Μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, η Ρωσία έχει υποστεί αναμφισβήτητα τις πιο ολοκληρωμένες και αυστηρές κυρώσεις που έχουν επιβληθεί ποτέ σε οποιοδήποτε έθνος. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, κάποτε ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ρωσίας, πρωτοστάτησε με έντεκα πακέτα κυρώσεων τους τελευταίους 20 μήνες, καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα ανθρώπων, κρατικών ιδρυμάτων και οντοτήτων, ιδιωτικών εταιρειών και ολόκληρους τομείς της οικονομίας. Αν και ήταν ηθικά κατανοητό και πολιτικά συνετό, ήταν αναπόφευκτο τέτοιες κυρώσεις ευρείας βάσης να εμφανίζονται όλο και περισσότερο ως περίπτωση παράπλευρης ζημίας.
Μέρος του οφείλεται προφανώς στην ίδια τη φύση της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς χρειάζεται να επιτύχει τη συναίνεση όλων των μελών της που συχνά έχουν αντικρουόμενες πολιτικές απόψεις και οικονομικά συμφέροντα έναντι της Ρωσίας και της Ουκρανίας, αλλά η σκόπιμη χρήση αόριστων και Η ασαφής γλώσσα ήταν επίσης εμφανής και πουθενά περισσότερο από τη χρήση της λέξης «ολιγάρχης». Αναφέρονται υπερβολικά στον δυτικό τύπο από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, οι ολιγάρχες άρχισαν να συμβολίζουν τη δύναμη και την υπερβολή της νέας τάξης των υπερπλούσιων επιχειρηματιών που έκαναν την περιουσία τους στα θολά νερά της μετασοβιετικής Ρωσίας, συχνά μέσω της σύνδεσής τους με το Κρεμλίνο.
Μια ακατάλληλη λέξη, ακόμη και στην ακμή του τη δεκαετία του 2000, ο «ολιγάρχης» υιοθετήθηκε ωστόσο από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής της ΕΕ ως ο γενικός όρος για να δηλώσει οποιονδήποτε από δισεκατομμυριούχο στη λίστα του Forbes μέχρι κορυφαία στελέχη και μέλη διοικητικών συμβουλίων εταιρειών σε διάφορους τομείς. πολλοί χωρίς καμία σχέση με το Κρεμλίνο και μηδενική πολιτική επιρροή. Μερικές φορές δεν μπορούσε κανείς να δει καμία διαφορά μεταξύ ορισμένων Ρώσων κορυφαίων μάνατζερ και μη καθορισμένων ξένων κορυφαίων μάνατζερ που εργάζονται για μεγάλες εταιρείες που παρουσιάζονται στη Ρωσία. Περιττό να πούμε ότι αυτό άφησε την ΕΕ σε πολύ ασταθές νομικά έδαφος: εάν είστε στη λίστα επειδή είστε «ολιγάρχης», αλλά αυτός ο ίδιος όρος είναι υπεκφυγής και υποκειμενικός που καταστρέφει το σκεπτικό της επιβολής κυρώσεων και διευκολύνει την επιτυχή αμφισβήτησή τους. στο δικαστήριο.
Η ΕΕ χρειάστηκε πάνω από ένα χρόνο για να το συνειδητοποιήσει και πλέον έχει σταματήσει να χρησιμοποιεί τη λέξη «ολιγάρχης» ως δικαιολογία για κυρώσεις κατά των ρωσικών επιχειρήσεων, βασιζόμενη αντ' αυτού σε κάτι που αποκαλεί «ηγετικό επιχειρηματία». Ενώ ο όρος δεν είναι φορτωμένος και δεν έχει προσχεδιασμένες αρνητικές συνδηλώσεις, είναι τελικά τόσο ασαφής και χωρίς νόημα όσο ένας «ολιγάρχης». Για να μην αναφέρουμε το γεγονός ότι δεν είναι καθόλου ξεκάθαρο γιατί κάποιος πρέπει να επιβληθεί κυρώσεις λόγω του ότι είναι «κορυφαίος επιχειρηματίας» ανεξάρτητα από την πραγματική επιρροή στη ρωσική οικονομία ή τη λήψη αποφάσεων του Κρεμλίνου. Για παράδειγμα, η ΕΕ επέβαλε κυρώσεις σε όλους σχεδόν τους επιχειρηματίες και ανώτατα στελέχη που συναντήθηκαν με τον Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν στις 24 Φεβρουαρίου 2022, στον απόηχο της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία. Το πώς η συμμετοχή σε αυτή τη συνάντηση σημαίνει ότι κάποιος ενστερνίζεται πλήρως τις πολιτικές του Κρεμλίνου για την Ουκρανία ή την ικανότητα να επηρεάζει τις αποφάσεις του Πούτιν είναι εικασία του καθενός. Συγκεκριμένα, μεγάλο μέρος του συλλογισμού για τους χαρακτηρισμούς δεν αντικατοπτρίζει την ικανότητα ενός ατόμου να επηρεάζει τις πολιτικές της ρωσικής κυβέρνησης.
