Sahel – pakanga, tukituki me nga poma heke (I)

Ko te tutu i roto i nga whenua o Sahel ka taea te hono ki te whakauru o nga hoia mau patu a Tuareg, e whawhai ana mo te whenua motuhake.

na Teodor Detchev

Ko te timatanga o te huringa hou o te tutu i nga whenua o Sahel ka taea te hono atu ki te Puna Arab. Ko te hononga ehara i te mea tino tohu, kaore hoki e pa ana ki te "tauira whakahihiri" a tetahi. Ko te hononga tika e pa ana ki te whakauru mai o nga hoia mau patu a Tuareg, he maha nga tau e whawhai ana mo te hanga i tetahi kawanatanga motuhake - ko te nuinga kei te taha raki o Mali. [1]

I te wa o te pakanga a-iwi i Libya, i te wa e ora ana a Muammar Gaddafi, ka piri nga hoia Tuareg ki a ia, engari i muri i tona matenga, ka hoki mai ratou ki Mali me a ratou patu taimaha me te mama katoa. Ko te ahua ohorere o te kaha ake i mua i te aroaro o nga paramilitaries Tuareg, e mau patu ana ki nga niho, he korero kino mo nga mana whakahaere i Mali, engari mo etahi atu whenua o te rohe. Ko te take i puta he panonitanga i waenganui i nga Tuareg me etahi o o ratou roopu mau patu kua "whakahou" i a ratou ano mai i nga kaiwhaiwhai mo te motuhake o te motu ki roto i nga hanganga whawhai a Uzhkim Islamist. [2]

Ko tenei ahuatanga, i roto i nga hanganga etnocentric me te hitori roa, ka awhi ohorere ki nga pepeha me nga mahi "jihadi", ko te kaituhi o enei rarangi e kii ana "nga whakahaere o raro rua". Ko enei ahuatanga ehara i te mea motuhake o te Tai Hauauru Africa O ratou ana‘e, mai te reira te “Otua patoi a te Atua” i Ouganda, e tae noa ’tu i te mau pǔpǔ mauhaa tama‘i a te Ihirama i te pae apatoa o te mau motu no Philipino. [2], [3]

Ko nga mea o Awherika ki te Hauauru i huihui mai i muri mai i te 2012-2013, ka noho te rohe hei papa pakanga i reira nga "franchises" o nga whatunga kaiwhakatuma o te ao, he nui ake, iti ake ranei ka kiia he "whakatuma" nga wehewehenga, na runga i o raatau ake. te hanganga, nga ture me te kaiarahi, ko te whakakorenga o nga whakahaere tawhito. [1], [2]

I Mali, ko nga Tuareg, nga Ihirama hou hou, i roto i te whawhai ki a al-Qaeda engari i roto i te hononga ki nga hanganga Salafist ehara nei i te Islamic State, i al-Qaeda ranei, i ngana ki te hanga i tetahi kawanatanga motuhake i te raki o Mali. [2] I roto i te whakautu, i tukuna e nga mana o Malian he mahi hoia ki nga Tuareg me nga jihadists, i tautokohia e France me te mana o te Kaunihera Haumaru UN - i raro i te mea e kiia nei ko te UN Stabilization Mission i Mali - Minusma.

Ko nga Mahi Serval me Barhan ka timata tetahi i muri i tetahi, ko te Operation Serval he mahi hoia French i Mali i whakahaerehia i runga i te Whakatau Kaunihera Haumarutanga 2085 o te 20 Hakihea 2012. I pootihia te whakataunga i runga i te tono a nga mana whakahaere Malian, kaore he tangata, tae atu ki a Russia. , e whakahē ana, me waiho he veto a te Kaunihera Haumarutanga. Ko te kaupapa o te mahi me te mana o te UN ko te hinga i nga ope o nga jihadists me nga Tuareg "nga whakahaere me te rua o raro" i te taha raki o Mali, e timata ana ki te haere ki te pokapū o te whenua. .

I te wa o te mahi, e toru o nga rangatira tokorima o nga Ihirama i mate - ko Abdelhamid Abu Zeid, Abdel Krim me Omar Ould Hamaha. I rere a Mokhtar Belmokhtar ki Ripia, a Iyad ag Ghali i mawhiti ki Algeria. I mutu te Operation Serval (i whakaingoatia ki te ngeru mohoao rongonui o Awherika) i te 15 o Hurae 2014 ka whakakapihia e Operation Barhan, i timata i te 1 o Akuhata 2014.

Ko te Operation Barhan kei te whakahaerehia i te rohe o nga whenua e rima o Sahel - Burkina Faso, Chad, Mali, Mauritania me Niger. E 4,500 nga hoia Wīwī e whai wāhi ana, ā, ko ngā whenua e rima o te Sahel (G5 – Sahel) kei te whakangungu mo te 5,000 ngā hōia ki te whakauru atu ki ngā mahi whakawetiweti.

Ko te ngana ki te wehe i te taha raki o Mali ki tetahi ahua o te ahua o te Tuareg-Islamist i rahua. Ko nga mahi "Serval" me "Barkhan" kei te whakatutuki i o raatau whaainga. Kua mutu nga wawata o nga Ihirama me nga "whakahaere takirua o raro". Ko te mea kino ko te kore tenei e whakamutu i te tutu, a, na reira, ko nga riri i roto i te Sahel. Ahakoa kua hinga me te kaha ki te whakaaro tuatahi me pehea te huna i nga ope o Parani me nga whenua G5-Sahel, kei te huri nga radical Islamic ki te pakanga guerrilla, ka huri i etahi wa ki te kaipahua ngawari.

Ahakoa i muri i nga mahi a Serwal me Barkhan, kua kore e taea e nga tuukino Ihirama te whakatutuki i nga angitu rautaki, ahakoa i te kitenga tuatahi, kaore i te heke te maha o nga whakaeke ki nga tangata maori, engari kei etahi waahi kei te piki haere. Na tenei ka puta he taiao tino mataku, he kino hoki, e whakamahia ana e nga hoia hikaka kaore nei i te whakaaro ko te ope taua kei roto i te pa.

I tetahi taha, ko te ope o Awherika he arai hapori. Ka taea e te tangata te eke ki runga i etahi momo kaupapa rangatira. I te tahi a‘e pae, ua parare roa te ohipa o te mau haruraa faehau i Afirika e e au ra e e ere roa ’tu te mau raatira o te nuu faehau i te mana‘o e e hara te reira.

E ai ki nga raraunga STATISTA, i waenganui o Hanuere 1950 me Hōngongoi 2023 tata ki te 220 nga ngana tukituki angitu me te kore i taka ki Awherika, tata ki te haurua (44 paiheneti o nga nganatanga tukituki katoa o te ao. Tae atu ki nga nganatanga i rahua, ko Sudan kei runga i te rarangi o nga whenua o Awherika. te nuinga o nga tukitukitanga mai i te tau 1950 me te 17. I muri i a Sudan, ko Burundi (11), ko Ghana me Sierra Leone (10) nga whenua he maha nga nganatanga tukituki mai i te waenganui o te rau tau 20.

