Τον Νοέμβριο του 2023, οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της ΕΕ και της Αυστραλίας για μια Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου (ΣΕΣ) κατέρρευσαν. Αυτό οφειλόταν κυρίως στις αυστηρές απαιτήσεις της ΕΕ για προστατευμένους γεωγραφικούς δείκτες –την ικανότητα διάθεσης στην αγορά κρασιών και άλλων προϊόντων ως προέλευσης συγκεκριμένης περιοχής– καθώς και σε μια άκαμπτη προσέγγιση για την πρόσβαση στην αγορά για τις γεωργικές εξαγωγές.
Λίγες εβδομάδες αργότερα, έγινε φανερό ότι το συνεχιζόμενο αδιέξοδο στις διαπραγματεύσεις ΕΕ-Mercosur – κυρίως λόγω των περιβαλλοντικών απαιτήσεων και της αποψίλωσης των δασών από τις Βρυξέλλες – δεν είχε επιλυθεί, με τον Πρόεδρο της Βραζιλίας Λούλα να λέει ότι η ΕΕ «στερείται ευελιξίας».
Ταυτόχρονα, οι διαπραγματευτές της ΕΕ ολοκλήρωσαν έναν ακόμη γύρο διαπραγματεύσεων με την Ινδονησία που συνδέονται με την προτεινόμενη ΣΕΣ: ουσιαστικά δεν έχει σημειωθεί πρόοδος εδώ και σχεδόν έξι μήνες και αυτή η τελευταία συνάντηση δεν ήταν διαφορετική.
Η εικόνα είναι ξεκάθαρη:
η διευκόλυνση του εμπορίου και το άνοιγμα των αγορών έχει σταματήσει. Αυτό είναι ένα ιδιαίτερο πρόβλημα επειδή η Ινδονησία είναι μία από τις μεγαλύτερες και ταχύτερα αναπτυσσόμενες αγορές καταναλωτών στον κόσμο. Με τις εξαγωγές μας προς την Κίνα και τη Ρωσία να μειώνονται (για προφανείς και κατανοητούς λόγους), το άνοιγμα τεράστιων νέων αγορών θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα. Δεν φαίνεται έτσι.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι αυτό δεν είναι πρόβλημα με τον διαπραγματευτικό μας εταίρο. Τους τελευταίους 12 μήνες, η Ινδονησία ολοκλήρωσε ένα συμφωνία με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (σε λιγότερο από ένα χρόνο). Πρόσφατα αναβάθμισε το υπάρχον του συμφωνία με την Ιαπωνία, Και είναι διαπραγματεύσεις με τον Καναδά και την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση, μεταξύ άλλων. Είναι μόνο μέσα διαπραγματεύσεις με την ΕΕ ότι η Ινδονησία θεώρησε ότι η πρόοδος είναι αργή και δύσκολη.
Δεν είναι μόνο οι διαπραγματεύσεις ΣΕΣ: μια υπόθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) κατά της ΕΕ, που κατατέθηκε από την Ινδονησία, αναμένεται να αποφανθεί σύντομα. Αυτή η υπόθεση, εκτός από τις υπάρχουσες διαφωνίες σχετικά με την οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τις εξαγωγές νικελίου, σημαίνει ότι η Ινδονησία θεωρεί τις πολιτικές μας προστατευτικές και αντιεμπορικές. Οι προεδρικές εκλογές έχουν προγραμματιστεί για τον Φεβρουάριο: ο πρωτοπόρος Prabowo είπε ξεκάθαρα ότι η Ινδονησία «δεν χρειάζεται την ΕΕ», υπογραμμίζοντας «διπλά πρότυπα» στην εμπορική πολιτική της ΕΕ.
Λοιπόν, ποιος είναι ο δρόμος προς τα εμπρός για τη σχέση;
Οι εκλογές στην ΕΕ και ο διορισμός νέας Επιτροπής πρέπει να προαναγγέλλουν μια αλλαγή προσέγγισης. Η προώθηση των εξαγωγών της ΕΕ και η επέκταση της πρόσβασης στην αγορά σε μελλοντικούς γίγαντες όπως η Ινδονησία και η Ινδία, πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα. Η τεχνοκρατική κωλυσιεργία πρέπει να αντικατασταθεί με ισχυρή πολιτική ηγεσία και δέσμευση για νέους εμπορικούς εταίρους.
Η συμμετοχή αυτών των χωρών εταίρων σε τομείς της πολιτικής της ΕΕ που τις επηρεάζουν – όπως η Πράσινη Συμφωνία – είναι επίσης απαραίτητη. Η Επιτροπή φαίνεται να εκτίμησε εσφαλμένα πόσο μεγάλη αντίδραση θα προκαλούσε ο κανονισμός της ΕΕ για την αποψίλωση των δασών: 14 αναπτυσσόμενες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ινδονησίας, υπέγραψαν μια ανοιχτή επιστολή καταγγέλλοντάς την και οι προκλήσεις του ΠΟΕ είναι σίγουρα επικείμενες. Η κατάλληλη διαβούλευση και η διπλωματική προσέγγιση θα μπορούσαν να είχαν αποτρέψει αυτό το πρόβλημα. Αυτή η διαβούλευση πρέπει να φτάσει πέρα από τις Πρεσβείες: Η Ινδονησία έχει εκατομμύρια μικροκαλλιεργητές που παράγουν φοινικέλαιο, καουτσούκ, καφέ και θα επηρεαστούν άσχημα από τον κανονισμό της ΕΕ. Η έλλειψη προσέγγισης σημαίνει ότι αυτές οι φωνές είναι πλέον εντελώς εχθρικές προς την ΕΕ.
Η Ινδονησία συνολικά δεν είναι ανταγωνιστική. Συνεχίζει να συνεχίζει τις διαπραγματεύσεις με την Επιτροπή, και ορισμένα κράτη μέλη – ιδίως η Γερμανία και η Ολλανδία – διεξάγουν θετικές διμερείς συζητήσεις. Αλλά η κατεύθυνση του ταξιδιού προκαλεί ανησυχία: δεν μπορούμε να αντέξουμε οικονομικά άλλα 5 χρόνια στασιμότητας στις εμπορικές συζητήσεις, ενώ οι πολιτικές εντάσεις αυξάνονται γύρω από τα εμπορικά εμπόδια της ΕΕ (τα περισσότερα από τα οποία δεν έχουν καν μπει ακόμη).
Οι εκλογές θα μπορούσαν και θα έπρεπε να προσφέρουν μια νέα αρχή και για τις δύο πλευρές. Το ίδιο ισχύει για την Ινδία (εκλογές τον Απρίλιο-Μάιο), ίσως και τις Ηνωμένες Πολιτείες (Νοέμβριο). Το βασικό σημείο που συνδέει όλα αυτά είναι ότι λειτουργούν μόνο εάν η νέα Επιτροπή είναι σοβαρή όσον αφορά την προώθηση των ευκαιριών εξαγωγών της ΕΕ – και τη μείωση των εμπορικών φραγμών αντί να δημιουργήσει περισσότερα από αυτά.