Επιπλέον, μπορεί να υποστηριχθεί ότι, ακολουθώντας τις πολιτικές του Βλαντιμίρ Πούτιν να παραγκωνίσει τους δισεκατομμυριούχους ολιγάρχες πρώτης γενιάς όπως ο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι ή ο Μπορίς Μπερεζόφσκι, δεν υπάρχουν ολιγάρχες με την ορθή έννοια της λέξης (δηλαδή επιχειρηματίες με δυσανάλογη πολιτική εξουσία, που μερικές φορές ξεπερνούν αυτήν των η κυβέρνηση) έφυγε στη Ρωσία. Οι σημερινοί κορυφαίοι επιχειρηματίες είναι είτε πρώην ολιγάρχες που διατήρησαν τα κεφάλαιά τους τη δεκαετία του 1990, μεγιστάνες που συνδέονται με το κράτος ή μια νέα φυλή δυτικοκεντρικών επιχειρηματιών και διευθύνων συμβούλων, οι οποίοι, σε αντίθεση με την προηγούμενη γενιά, δεν έβγαλαν τα χρήματά τους μετά την αμφιλεγόμενη ιδιωτικοποίηση του πρώην σοβιετική βιομηχανία και δεν εξαρτώνται από κρατικές συμβάσεις και συνδέσεις.
Τον Οκτώβριο, η Marco-Advisory, μια κορυφαία εταιρεία στρατηγικών επιχειρηματικών συμβούλων που επικεντρώνεται στην ευρασιατική οικονομία, δημοσίευσε μια έκθεση με τίτλο «Σχέσεις επιχειρήσεων-κυβερνήσεων στη Ρωσία – Γιατί σε ορισμένους ολιγάρχες επιβάλλονται κυρώσεις και σε άλλους όχι». Ενώ επαίνεσε την πρόσφατη απόφαση της ΕΕ να είναι πιο ακριβής στη διατύπωσή της, η έκθεση σημειώνει ακόμη ότι «η τρέχουσα προσέγγιση για τη στόχευση των κυρώσεων βασίζεται σε μια παρανόηση του τρόπου με τον οποίο οι επιχειρήσεις και η κυβέρνηση σχετίζονται μεταξύ τους στη Ρωσία».
Το να υποδηλώνει κανείς, όπως φαίνεται να κάνει η ΕΕ, ότι το να είσαι «ηγετικός επιχειρηματίας» ισοδυναμεί με την ικανότητα να επηρεάζει τη ρωσική κυβέρνηση να παρουσιάσει κατάφωρα τον ρόλο και τον πραγματικό αντίκτυπό της. Αυτό ισχύει διπλά για τους CEO ιδιωτικών ρωσικών εταιρειών όπως ο Dmitry Konov της πετροχημικής εταιρείας Sibur, ο Alexander Shulgin του κολοσσού του ηλεκτρονικού εμπορίου Ozon και ο Vladimir Rashevsky της εταιρείας λιπασμάτων Eurochem, στους οποίους επιβλήθηκαν κυρώσεις λόγω της εκπροσώπησης των εταιρειών τους σε συναντήσεις με τον Πρόεδρο Πούτιν. Στη συνέχεια παραιτήθηκαν από τους ρόλους τους για να μειώσουν τον κίνδυνο για τις εταιρείες τους. Ενώ ο Shulgin, μαζί με τους δισεκατομμυριούχους Grigory Berezkin και Farkhad Akhmedov, αφαιρέθηκαν από τη λίστα κυρώσεων της ΕΕ στις 15 Σεπτεμβρίου, μια τέτοια απόφαση εκκρεμεί για πολλούς άλλους που επιβλήθηκαν κυρώσεις για παρόμοιους λόγους και χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ο πραγματικός ρόλος τους ή το γεγονός ότι όπως και ο Konov του Sibur, έχουν παραιτηθεί ακριβώς λόγω των κυρώσεων που τους επιβλήθηκαν.