I roto i te āhuatanga o tenei ra i roto i te Sahel, i muri i te ahunga whakamua tuatahi o Islamists tuwhena me "whakahaere raro rua" i roto i te raki o Mali me te counterattack e hāngai ana e te ope patu o nga whenua G5 Sahel me France, te āwangawanga matua ko te haumaru whaiaro o te tangata. Hoê â mana‘o to te tahi mau huiraatira no te mau fenua taa ê o te tuhaa fenua, o te nehenehe e haapotohia i roto i te oreroraa parau a te hoê taata no Burkina Faso: “I te ao e rurutaina ai tatou ia ore te nuu faehau e haere mai, e i te po e rurutaina tatou ia ore te mau Islamist. haere mai.”

Na tenei ahuatanga e kaha ai etahi porowhita o te ope hoia ki te whai mana. Ko te tino tika tenei na te tuhinga whakapae kaore te kawanatanga o naianei e aro ki te whakamataku i tukuna e nga tuukino Ihirama. Me tohu ko te waa i tohua tika - i tetahi taha, kua hinga nga jihadists me to raatau kaha ki te hopu i nga rohe kaore i te tino nui. I te wa ano, ko nga whakaeke a nga kaipatu Ihirama kei te noho tino kino me te whakamate mo te maha o nga tangata maori. No reira, ko nga hoia i etahi whenua ka whai painga ki nga mahi i mahia e te UN me nga hoia G5 Sahel ki te hunga whakararu, a i te wa ano (he tino tinihanga) ka whakaara ake i te take kaore i te marie o raatau rohe me o raatau "maatau" me wawao.

Ka tautohetohe tetahi i tetahi wa ko Burkina Faso, kei reira nga mana whakahaere e mau ana te mana whakahaere mo te 60 paiheneti noa o te rohe o te whenua mai i te timatanga o te 2022, kua kitea he rereke. [40] He pono tenei, engari he wahanga anake. Kia marama e kore e whakahaerehia e nga tuuroro Ihirama te mana whakahaere mo te toenga o te 40 ōrau o te rohe i roto i te tikanga ka taea te whakamahi i te kupu "mana" i raro i te Islamic State i Hiria me Iraq, i te ngana ranei ki te wehe i te taha raki o Tuareg. pōturi iho. Karekau he whakahaere a-rohe i konei kua whakauruhia e nga Ihirama, a kaore he mana whakahaere i runga i nga korero taketake. Ko te mea ka taea e te hunga tutu te mahi hara me te kore e whiua, na reira nga kaikino o te kawanatanga i tera wa (me te mea ano hoki o naianei) e whakapono ana kaore tenei wahanga o te whenua i raro i te mana o nga mana whakahaere. [9], [17], [40]

Ahakoa he aha te take, ko te take tino mamae o te whakaeke tonu a nga tuukino Ihirama kua homai he tika mo te taha ki te taha o nga hoia i etahi whenua o Sahel ki te tango i te mana ma te kaha, me te whakamana i a raatau mahi me te awangawanga mo te haumarutanga o te iwi. tangata. Ko te tukitukinga whakamutunga i pa ki te rohe ko te coup d'état i Niger, i reira ka mau a Tianara Abdurahman Tiani i te mana i te 26 o Hurae 2023. [22]

He mea nui ki te kii i konei ko te tukitukinga i Gabon, ko te whakapae ko te tukitukitanga hou rawa atu i Awherika ki te Hauauru, kaore e taea te kite i roto i te horopaki rite ki tera i hangaia e nga mahi e mahia ana i nga whenua o Sahel. [10], [14] Kaore i rite ki a Mali, Burkina Faso, Niger, me Chad, kaore he riri i waenga i nga ope a te kawanatanga me nga tuukino Ihirama i Gabon, a, ko te tukituki e whai ana, i te iti rawa mo tenei wa, ki te whanau perehitini, ki te whanau Bongo. , e 56 tau te rangatira o Gabon.

Heoi ano, me whakanui i muri i te wa o te marino i waenga i te 2013 me te 2020, 13 nga nganatanga tukituki i Awherika, tae atu ki Sudan, Chad, Guinea, Burkina Faso me Mali. [4], [32]

I konei me tohu he ahua e pa ana ki te maelstrom hou o naianei tōrangapū te korekore i Awherika ki te Hauauru, otira ki te Sahel, te tutu tonu i te Central African Republic (CAR), i reira e rua nga pakanga a-iwi i whawhai-a-muri. Ko te tuatahi, e mohiotia ana ko te Central African Republic Bush War, i timata i te tau 2004 ka mutu i runga i te whakaaetanga rangimarie i te tau 2007, me te mea pono i te Maehe 2013. Ko te tuarua, e mohiotia ana ko te "whawhai a-iwi i te Central African Republic" ( Central African Republic Civil War), i timata i te marama o Aperira 2013 a kare ano i mutu tae noa mai ki tenei ra, ahakoa kua pa te ringa o nga hoia a te kawanatanga ki te waahanga nui rawa atu o te rohe o te whenua i whakahaerehia e ratou i mua.

Me kii, he whenua tino rawakore, ko tana tohu whanaketanga tangata kei nga taumata iti rawa atu o te raarangi (ko te waahi whakamutunga, tae noa ki te 2021 i rahuitia mo Niger) me te tupono ki te whakahaere i tetahi mahi ohaoha he tino tiketike. Ko te tikanga he "whangai kore" a ka roa ka riro hei kai ma nga momo potiki me nga hoia. Ki tenei waahanga ka taea e matou te tohu i a Mali, Burkina Faso, Niger, Central African Republic (CAR) me South Sudan mai i te roopu o nga whenua i whakaarohia i roto i tenei tātaritanga.

I te wa ano, ko te rarangi o nga whenua i Awherika i whakapumautia e te kamupene hoia motuhake a Ruhia a Wagner kia kitea me te whakaae a te kawanatanga ko Mali, Algeria, Libya, Sudan, South Sudan, CAR, Cameroon, DR Congo, Zimbabwe. , Mozambique me Madagascar. [4], [39]

Ko te whakataurite i waenga i te rarangi o nga "whenua kore" kua pakaruhia e nga pakanga a-iwi, nga pakanga iwi me nga whakapono, nga whakaeke a nga hoia me era atu aitua pera me te rarangi o nga whenua e "mahi" ai nga kaikorero a PMC Wagner i runga i nga kawanatanga tika.

