Aðgangur að almennum grænum og bláum rýmum er mismunandi í Evrópu, samkvæmt Kynningarfundur EES „Hver hefur hag af náttúrunni í borgum? Félagslegur ójöfnuður í aðgangi að grænum og bláum svæðum í borgum um alla Evrópu“. Rannsóknin leiddi í ljós að borgir í norður- og vesturhluta Evrópu hafa tilhneigingu til að hafa meira grænt svæði en borgir í suður- og austurhluta Evrópu. Matið lítur til félags-efnahagslegur og lýðfræðilegur ójöfnuður í aðgangi að grænum og bláum svæðum í evrópskum borgum. Það inniheldur einnig dæmi um græn svæði sem voru hönnuð til að mæta þörfum viðkvæmra og illa settra þjóðfélagshópa.
Gildi grænna svæða í borgum
Möguleikar á grænum svæðum til auka heilsu okkar og vellíðan er í auknum mæli viðurkennt, bæði í vísindum og stefnu. Aðgengileg græn svæði eru sérstaklega mikilvæg fyrir börn, aldraða og fólk með lægri tekjur, sem mörg hver hafa takmarkaða möguleika á umgengni við náttúruna.
Fólk notar græn svæði sín til líkamsræktar og félagslegra samskipta, til slökunar og andlegrar endurreisnar. Hagur allt frá minni hættu á offitu hjá börnum, til betri hjarta- og æðaheilbrigðis og minni tíðni þunglyndis hjá fullorðnum. Garðar, tré og önnur græn svæði bæta loftgæði, draga úr hávaða, hóflegu hitastigi á heitum tímum og auka líffræðilegan fjölbreytileika í borgarlandslagi.
Hversu grænar eru evrópskar borgir?
Grænir innviðir, sem inniheldur græn og blá svæði eins og úthlutanir, einkagarðar, garða, götutré, vatn og votlendi, voru að meðaltali 42% af borgarsvæðinu í 38 aðildarlöndum EES, samkvæmt nýjustu gögnum sem til eru. Borgin með hæsta hlutfall af heildargrænum svæðum (96%) er Cáceres á Spáni, þar sem stjórnsýslusvæði borgarinnar samanstendur af náttúrulegum og hálfnáttúrulegum svæðum í kringum borgarkjarnann. Borgin með lægsta heildargræn svæði, aðeins 7%, er Trnava í Slóvakíu.
Græn svæði sem eru aðgengileg almenningi eru tiltölulega lágt hlutfall af heildargrænum svæðum, áætluð aðeins 3% af heildarsvæði borgarinnar að meðaltali. Samt er þetta mismunandi milli borga, þar sem borgir eins og Genf (Sviss), Haag (Holland) og Pamplona/Iruña (Spáni), þar sem aðgengilegt grænt svæði er meira en 15% af borgarsvæðinu.
Nýjustu gögn frá EES þéttbýli tré kápa áhorfandi sýnir að meðaltrjáþekju í þéttbýli fyrir borgir í 38 aðildar- og samstarfslöndum EES var 30%, þar sem borgir í Finnlandi og Noregi voru með hæsta hlutfall trjáþekju, en borgir á Kýpur, Íslandi og Möltu með lægst.
Ójöfnuður hvað varðar aðgengi er til staðar – stefna og aðgerðir koma fram
Um alla Evrópu er græn svæði minna tiltækt í þéttbýlishverfum með lágar tekjur en í tekjuhærri hverfum, og munurinn er oft knúinn áfram af húsnæðismarkaði þar sem eignir á grænni svæði eru dýrari. Þó að Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin mæli með því að allt fólk búi í innan við 300 metra fjarlægð frá grænu svæði, þá gerir innan við helmingur þéttbýlis í Evrópu það. Innlendar og staðbundnar viðmiðunarreglur eru mismunandi í Evrópu og leiðbeiningar um hvernig eigi að gera aðgang jafnan á milli þjóðfélagshópa eru sjaldgæfar.
Dæmisögur víðsvegar um Evrópu sýna hvernig markvissar aðgerðir til að draga úr ójöfnuði í aðgengi að vönduðum grænum svæðum geta hámarkað heilsu og vellíðan náttúrunnar í borgum. Að taka sveitarfélög þátt í hönnun og stjórnun grænna svæða hjálpar til við að huga að sérstökum þörfum þeirra og hefur reynst ýta undir eignarhald og stuðla að notkun.