Όπως το έθεσε η Marco-Advisory, υπάρχει μια πολύ ευρεία ομάδα επιχειρηματιών «που έχουν επιβληθεί κυρώσεις απλώς επειδή είναι γνωστοί στα δυτικά μέσα ενημέρωσης ή επειδή βρίσκονται σε πλούσιες λίστες, καθώς οι εταιρείες τους πραγματοποίησαν IPO στο Ηνωμένο Βασίλειο ή τις ΗΠΑ ή για άλλους λόγους, χωρίς να υπάρχει αμοιβαία επωφελής σχέση με τη ρωσική κυβέρνηση». Τελικά, φαίνεται να υπάρχουν ελάχιστα νομικά ή ακόμα και λογικά βάσιμα για να διατηρηθούν οι κυρώσεις τους.
Δεδομένης της γραφειοκρατικής, ευρείας βάσης προσέγγισης για την επιβολή κυρώσεων, δεν είναι περίεργο ότι έχουν κάνει λίγα για να προσεγγίσουν τον δηλωμένο στόχο τους – δηλαδή να αλλάξουν την πορεία της Ρωσίας στην Ουκρανία. Αν μη τι άλλο, απλώς έκαναν το Κρεμλίνο πιο αποφασισμένο, ενώ το ανάγκασαν να επαναδρομολογήσει τις εξαγωγές και τις χρηματοοικονομικές του ροές σε φιλικές χώρες όπως οι χώρες BRIC την Κίνα και την Ινδία – κάτι που μπορεί να είναι αδύνατο να αντιστραφεί εις βάρος τόσο της Ρωσίας όσο και της Ευρώπης. , των οποίων οι σχέσεις είναι τώρα έτοιμες να παραμείνουν δηλητηριασμένες για τα επόμενα χρόνια, ακόμη και αν υποτεθεί ότι η κρίση στην Ουκρανία έχει επιλυθεί πλήρως.
Ακόμη περισσότερο, οι κυρώσεις φαίνεται να έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που οραματίζονται οι δυτικοί πολιτικοί ακόμη και στους ολιγάρχες πρώτης γενιάς, όπως ο δισεκατομμυριούχος του Alfa Group, Mikhail Fridman. Ο Fridman, του οποίου η περιουσία στο Forbes ανέρχεται στα 12.6 δισεκατομμύρια δολάρια, καθιστώντας τον 9 της Ρωσίαςth πλουσιότερο άτομο, τον Οκτώβριο αναγκάστηκε να επιστρέψει στη Μόσχα από το σπίτι του στο Λονδίνο. Σε πρόσφατη συνέντευξή του στο Bloomberg News, ο δισεκατομμυριούχος είπε ότι ουσιαστικά «στριμώχτηκε» από τους υπερβολικούς περιορισμούς που καθιστούσαν αδύνατο να εγκαταλείψει τη ζωή που είχε συνηθίσει και μάλιστα χαρακτήρισε τα τεράστια επενδυτικά του σχέδια στο Ηνωμένο Βασίλειο όλα αυτά τα χρόνια «ένα κολοσσιαίο λάθος».
Με το να απαλλαγούμε από τους «ολιγάρχες» στη λίστα κυρώσεων, οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων της ΕΕ φαίνεται να κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση. Το αν αυτό είναι απλώς μια αλλαγή επωνυμίας ή ένδειξη ενός πιο φιλόδοξου αναδιατύπωσης των πολιτικών κυρώσεων της Ευρώπης δεν θα φανεί ακόμη. Άλλωστε, όπως μας διδάσκει η ιστορία των οικονομικών κυρώσεων, είναι πολύ πιο εύκολο να επιβληθούν παρά να αρθούν.