Ko Mali, te Central African Republic me South Sudan kei runga i nga rarangi e rua. Kaore ano he korero kua whakapumautia mo te mana o te PMC "Wagner" i Burkina Faso, engari he nui nga tohu mo te wawaotanga a Ruhia me te tautoko mo nga kaiwhakatakoto whakaaro hou i roto i te whenua, kaua ki te whakahua i nga whakaaro pro-Russian. kua mohio kua taea e nga hoia o te mutunga o Prigozhin te "whakahirahira" i te whenua tata o Mali. [9], [17]

Ko te mea pono, ko nga "ahua" a PMC Wagner i te Central African Republic me Mali me nui ake te whakamataku i waenga i nga Awherika. Ko te hiahia o nga hoia a Ruhia mo te patu papatipu me te mahi nanakia kua panuitia mai i te wa o Hiriani i o raatau ahuatanga, engari ko o raatau mahi i Awherika, ina koa i roto i te CAR me Mali, he pai te tuhi. [34] I te mutunga o Hurae 2022, ko te rangatira o nga hoia French i roto i te Operation Barhan i karaina e te UN, General Laurent Michon, i whakapae tika ki a PMC Wagner mo te "pahua Mali". [24]

Ko te tikanga, kua whakahuahia ake nei, ko nga huihuinga i Mali me Burkina Faso e hono ana me te whai i te tauira ano. I timata te "contagion" o te tutu a Islamist i Mali. I haere i roto i te tutu a Tuareg-Islamist i te raki o te whenua, a, i muri i te hinganga o nga tutu e nga ope o te UN me te G5 - Sahel, ka mau te ahua o te pakanga guerrilla, te tutu ki te taupori tangata me te kaipahua i roto i te whenua. wahi waenganui o Mali, i reira rapu ia i te tautoko o te iwi Fulani Fulbe ranei (he take tino nui e ka tātarihia i roto i te taipitopito muri) ka neke ki Burkina Faso. I korero ano nga kaitätari mo Burkina Faso hei "kaupapa hou o te tutu". [17]

Heoi, ko tetahi korero nui i te marama o Akuhata 2020, i turakina e te ope hoia te perehitini pooti o Mali - Ibrahim Boubacar Keïta. He kino tenei ki te whawhai ki nga jihadists, na te mea ko nga hoia i tae mai ki te mana i titiro me te kore whakapono ki te ope UN, ko te nuinga o nga hoia French. E tika ana ta ratou whakapae kaore nga Wiwi i whakaae ki te tukitukitanga a nga hoia. Koinei te take i tere ai nga mana hou, kua tohua e ia ano i Mali ki te tono kia whakamutua nga mahi a te UN (ina koa nga French) i Mali. I taua wa tonu, he nui ake te wehi o nga rangatira o nga hoia o te whenua ki nga ope hoia a te UN i runga i to raatau rohe, i te wehi o nga hoia Ihirama.

I mutu tere te Kaunihera Haumarutanga UN i te mahi tiaki i te rangimarie i Mali, a ka timata te wehe a te Wīwī, me te kore e tino pouri. Na ka mahara te ope hoia i Bamako ko te pakanga guerilla o nga radical Islamic kaore i mutu katoa me te rapu i etahi atu awhina o waho, i puta mai i te ahua o te PMC "Wagner" me te Russian Federation, e rite tonu ana ki te mahi i nga whakaaro. tangata whenua. I tino tere te whakawhanaketanga o nga huihuinga me te PMC "Wagner" i waiho nga tapuwae hohonu o ona hu ki te onepu o Mali. [34], [39]

Ko te tukitukinga i Mali i puta te "painga domino" - e rua nga tukituki i whai i te tau kotahi i Burkina Faso (!), Na i Niger me Gabon. Ko nga tauira me nga hihiri (he tika ranei) mo te whakahaere i nga tukituki i Burkina Faso he rite ki era i Mali. I muri mai i te tau 2015, ka kaha haere te tutu, te sabotage me te patu patu a nga tukinga Ihirama. Ko nga momo "franchise" o al-Qaeda, te Islamic State (te Islamic State of West Africa, te Islamic State of the Greater Sahara, me etahi atu) me nga hanganga Salafist motuhake i patu i nga mano o nga tangata maori, me te maha o nga "whakaheke i roto" , kei te mohio koe - kua neke ake nga rerenga i te rua miriona tangata. No reira, ua noaa ia Burkina Faso te roo papu ore o te riroraa ei “te tumu apî no te aroraa i Sahel”. [9]

I te Hanuere 24, 2022, ko te ope hoia i Burkina Faso, i arahina e Paul-Henri Damiba, i turaki i te Perehitini Roch Kabore, nana nei i whakahaere te whenua mo nga tau e ono, i muri i etahi ra o te ngangau i te taone nui o Ouagadougou. [9], [17], [32] Engari i te 30 o Hepetema, 2022, mo te rua o nga wa i taua tau ano, ka whakahaerea ano he tukituki. Ko te perehitini kua tohua ko Paul-Henri Damiba i turakina e te kapene rangatira rite tonu a Ibrahim Traore. Whai muri i tana pananga i te perehitini o naianei, ka whakakorea ano e Traore te kawanatanga whakawhiti i hangaia e Damiba me te whakatarewa (ka mutu) te kaupapa ture. I roto i nga korero tino kore, i kii te kaikorero o te ope taua kua whakatauhia e te roopu o nga apiha ki te tango i a Damiba na te kore e kaha ki te whakahaere i nga patu patu a nga kaipatu Ihirama. Ko te mea no roto ia i te umanga kotahi kua kore e mahi ki nga jihadists i raro i nga perehitini e rua e whai ake nei mo te whitu tau, kaore ia e raru i a ia. I tua atu, e kii ana ia "i roto i nga marama e iwa kua pahure ake nei" (ara, i muri tonu i te whakaekenga o nga hoia i te Hanuere 2022 me tana whakauru), "kua kino te ahuatanga". [9]

I te nuinga o te waa, kei te hangaia he tauira o te hopu tutu o te mana i roto i nga whenua kei te kaha te kaha o nga mahi whakaheke a nga iwi Ihirama. I te wa ka pakaru nga ope a te UN (ka mohio ki te French "kino" me nga hoia G5 - Sahel) i te puku o te hunga jihadists me te whawhai tonu i roto i te waahi o te pakanga guerilla, te sabotage me te whakaeke i te taupori tangata, te hoia o te rohe i roto i tetahi waahi. ka whakaaro te whenua kua tata tona haora; e kiia ana ko te whawhai ki nga Ihirama tuwhena kaore i te angitu me te ... ka mau te mana.

Kare e kore, he ahua pai - karekau he kaha o te hunga Ihirama ki te uru ki to whakapaipai me te whakatuu i etahi ahua o te "Islamic State" mo koe, me te wa ano, kei tawhiti atu te whawhai, kei reira ano tetahi mea hei whakawehi i te taupori. . Ko tetahi take motuhake ko te nuinga o te taupori e mataku ana ki ta ratou ope "taketake" mo etahi take. Mai i te kore haepapa o nga rangatira o te ope taua, tae noa ki nga rereketanga o te hononga-a-iwi o aua tianara ano.

Ki enei mea katoa, ko te tino wehi o nga tikanga a "Wagner", he hunga tautoko i nga "mahi tuukino" me te "takiuru ahumahi", kua whakauruhia. [39]

I konei me waiho e tatou mo te wa poto te rere roa i runga i te hitori o te urunga o Ihirama ki Awherika ki te Hauauru me te aro ki tetahi tupono kaore pea i te tupono. I roto i te rapu rauemi tangata mo to raatau kaupapa, ina koa i muri i te nuinga o te wa i whakarerea e nga ope a Tuareg i muri i te korenga o te tutu i te raki o Mali, kei te huri nga tuukino Ihirama ki te Fulani, he iwi noho manene o nga kahui hepara tuku iho e uru ana ki te mahi hepara i roto i te whenua. he whitiki mai i te Gulf of Guinea ki te Moana Whero, ki te tonga o te koraha o Sahara.

Ko nga Fulani (e mohiotia ana ko Fula, Fulbe, Hilani, Philata, Fulau, a tae noa ki Pyol, i runga i te ahua o nga reo maha e korerohia ana i te rohe) ko tetahi o nga iwi tuatahi o Awherika ki te huri ki a Ihirama me te pai o to raatau oranga me ko te oranga kei te whakaitihia, ka whakaitihia. Inaa, he penei te ahua o te tohatoha matawhenua o te Fulani:

Ko te nama Fulani tata ki te 16,800,000 i Nigeria i roto i te taupori katoa o te 190 miriona; 4,900,000 i Guinea (me te whakapaipai o Conakry) i roto i te 13 miriona tangata; 3,500,000 i Sénégal mai i te whenua 16 miriona; 3,000,000 i Mali i roto i te 18.5 miriona tangata noho; 2,900,000 i Cameroon i roto i te 24 miriona tangata; 1,600,000 i Niger i roto i te 21 miriona tangata; 1,260,000 i Mauritania i roto i te 4.2 miriona nga tangata noho; 1,200,000 i Burkina Faso (Upper Volta) i roto i te taupori 19 miriona; 580,000 i Chad i roto i te taupori 15 miriona; 320,000 i Gambia i roto i te taupori e 2 miriona; 320,000 i Guinea-Bissau i roto i te taupori 1.9 miriona; 310,000 i Sierra Leone i roto i te taupori 6.2 miriona; 250,000 i roto i te Central African Republic o 5.4 miriona tangata (me nga kairangahau e kii ana ko te haurua tenei o te taupori Mahometa o te whenua, he 10% o te taupori); 4,600 i Ghana i roto i te taupori e 28 miriona; me 1,800 i Côte d'Ivoire mai i te taupori 23.5 miriona. [38] Kua whakaturia ano he hapori Fulani ki Sudan i runga i te huarahi manene ki Mecca. Heoi ano, ko nga Sudanese Fulani te hapori iti rawa i akona, a, karekau o ratou nama i aromatawaihia i nga tatauranga whai mana.[38]

Hei ōrau o te taupori, ko te Fulani te 38% o te taupori i Guinea (me te whakapaipai o Conakry), 30% i Mauritania, 22% i Senegal, i raro noa iho i te 17% i Guinea-Bissau, 16% i Mali me Gambia, 12% i Cameroon, tata ki te 9% i Nigeria, 7.6% i Niger, 6.3% i Burkina Faso, 5% i Sierra Leone me te Central African Republic, i raro noa i te 4% o te taupori i Chad me nga hea iti rawa i Ghana me Côte d'Ivoire Ivory. [38]

He maha nga wa i roto i te hitori, kua hanga e nga Fulani nga rangatiratanga. E toru nga tauira ka taea te whakahua:

• I te senekele 18, ua haamau ratou i te hau teotaratia no Futa-Jalon i Central Guinea;

• I te rautau 19, ko te Massina Empire i Mali (1818 - 1862), i whakaturia e Sekou Amadou Barii, i muri mai ko Amadou Sekou Amadou, i angitu ki te wikitoria i te pa nui o Timbuktu.

• I te rautau 19 ano hoki, i whakaturia te Emepaea o Sokoto ki Nigeria.

Ko enei emepaea he hinonga karekau tonu, heoi, i tenei ra, kaore he kawanatanga e whakahaerehia ana e te Fulani. [38]

Ka rite ki te korero i mua ake nei, ko nga Fulani he tangata heke, he kaiwhangai hepara nomadic. I noho pera tonu ratou mo te nuinga, ahakoa ki te whakaaro he tokomaha o ratou kua tau haere, na te kaha o te kaha ki runga ki a ratou i te hora haere tonu o te koraha ki etahi takiwa, na te mararatanga hoki, a na te mea kua hangaia e etahi o nga kawanatanga he kaupapa hei arahi i te taupori noho manene ki te noho noho kore. [7], [8], [11], [19], [21], [23], [25], [42]

Ko te nuinga o ratou he Mahometa, tata katoa i roto i nga whenua maha. I nga wa o mua, i whai waahi nui ratou ki te urunga o Ihirama ki Awherika ki te hauauru.

Ko te kaituhi a Malian me te tangata whakaaro a Amadou Hampate Bâ (1900-1991), no te iwi Fulani ano ia, e maumahara ana ki te ahua e kitea ai e etahi atu hapori, he whakataurite ki nga Hurai, pera me nga Hurai i mua i te hanganga o Iharaira , kua marara ratou i roto i nga whenua maha, i reira ka whakaputahia e ratou nga kohukohu mai i etahi atu hapori, kaore i te rereke rereke mai i tera whenua ki tera whenua: ko te Fulani he maha nga wa e kiia ana e etahi atu he ngawari ki te whakawhitiwhiti whakaaro, ki te noho kore me te tinihanga. [38]

Ko nga pakanga tuku iho i roto i nga waahi heke o te Fulani, i waenganui i a ratou, i tetahi taha, he kahui hipi noho manene me nga kaiahuwhenua noho o nga iwi rereke, i tetahi atu, me te mea he nui ake ratou i era atu iwi i roto i te te maha o nga whenua (a na reira e pa ana ki nga roopu rereke o te taupori), kaore e kore e whai waahi ki te whakamaarama mo tenei ingoa, he maha nga wa e tiakina ana e te taupori i uru atu ai ratou ki te whakahee me te tautohetohe. [8], [19], [23], [25], [38]

Ko te whakaaro kei te whakawhanake ratou i mua i nga vectors o te jihadism he mea hou ake nei, ka taea te whakamarama e te mahi a te Fulani i roto i nga korero i mua tata nei ka ara ake te mahi whakatumatuma i waenganui o Mali – i te rohe o Masina me te Tuhinga o mua . [26], [28], [36], [41]

I te wa e korero ana mo nga waahi e puta mai ana i waenga i nga Fulani me nga "Jihadists", me mahara tonu ko nga korero o mua puta noa i Awherika, kua puta nga tautohetohe me te noho tonu i waenga i nga kaiahuwhenua noho me nga kaiwhangai hepara, he hunga nomadic, semi-nomadic. me te whai tikanga ki te heke me te neke me a ratou kau. Ka whakapaehia e nga kaiahuwhenua nga kaiwhangai kararehe mo te tukino i a ratou maara me a ratou kau, ka amuamu nga kaiwhangai mo te tahae kararehe, te uaua ki te uru atu ki nga puna wai me te aukati i a ratou neke. [38]

Engari mai i te tau 2010, kua tino rerekee te ahua o nga pakanga nui me te whakamate, ina koa i te rohe o Sahel. Ko te whawhai-a-ringa me nga whawhai karapu kua whakakapihia e te pupuhi me nga raiwhara huaki Kalashnikov. [5], [7], [8], [41]

