Աշխարհում յուրաքանչյուր պետության համար տարածքային ինքնիշխանության հաստատումն անհրաժեշտություն է, հենց այս առումով Ադրբեջանը, սեպտեմբերին կայծակնային հարձակումից հետո վերահսկողությունը վերականգնելով Լեռնային Ղարաբաղի վրա, կարող է պնդել, որ ձգտում էր վերականգնել իր տարածքային ինքնիշխանությունը, որը կորցրել էր ժամանակին։ նախորդ հակամարտությունը. Վերանվաճումը կարող է դիտվել որպես օրինական պատասխան տարածաշրջանում երկար տարիներ տիրող անընդունելի ստատուս քվոյի իրավիճակին և որպես յուրաքանչյուր երկրի տարածքային ամբողջականությունը երաշխավորելու միջազգային իրավունքի դրսեւորում։ Տարածաշրջանային կայունացումը էական տարր է Ադրբեջանի համար. Լեռնային Ղարաբաղի վերանվաճումը կարող է մեկնաբանվել որպես տարածաշրջանային հավասարակշռությունը վերականգնելու և լարվածության մշտական աղբյուրին վերջ դնելու փորձ։ Այս լույսի ներքո Ադրբեջանը կարող է պնդել, որ տարածաշրջանում կայունություն և անվտանգություն ապահովելու համար անհրաժեշտ է կոշտ դիրքորոշում:
Բացի այդ, Ադրբեջանի վերջին որոշումը՝ հրաժարվել մասնակցությունից Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորման բանակցություններին, որոնք նախատեսվում է անցկացնել նոյեմբերին ԱՄՆ-ում, լարվածությունը սաստկացրել է: Ադրբեջանը վկայակոչում է Վաշինգտոնի «մասնակի» դիրքորոշումը՝ դրանով իսկ ընդգծելով տարածաշրջանում դաշինքների բարդությունը։ Բաքվի՝ բանակցություններից հրաժարվելը ուղիղ պատասխանն է սեպտեմբերի 19-ի իրադարձություններին՝ ենթադրելով, որ ներկայիս իրավիճակը պահանջում է շոշափելի առաջընթաց խաղաղության ճանապարհին՝ հարաբերությունների կարգավորումը վերականգնելու համար։
Ամերիկյան արձագանքը և միջնորդության կորստի ռիսկերը
ԱՄՆ ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական պարոն Օ'Բրայենի արձագանքն ընդգծում է սեպտեմբերյան իրադարձություններից հետո ԱՄՆ-ի հաստատակամ դիրքորոշումը Ադրբեջանի նկատմամբ։ Բարձր մակարդակի այցերի չեղարկումը և Բաքվի գործողությունների դատապարտումը ընդգծում են խաղաղության ուղղությամբ կոնկրետ առաջընթացի մղելու Միացյալ Նահանգների վճռականությունը: Այնուամենայնիվ, Ադրբեջանի ԱԳՆ արձագանքը, որը ենթադրում է, որ այս միակողմանի մոտեցումը կարող է պատճառ դառնալ, որ ԱՄՆ-ը կորցնի միջնորդի իր դերը, ընդգծում է այս իրավիճակին բնորոշ աշխարհաքաղաքական ռիսկերը:
Եվրամիության ներգրավվածությունը և բազմաթիվ խոչընդոտները
Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի միջև Եվրամիության միջնորդությամբ բանակցությունների փուլերը արտացոլում են իրավիճակի բարդությունը։ Այնուամենայնիվ, Իսպանիայում բանակցություններին մասնակցելուց Իլհամ Ալիևի՝ պատճառաբանելով Ֆրանսիայի կողմնակալ դիրքորոշումը, հարցեր է առաջացնում ԵՄ-ի՝ չեզոք միջնորդական դեր խաղալու կարողության վերաբերյալ: Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի ի սկզբանե ծրագրված ներկայությունը Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնի և Գերմանիայի կանցլեր Օլաֆ Շոլցի ուղեկցությամբ ընդգծում է եվրոպական միջնորդության կարևորությունը։
Մարդասիրական մարտահրավերները և խաղաղության համաձայնագրի հեռանկարները
Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ տարածքային հակամարտությունը, բնակչության զանգվածային տեղահանումները և ավելի քան 100,000 հայերի փախուստը Հայաստան ընդգծում են հակամարտության հետ կապված հիմնական մարդասիրական մարտահրավերները: Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը վերահաստատում է առաջիկա ամիսներին խաղաղության համաձայնագիր ստորագրելու Երևանի ցանկությունը՝ չնայած առկա դժվարություններին։ Նախկին խորհրդային երկու հանրապետությունների ղեկավարները բարձրացրել են մինչև տարեվերջ համապարփակ խաղաղ համաձայնագրի կնքման հնարավորությունը, սակայն դա մեծապես կախված կլինի աշխարհաքաղաքական խոչընդոտների լուծումից և բոլոր կողմերի համաձայնության պատրաստակամությունից։ կառուցողականորեն ներգրավվել բանակցային գործընթացում.
Ազգային ինքնիշխանության առաջնահերթություն
Ադրբեջանի վերաբերմունքը միջազգային միջնորդությունների նկատմամբ, այդ թվում՝ անվստահությունը միջնորդության նկատմամբ, որը Ֆրանսիայի կողմից ընկալվում է որպես «կողմնակալ», կարող է մեկնաբանվել որպես ազգային ինքնիշխանության պաշտպանություն։ Այս վերաբերմունքը կարող է արտացոլել այն համոզմունքը, որ հակամարտությունների կարգավորմանն առնչվող կարևոր որոշումները պետք է ընդունվեն ինքնուրույն՝ դրանով իսկ պահպանելով ազգային ինքնավարությունը և խուսափելով արտաքին վնասակար միջամտությունից:
Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև հակամարտության խորը բարդությունը. Գործող դինամիկան, որը ձևավորվում է կրքոտ ներքին արձագանքներով, տարբեր միջազգային միջամտություններով և բարդ տարածաշրջանային հետևանքներով, ստեղծում է անընդհատ փոփոխվող աշխարհաքաղաքական լանդշաֆտ: Հակամարտության հետևանքով առաջացած մարդասիրական մարտահրավերները, ինչպիսիք են բնակչության զանգվածային տեղահանումները, ընդգծում են համաձայնեցված գործողությունների հրատապությունը:
Հասկանալի է, որ այս զգայուն տարածաշրջանում միջնորդությունը պետք է հարմարվի նրբերանգ իրականությանը՝ հաշվի առնելով խորը ազգային զգայունությունը, միջազգային դիվանագիտության պահանջները և մարդասիրական ցայտուն հրամայականները։ Տևական լուծման որոնումը պահանջում է նուրբ հավասարակշռություն այս տարբեր գործոնների միջև, և միջնորդության խոչընդոտները ընդգծում են ռազմավարական և ներառական մոտեցման անհրաժեշտությունը:
Ի վերջո, Լեռնային Ղարաբաղում խաղաղության ձգտումը պահանջում է համապարփակ տեսլական և ներգրավված բոլոր կողմերի պատրաստակամությունը՝ հաղթահարելու տարբերությունները, ցուցաբերել ճկունություն և վճռականորեն ներգրավվել կառուցողական բանակցություններում: Տարածաշրջանի ապագան կախված է լինելու ներքին և միջազգային դերակատարների կարողությունից՝ հմտորեն կողմնորոշվելու այս բարդությունների վրա՝ ճանապարհ ստեղծելու դեպի կայուն և խաղաղ լուծում:
