙΙΙ-IV αιώνας), έγραψε αρκετά λεπτομερή σχόλια για την Αλμαγέστη, από τα οποία είναι σαφές ότι το έργο του Πτολεμαίου δεν έχει φτάσει στο σύνολό του. Για παράδειγμα, ο Papp αναφέρει το μετεωροσκόπιο, ένα αρχαίο όργανο που έχει σχεδιαστεί για να προσδιορίζει την απόσταση από τα ουράνια σώματα, μια παραλλαγή της σφαίρας του οπλισμού. Οι συγγραφείς της νέας μελέτης ισχυρίζονται ότι βρήκαν στο παλίμψηστο ακριβώς εκείνο το μέρος του χειρογράφου του Πτολεμαίου στο οποίο περιγράφει τη συσκευή του μετεωροσκοπίου. Αυτή η συσκευή ήταν ένα σύνθετο συγκρότημα από εννέα μεταλλικούς δακτυλίους συνδεδεμένους με ειδικό τρόπο.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την επίλυση ποικίλων προβλημάτων, όπως ο προσδιορισμός του γεωγραφικού πλάτους σε μοίρες από τον Ισημερινό, η ακριβής ημερομηνία του ηλιοστασίου ή της ισημερίας ή η φαινομενική θέση του πλανήτη στον ουρανό. Η διάμετρός του ήταν περίπου μισό μέτρο. Η συσκευή του μετεωροσκοπίου, λέει η έρευνα, περιγράφεται με τόση λεπτομέρεια που μπορείς να πας με αυτό το κείμενο σε έναν καλό μεταλλουργό και θα συναρμολογήσει το όργανο. Ταυτόχρονα, πρακτικά δεν υπάρχουν συστάσεις για τον τρόπο διεξαγωγής αστρονομικών παρατηρήσεων. Αυτό το τελευταίο είναι πολύ περίεργο για τον Πτολεμαίο – τα υπόλοιπα έργα του καταδεικνύουν την παιδαγωγία του αρχαίου επιστήμονα.
Αλλά οι ερευνητές δεν έχουν αμφιβολίες για την συγγραφή: ο Πτολεμαίος είχε ένα πολύ χαρακτηριστικό ύφος και λεξιλόγιο. Οι συγγραφείς του έργου ελπίζουν να βρουν μια συνέχεια του χειρογράφου σε πιθανά παλίμψηστα σε άλλα χειρόγραφα από τη συλλογή του Bobbio Abbey scriptorium. Η αρχαία περγαμηνή μπορεί να ήταν χωρισμένη σε σελίδες και χρησιμοποιήθηκε από αρκετούς γραμματείς που εργάζονταν σε διαφορετικά χειρόγραφα.
Φωτογραφία: Ένα πολύ παλαιότερο κείμενο Alexander Jones et al είναι κρυμμένο κάτω από ένα αντίγραφο ενός έργου του Ισίδωρου της Σεβίλλης.