Ko te whakawhanui haere tonu o nga whenua ahuwhenua, na te tino tere o te tipu o te taupori, ka iti haere nga waahi mo te whangai kararehe me te whangai kararehe. I taua wā, nā ngā tauraki kino i te tekau tau 1970 me te 1980 i hūnuku ai ngā kahui hipi ki te tonga ki ngā wāhi kāre i taunga te hunga noho ki te whakataetae me te hunga tauhou. I tua atu, ko te kaupapa matua e hoatu ana ki nga kaupapa here mo te whakawhanaketanga o nga mahi ahuwhenua kaha e kaha ana ki te whakaiti i te hunga manene. [12], [38]

Ka mahue i roto i nga kaupapa here whanaketanga, he maha nga wa e whakahaweatia ana e nga mana whakahaere nga hepara manene, e mahara ana kei te noho ratou i roto i te taiao kino me te neke ki te tiaki i o raatau hiahia. I tua atu, kei te ngana nga roopu kaiwhakatuma me nga hoia e whawhai ana ki Awherika ki te Hauauru me Central Africa ki te whakamahi i o raatau pouri ki te wikitoria i a raatau. [7], [10], [12], [14], [25], [26]

I te wa ano, ko te nuinga o nga kaikawe hepara i roto i te rohe ko Fulani, ko ratou anake te hunga e kitea ana i nga whenua katoa o te rohe.

Ko te ahua o etahi o nga kawanatanga o Fulani kua whakahuahia i runga ake nei, me nga tikanga whawhai motuhake o te Fulani, kua arahina e te maha o nga kaitirotiro ki te whakapono ko te whakauru a Fulani ki te putanga o te jihadism kaiwhakatuma i waenganui o Mali mai i te tau 2015 he hua whakakotahi o te taonga tuku iho me te tuakiri o te iwi Fulani, e kiia ana ko te bête noire ("kararehe mangu"). Ko te whai waahi o te Fulani ki te tipu o tenei riri kaiwhakatuma i Burkina Faso, tae noa ki Niger te ahua ki te whakapumau i tenei tirohanga. [30], [38]

I te wa e korero ana mo nga taonga tuku iho o mua, me tohu he mahi nui a Fulani ki te aukati i te koroni French, ina koa i Futa-Jalon me nga rohe e karapoti ana - nga rohe ka noho hei koroni French o Guinea, Senegal me French Sudan. .

I tua atu, me kii te wehewehe nui, ahakoa he nui te mahi a te Fulani ki te hanga i tetahi pokapu kaiwhakatuma hou i Burkina Faso, he rereke te ahuatanga o Niger: he pono kei te whakaekehia e nga roopu o Fulani, engari he hunga whakaeke o waho enei. mai i Mali. [30], [38]

Heoi, i roto i nga mahi, he rereke te ahuatanga o nga Fulani mai i tera whenua ki tera whenua, ahakoa ko to ratau oranga (te taumata o te noho, te taumata o te matauranga, me etahi atu), te ahua o to ratau whakaaro ki a ratau ano, ara te huarahi ranei, e ai ki nga korero. e kitea ana e etahi atu.

I mua i te haere ki te tātaritanga hohonu ake o nga momo taunekeneke i waenga i nga Fulani me nga jihadists, me tohu he tupono nui, ka hoki mai ano tatou ki te mutunga o tenei tātaritanga. E ai ki te korero ko nga Fulani kei te noho marara ki Awherika - mai i te Moana-nui-a-Kiwa i te Moana Atalani ki te hauauru, ki nga takutai o te Moana Whero ki te rawhiti. E noho ana ratou i runga i tetahi o nga huarahi hokohoko tawhito i Awherika - ko te huarahi e rere tonu ana i te taha tonga o te koraha o Sahara, tae noa mai ki tenei ra ko tetahi o nga huarahi tino nui e haere ana nga mahi ahuwhenua heke ki te Sahel.

Mena, i tetahi atu taha, ka titiro tatou ki te mapi o nga whenua kei reira a PMC "Wagner" e whakahaere ana i nga mahi whai mana, hei awhina i nga ope a te kawanatanga e tika ana (ahakoa he ture katoa te kawanatanga, kua eke ranei ki te mana i runga i te he tukitukitanga tata nei - tirohia rawa atu a Mali me Burkina Faso ), ka kite tatou he nui te inaki i waenganui i nga whenua e noho ana nga Fulani me te waahi e mahi ana nga "Wagnerovits".

I tetahi taha, ka taea te kii na te tupono noa. Ko te PMC "Wagner" he tino pai ki te whakatoi i nga whenua kei reira nga pakanga o roto, a mena he pakanga tangata - he pai ake. Ki a Prigozhin, ki te kore ranei a Prigozhin (kei te whakaaro etahi tangata kei te ora tonu ia), kaore a PMC "Wagner" e neke atu i ona turanga. Tuatahi, na te mea me whakatutuki i nga kirimana i tangohia ai nga moni, tuarua, na te mea ko te mana whenua o te kawanatanga matua i roto i te Russian Federation.

Kaore he tinihanga nui atu i te korero a "Wagner" hei "kamupene hoia motuhake" - PMC. Ka tika te patai he aha te "tangata" mo tetahi kamupene i hangaia i runga i te whakahau a te kawanatanga matua, i mau patu i a ia, i whakawhiwhia ki nga mahi tino nui (tuatahi i Hiria, katahi atu ki etahi atu waahi), he "kaimahi whaiaro", ma te tuku herenga o nga mauhere me nga whiu taumaha. Na te "ratonga" na te kawanatanga, he nui atu i te pohehe, he tino pohehe, ki te kii "Wagner" he "kamupene motuhake".

Ko te PMC "Wagner" he taputapu mo te whakatutukitanga o nga wawata geopolitical a Putin me te kawenga mo te urunga o "Russky Mir" ki nga waahi kaore i te "akuaku" mo nga hoia a Ruhia i nga wa katoa ka puta mai i roto i ona ahua mana katoa. I te nuinga o te wa ka puta mai te kamupene ki nga waahi torangapu nui ki te tuku i ana ratonga penei i te Mephistopheles o enei ra. Ko te hunga Fulani te aitua o te noho ki nga waahi e tino kaha ana te noho torangapu, no reira, i te tuatahi o te titiro, kaua e ohorere a raatau tukinga ki a PMC Wagner.

Engari, i tetahi atu taha, he pono ano te rereke. "Wagner" PMCs tino tikanga "neke" i te huarahi o te huarahi hokohoko tawhito kua whakahuahia ake nei - ko te huarahi matua mo te whakatipu kau o enei ra, ko tetahi waahanga e rite ana ki te huarahi o nga iwi o Awherika mo te Hajj i Mecca. Ko nga Fulani e toru tekau miriona nga taangata, a, ki te whakahekehia, ka puta he pakanga ka rite ki te pakanga o Awherika katoa.

Tae noa mai ki tenei wa i to tatou wa, he maha nga pakanga a rohe kua whawhai ki Awherika me te nui o nga mate me te kino me te whakangaromanga e kore e taea te tatau. Engari he iti rawa nga pakanga e rua e kii ana i nga tapanga kore mana o "nga pakanga o te ao o Awherika", i etahi atu kupu - nga pakanga i uru ki te maha o nga whenua i runga i te whenua me tua atu. Ko enei nga pakanga e rua i Congo (Te Manapori Manapori o Congo i tenei ra). Ko te tuatahi mai i Oketopa 24, 1996 ki Mei 16, 1997 (neke atu i te ono marama) ka arahina ki te whakakapi i te rangatira o te whenua o Zaire i tera wa - Mobuto Sese Seko me Laurent-Désiré Kabila. 18 nga whenua me nga whakahaere hoia e uru tika ana ki nga pakanga, e tautokohia ana e nga whenua 3 + 6, ko etahi kaore i tino tuwhera. I puta ano te pakanga i etahi wa na te kohuru i Rwanda tata, i puta ai te ngaru o te hunga rerenga i te DR Congo (katahi ko Zaire).

I te mutunga o te Pakanga Tuatahi o Kongo, ka taupatupatu nga Hoia wikitoria tetahi ki tetahi, a hohoro tonu te huri ki te Pakanga Tuarua o Congo, e kiia ana ko "Te Pakanga Nui o Awherika", tata ki te rima tau te roa, mai i te 2 o Akuhata 1998 ki te Hōngongoi 18, 2003. Ko te maha o nga whakahaere paramilitary e uru ana ki tenei pakanga kaore e taea te mohio, engari e tika ana ki te kii kei te taha o Laurent-Désiré Kabila kei te whawhai nga ope mai i Angola, Chad, Namibia, Zimbabwe me Sudan, i te wa e whawhai ana. Ko Uganda, Rwanda me Burundi te mana whakahaere i Kinshasa. Mai ta te feia maimi e haapapu noa ra, e wawao mai etahi o nga "kaiawhina" ma te kore i tono.

I te wa o te pakanga, ka mate te perehitini o DR Congo, a Laurent-Désiré Kabila, ka whakakapihia e Joseph Kabila. I tua atu i nga mahi nanakia me te whakangaromanga, ka maumaharatia ano te pakanga mo te tapeke o te 60,000 pygmy civilians (!), tae atu ki te 10,000 pygmy toa. I mutu te pakanga me te whakaaetanga i kite i te tango okawa o nga ope kee katoa mai i DR Congo, te whakaturanga o Joseph Kabila hei perehitini mo te wa poto, me te oati o nga perehitini tuarua kua whakaaehia i mua, i runga i nga hiahia o nga roopu whawhai katoa. I te tau 2006, i tu nga pootitanga whanui, i te mea tera pea ka whakahaerehia i roto i tetahi whenua o Afirika Waenga kua pa ki nga pakanga e rua karapīpiti i roto neke atu i te ono tau.

Ko te tauira o nga pakanga e rua i Congo ka taea e tatou te whakaaro he aha te mea ka puta mena ka mura te whawhai i roto i te Sahel e pa ana ki te 30 miriona nga tangata Fulani. Kaore e taea e matou te pohehe kua roa kua whakaarohia he ahuatanga penei i roto i nga whenua o te rohe, ina koa i Moscow, kei te whakaaro pea ratou me nga mahi a PMC "Wagner" i Mali, Algeria, Libya, Sudan, South Sudan, CAR me Cameroon (he rite ano ki te DR Congo, Zimbabwe, Mozambique me Madagascar), "ka mau o ratou ringa ki runga i te kaute" o te pakanga nui ka taea te whakapataritari i te hiahia.

Ko nga wawata o Moscou kia noho hei take i Awherika, ehara i te mea noanahi. I roto i te USSR, he kura tino rite mo nga apiha mohio, nga kaitohutohu me te mea nui, nga tohunga hoia kua rite ki te wawao i tetahi atu rohe o te whenua mena e tika ana. Ko tetahi waahanga nui o nga whenua i Awherika i maatakihia e te Soviet General Administration of Geodesy and Cartography (i te tau 1879 - 1928) a ka taea e nga "Wagners" te whakawhirinaki ki te tautoko korero tino pai.

He kaha nga tohu o te kaha o te awe a Rūhia ki te whakahaere i nga pakanga i Mali me Burkina Faso. I tenei wa, kaore he whakapae mo te urunga mai a Ruhia ki roto i te tukitukitanga o Niger, me te Hekeretari o te Kawanatanga o Amerika a Blinken te whakakore i taua tupono. Ko te mea whakamutunga, ehara i te mea ko te mea i te wa e ora ana a Prigozhin, kaore ia i manaaki i nga kaiwhakatakoto whakaaro me te kore e tuku i nga ratonga a tana kamupene hoia "tangata".

I runga i te wairua o nga tikanga Marxist o mua, kei konei ano a Russia e mahi ana me te kaupapa iti me te kaupapa teitei. Ko te mea iti ko te "tuu waewae" ki nga whenua maha, kapohia "turanga", te hanga awe i waenga i nga rangatira o te rohe, ina koa i roto i nga hoia, me te whakamahi i nga kohuke whaihua o te rohe ka taea. Kua whakatutukihia e te PMC "Wagner" nga hua mo tenei kaupapa.

Ko te kaupapa tino nui ko te whai mana ki te rohe katoa o Sahel ka waiho ma Moscow e whakatau he aha nga mea ka tupu ki reira - te rangimarie, te pakanga ranei. Ka tika te kii a tetahi: "Ae, he tika - he mea tika ki te kohi moni a nga kawanatanga tukituki me te keri i nga rawa kohuke utu nui ka taea. Engari he aha te reinga e hiahia ana nga Ruhia ki te whakahaere i te noho o nga whenua Sahel?

Ko te whakautu ki tenei patai whaitake kei roto i te meka mena he pakanga hoia i roto i te Sahel, ka rere nga rerenga rerenga ki Uropi. He tini tangata enei kaore e taea e nga pirihimana anake te pupuri. Ka kite tatou i nga ahuatanga me nga tirohanga kino me te utu whakamohiotanga nui. Ko te nuinga pea, ka ngana nga whenua Pakeha ki te whakaae ki tetahi waahanga o nga rerenga, i runga i te utu mo te pupuri i etahi atu i Awherika, ka tautokohia e te EU na te kore rawa o te aukati.

Mo Moscow, ko enei mea katoa he ahuatanga pararaiha e kore a Moscow e whakaroa ki te whakatu i te nekehanga i tetahi wa, mena ka whai waahi. E marama ana ko te kaha o Parani ki te mahi i tetahi ope nui o te rangimarie kei te paatai, kei te patai ano hoki ko te hiahia o Parani ki te mahi tonu i aua mahi, ina koa i muri i te keehi i Mali me te whakamutua o te miihana UN. i reira. I Moscou, kaore ratou i te awangawanga mo te kawe i nga mahi pango karihi, engari ko nga mea e toe ana mo te pupuhi i te "poma heke", kaore he rauropi iraruke, engari ka kino tonu te paanga.

Mo enei take, me whai me te ako hohonu nga tikanga o nga whenua o Sahel, tae atu ki nga kaiputaiao Bulgarian me nga tohunga. Ko Bulgaria kei mua i te raru o te heke me nga mana whakahaere o to tatou whenua ki te whai mana e tika ana mo te kaupapa here a te EU kia rite ai mo enei "tuuturu".

Ko te wahanga tuarua e whai ake nei

Nga puna i whakamahia:

[1] Detchev, Teodor Danailov, Te Whakatikanga o nga Whakatupato Whakatuma o te Ao. Te whakawhanaunga kaiwhakatuma me te rebranding o nga roopu kaiwhakatuma, Kohinga Tiupiri hei whakanui i te 90 tau o Prof. DIN Toncho Trandafilov, VUSI Publishing House, pp. 192 – 201 (i te reo Bulgarian).

[2] Detchev, Teodor Danailov, “Double bottom” or “schizophrenic bifurcation”? Ko te taunekeneke i waenga i nga kaupapa-a-iwi-a-iwi me nga kaupapa whakapono-whakaeke i roto i nga mahi a etahi roopu kaiwhakatuma, Sp. Torangapu me te Haumarutanga; Tau I; kahore. 2; 2017; wharangi 34 – 51, ISSN 2535-0358 (i roto i te reo Bulgarian).

[3] Detchev, Teodor Danailov, kaiwhakatuma "franchise" o te Islamic State ka mau i nga piriti i te Philippines. Ko te taiao o te roopu moutere o Mindanao e whakarato ana i nga tikanga tino pai mo te whakapakari me te tipu o nga roopu kaiwhakatuma me te "ruarua", Pepa Rangahau o te Kura Paetahi mo te Haumarutanga me te Ohaoha; Volume III; 2017; wh.7 – 31, ISSN 2367-8526 (i roto i te reo Bulgarian).

[4] Fleck, Anna, A renewed wave of coups in Africa?, 03/08/2023, blacksea-caspia (i te reo Bulgarian).

[5] Ajala, Olayinka, Nga taraiwa hou o te pakanga i Nigeria: he tātaritanga mo nga taupatupatu i waenga i nga kaiahuwhenua me nga kaiwhangai hepara, Third World Quarterly, Volume 41, 2020, Putanga 12, (whakaputaina ipurangi 09 Mahuru 2020), pp. 2048-2066

[6] Benjaminsen, Tor A. and Boubacar Ba, Ko nga patu a Fulani-Dogon i Mali: Nga Taupatupatu a te Kaiahuwhenua-Herder ko te Tutuki me te Whakatairanga, Te Haumarutanga o Awherika, Vol. 14, 2021, Putanga 1, (I taia ipurangi: 13 Haratua 2021)

[7] Boukhars, Anouar me Carl Pilgrim, In Disorder, They Thrive: Me pehea te Whakanuia e te raruraru o te taiwhenua i te riri me te kaipahua i te Central Sahel, Maehe 20, 2023, Middle East Institute

[8] Brottem, Leif me Andrew McDonnell, Te Pastoralism me te Pakanga i te Sudano-Sahel: A Review of the Literature, 2020, Search for Common Ground

[9] Ko Burkina Faso te tukituki me te ahuatanga torangapu: Katoa e hiahia ana koe kia mohio koe, Oketopa 5, 2022, Al Jazeera

[10] Keripi, Hamata, Jihadism i roto i te Sahel: Te whakamahi i nga mate o te rohe, IEMed Mediterranean Yearbook 2018, European Institute of the Mediterranean (IEMed)

[11] Cissé, Modibo Ghaly, Te Maramatanga ki nga Tirohanga a Fulani mo te raruraru o Sahel, Paenga-whāwhā 22, 2020, Africa Center for Strategic Studies

[12] Clarkson, Alexander, Ko te whakangao i te Fulani kei te whakangau i te Hurihuri o te tutu a Sahel, Hōngongoi 19, 2023, Arotake Torangapu o te Ao (WPR)

[13] Te Huarere, Te Rangimarie me te Pepa Meka Haumaru: Sahel, Paenga-whāwhā 1, 2021, JSTOR, Norwegian Institute of International Affairs (NUPI)

[14] Cline, Lawrence E., Nga Huringa Jihadist i te Sahel: Rise of the Fulani?, Maehe 2021, Terrorism and Political Violence, 35 (1), pp. 1-17

[15] Cold-Raynkilde, Signe Marie me Boubacar Ba, Te wetewete i nga "pakanga huarere hou": Nga kaiwhakaari me nga taraiwa o te pakanga i roto i te Sahel, DIIS - Danish Institute for International Studies, DIIS REPORT 2022: 04

[16] Ko te Kooti, ​​Hemi, Ko nga Kohuru Iwi a nga Ope Taua o Awherika ki te Hauauru kei te whakakino i te Haumarutanga o te rohe. Ma te hono ringa ki nga hoia e aro ana ki nga tangata maori o Fulani, ka tupono nga ope a te kawanatanga ki te whakaohooho i te pakanga nui ake, Poutū-te-rangi 7, 2023, Kaupapa Here

[17] Raramata, Mucahid, I pehea a Burkina Faso i noho ai hei pokapū o te pakanga i roto i te Sahel. Ko nga mate i roto i te whenua o Awherika ki te Hauauru kei te huna i te hunga o tona hoa tata mali, te waahi whanau o te pakanga, 11 Maehe 2022, Al Jazeera

[18] Equizi, Massimo, Ko te tino mahi a te iwi i roto i nga pakanga hepara-kaiahuwhenua a Sahelian, Hanuere 20, 2023, PASRES – Pastoralism, Uncertinity, Resilience

[19] Ezenwa, Olumba E. me Thomas Stubbs, Ko te pakanga a te kaiahuwhenua-kaiahuwhenua i te Sahel e hiahia ana ki te whakaahuatanga hou: he aha te take i uru ai te "eco-violance", July 12, 2022, Te Korero

[20] Ezenwa, Olumba, He aha kei roto i te Ingoa? Making the Case for the Sahel Conflict as “Eco-violation, Hōngongoi 15, 2022

[21] Ezenwa, Olumba E., Kei te piki haere nga tautohetohe whakamate a Nigeria mo te wai me te ngahere kai - koinei te take, Moheni Wai Ataata, Noema 4, 2022

[22] Pepa Meka: Nga Hoia Hoia i Niger, 3 Akuhata 2023, ACLED

[23] Papāmu-Herder Papā i waenganui i Fulani me Zarma i Niger, Te Tohu Tohurangi. 2014

[24] Ka whakapae te Kaihautu Wīwī ki a Wagner mo te "Preying" ki Mali, Kaituhi – Kaimahi kaituhi me te AFP, The Defense Post, Hōngongoi 22, 2022

[25] Gaye, Sergine-Bamba, Nga taupatupatu i waenga i nga kaiahuwhenua me nga kaiwhangai kararehe i runga i te papamuri o nga riri hangarite i Mali me Burkina Faso, 2018, Friedrich Ebert Stiftung Te Haumaru me te Haumarutanga Center o te Maama o Awherika ki raro i Sahara, ISBN: 978-2-490093-07-6

[26] Higazy, Adam and Shidiki Abubakar Ali, Pastoralism me te Haumarutanga i Awherika ki te hauauru me te Sahel. Towards Peaceful coexistence, Akuhata 2018, UNOWAS Study

[27] Hunter, Ben me Eric Humphery-Smith, Ko te hekenga o Sahel” na te ngoikore o te mana whakahaere, te huringa huarere, 3 Noema 2022, Verisk Maplecroft

[28] Jones, Melinda, The Sahel Faces 3 Putanga: Te Ahurangi, Te Taupatupatu me te Tino Taupori, 2021, Vision of Humanity, IEP

[29] Kindzeka, Moki Edwin, Ko Cameroon Hosted Sahel Cross-Boundary Pastoralists Forum Proposes Peacekeeping, Hōngongoi 12, 2023, VOA – Awherika

[30] McGregor, Andrew, The Fulani Crisis: Te tutu a te iwi me te Whakararuraru i te Sahel, CTC Sentinel, Hui-tanguru 2017, Vol. 10, Putanga 2, Te Whawhai i te Whare Whakatupato ki West Point

[31] Te takawaenga o nga pakanga rohe i roto i te Sahel. Butkina Faso, Mali me Niger, Center for Humanitarian Dialogue (HD), 2022

[32] Moderan, Ornella and Fahiraman Rodrigue Koné, Na wai i whakaohooho i Burkina Faso, Hui-tanguru 03, 2022, Institute for Security Studies

[33] Moritz, Mark me Mamediarra Mbake, Te kino o te korero kotahi mo nga kaiparapara Fulani, Pastoralism, Vol. 12, Tau Tuhinga: 14, 2022 (Whakaputaina: 23 Maehe 2022)

[34] Neke atu i te Atarangi: Nga Huringa i nga Mahi a te Rōpū Wagner huri noa i te Ao, 2 Akuhata 2023, ACLED

[35] Olumba, Ezenwa, Kei te hiahia maatau he huarahi hou mo te mohio ki te tutu i roto i te Sahel, Hui-tanguru 28th, 2023, London School of Economics Blogs

[36] Taupori morearea: Sahel Central (Burkina Faso, Mali me Niger), 31 Mei 2023, Te Pokapū o te Ao mo te Haangai ki te Tiaki

[37] Sahel 2021: Nga Pakanga Hapori, Nga Whakamutu Paahi me te Huri Paa, 17 Pipiri 2021, ACLED

[38] Sangare, Boukary, Te iwi Fulani me te Jihadism i Sahel me nga whenua o Awherika ki te Hauauru, February 8, 2019, Observatoire of Arab-Muslim World and Sahel, The Fondation pour la recherche stratégique (FRS)

[39] Te Pūrongo Motuhake a Soufan Center, Rōpū Wagner: Te Kuwhatanga o te Ope Taua Motuhake, Jason Blazakis, Colin P. Clarke, Naureen Chowdhury Fink, Sean Steinberg, Te Pokapū Soufan, Pipiri 2023

[40] Te Maramatanga mo Burkina Faso's Latest Coup, Na te Pokapū o Awherika mo nga Rangahau Rautaki, Oketopa 28, 2022

[41] Te tutu tutu i roto i te Sahel, Akuhata 10, 2023, na te Pokapū mo te Mahi Aukati, Aroturuki Pakanga Ao

[42] Waicanjo, Charles, Nga Taupatupatu a te Kaiwhangai-a-Tauawai-a-Tara me te Taapiri Papori i roto i te Sahel, Mei 21, 2020, Tiama o Awherika

[43] Wilkins, Henry, Na Lake Chad, Ko nga Wahine Fulani he Mahere Mahere e Whakaitihia ana te Kaiahuwhenua – Taupatupatu Hepara; Hōngongoi 07, 2023, VOA – Awherika

Mō te kaituhi:

He ahorangi tuarua a Teodor Detchev i te Kura Teitei mo te Haumarutanga me te Ohaoha (VUSI) – Plovdiv (Bulgaria) mai i te tau 2016.

I whakaako ia i te Whare Wananga o New Bulgarian - Sofia me te VTU "St. Hato Cyril and Methodius”. I tenei wa kei te whakaako ia i VUSI, me UNSS hoki. Ko ana kaupapa whakaako matua ko: Te whanaungatanga ahumahi me te haumarutanga, te whanaungatanga ahumahi a te Pakeha, te Sociology Economic (i te reo Ingarihi me te Bulgarian), Ethnosociology, Ethno-political and national conflicts, Terrorism me nga kohuru torangapu - raruraru torangapu me te hapori, Te whanaketanga whai hua o nga whakahaere.

Ko ia te kaituhi o neke atu i te 35 nga mahi putaiao mo te aukati ahi o nga hanganga whare me te aukati o nga anga maitai porotakaroa. Ko ia te kaituhi o neke atu i te 40 nga mahi e pa ana ki nga mahi a-iwi, nga mahi torangapu me nga hononga ahumahi, tae atu ki nga mokowhiti: Whanaungatanga Ahumahi me te haumarutanga – wahanga 1. Whakaaetanga a-iwi i roto i te hokohoko roopu (2015); Te Whakawhanaunga Ahumahi me te Whanaungatanga Ahumahi (2012); Te Korero Hapori i roto i te Rangai Haumaru Tangata (2006); "Nga Puka Mahi Mahi" me te (Post) Whanaungatanga Ahumahi i Central and Eastern Europe (2006).

I tuhia e ia nga pukapuka: Innovations in collective bargaining. Ko nga ahuatanga o te Pakeha me te Bulgarian; Ko nga kaitukumahi me nga wahine o Bulgaria e mahi ana; Te Korero Hapori me te Mahi a nga Wahine i roto i te Mahinga o te Whakamahi Biomass i Bulgaria. Ina tata nei i mahi ia mo nga take o te hononga i waenga i nga hononga ahumahi me te haumarutanga; te whakawhanaketanga o nga wehewehenga kaiwhakatuma o te ao; nga raruraru a-iwi, nga raruraru a-iwi me nga iwi-whakapono.

Ko te mema o te International Labor and Employment Relations Association (ILERA), te American Sociological Association (ASA) me te Bulgarian Association for Political Science (BAPN).

Hapori manapori na runga i nga whakaaro torangapu. I te tau 1998 – 2001, ko ia te Minita Tuarua mo te Reipa me te Kaupapahere Hapori. Etita-i-Tumuaki o te niupepa "Svoboden Narod" mai i 1993 ki 1997. Kaiwhakahaere o te niupepa "Svoboden Narod" i 2012 - 2013. Tuarua Tiamana me te Tiamana o SSI i te wa 2003 - 2011. Kaiwhakahaere o "Ahumahi Kaupapahere" i AIKB mai i te tau 2014 .tae noa ki tenei ra. He mema o NSTS mai i te tau 2003 ki te 2012.