Познат како „островот во морето на седумте бои“, Сан Андрес е најголемиот остров во морскиот цвет, кој содржи дел од еден од најбогатите корални гребени во светот.
Самиот Сан Андрес е корален остров, што значи дека е геолошки изграден од органски материјал добиен од скелети на корали и бројни други животни и растенија поврзани со овие колонијални организми. Овие типови острови се ниско земјиште, главно на само неколку метри надморска височина, опкружени со кокосови палми и плажи со бел корален песок.
Не случајно овој колумбиски остров е дестинација за нуркање од светска класа со кристално чисти води и туристички центар што го посетуваат над милион луѓе секоја година.
Но, тоа што е толку „побарувано“ има клучен недостаток: уникатните екосистеми и природните ресурси на Сан Андрес се длабоко погодени. Ова е нешто што биологот и професионален нуркач Марија Фернанда Маја го посведочила од прва рака.
Заедница која го штити океанот
„Видов како Сан Андрес се менува во изминатите 20 години; намалувањето на рибната и коралната покривка е доста високо. Исто како и остатокот од светот, доживеавме многу голема демографска експлозија, а притисокот врз нашите ресурси се зголемува“, изјави таа за UN News.
Г-ѓа Маја нуркаше и работеше поголемиот дел од својот живот за да ги заштити богатствата на биосферниот резерват Морски цвет. Таа е директорка на Фондацијата Сино Индиго, организација на заедницата предводена од жени која работи на одржлив развој на архипелагот Сан Андрес и заштита и реставрација на неговите морски екосистеми.
Таа вели дека одлучила да ја создаде фондацијата бидејќи смета дека локалната заедница мора да ја води заштитата на сопствените ресурси.
„Во минатото работев за многу меѓународни и национални еколошки проекти, а она што се случува е дека луѓето доаѓаат, прават темпиран проект и потоа заминуваат. И тогаш нема начин локалната заедница да го продолжи тоа“, објаснува биологот.
Јас сум островјанец. Составив врска со океанот уште пред да се родам.
Г-ѓа Маја работи заедно со научната координаторка Маријана Гнеко, која е нејзин партнер во фондацијата.
„Јас сум островјанец; Составив врска со океанот уште пред да се родам. Отсекогаш знаев дека никогаш не сакам да бидам далеку од морето“, изјави таа за UN News.
Г-ѓа Гнеко се занимава со слободно нуркање од само 10-годишна возраст и, како и г-ѓа Маја, го доби сертификатот за нуркање пред да наполни 14 години, а подоцна дипломираше на универзитет како биолог. Таа сега, исто така, докторира.
Биолози од сино индиго позираат со градинка од типот на корална маса во Сан Андрес, Колумбија.
Жените во морската наука
Според УНЕСКО, жените се вклучени во сите аспекти на интеракцијата со океаните, но сепак во многу делови од светот, придонесите на жените - и кон животните средства засновани на океанот, како риболов и напорите за зачувување - се само невидливи бидејќи родовата нееднаквост опстојува во морската индустрија, како и во поле на науката за океаните.
Всушност, жените претставуваат само 38 отсто од сите океански научници и понатаму, има многу малку податоци или длабинско истражување за прашањето на застапеноста на жените на терен
И г-ѓа Маја и г-ѓа Гнеко можат да го потврдат тоа.
„Мажите се оние кои обично ја водат поморската наука и кога има жени одговорни, тие секогаш се сомневаат. Некако, добро е да ги имаш како асистенти или во лабораторија, но кога жените ги водат проектите, отсекогаш чувствував дека има некаков притисок. Кога жената зборува со страст „таа станува хистерична“; кога жената носи неконвенционални одлуки, „таа е луда“, но кога мажот го прави тоа, тоа е затоа што „тој е лидер““, осудува г-ѓа Маја.
Таа вели дека бидејќи ова е непишана вистина со која се борат жените, таа напорно работела во Фондацијата за да создаде и негува атмосфера што е спротивна.
„Успеавме да ја усогласиме работата помеѓу жените и мажите партнери, препознавајќи, вреднувајќи ги и зајакнувајќи ги женските сили, како и она што мажите го нудат“, нагласува г-ѓа Маја.
„Нашите мислења, нашата експертиза и нашето знаење беа занемарени толку многу години што да се биде во можност да се води проект како овој сега значи многу. Симболизира [многу] во смисла на еднаквост и вклученост. Иако ни претстои уште долг пат да одиме бидејќи жените во науката сè уште честопати се поткопани, мислам дека сме на вистинскиот пат да се справиме со тој проблем засекогаш“, повторува г-ѓа Гнеко.
Биологот Марија Фернанда Маја цел живот работи на заштита на биосферниот резерват на морскиот цвет на УНЕСКО.
Спасување на коралните гребени
На денот кога биолозите на Blue Indigo се сретнаа со теренскиот тим за известување на ОН Вести, г-ѓа Маја и г-ѓа Гнеко се спротивставија на непрекинато пороен дожд предизвикан од студениот фронт во Сан Андрес, вообичаена појава за време на сезоната на урагани во Атлантикот.
Тоа утро, мислевме дека можеби е невозможно да ја пријавиме оваа приказна бидејќи дождот ги претвори улиците на островот во реки, а некои од областите до кои требаше да стигнеме беа претворени во јами од кал.
„И велат дека жените се плашат да возат“, рече г-ѓа Маја со лукаво смеење кога не собра на пат кон едно од местата за реставрација на кои работат како еден од локалните спроведувачи на националниот проект.Еден милион корали за Колумбија“, која има за цел да обнови 200 хектари гребен низ целата земја.
Претходно тоа утро, сите нуркања на островот беа прекинати поради временските услови, но условите (барем на водата) на крајот се подобрија, а властите го претворија црвеното знаме во жолто.
Таа вест предизвика мини прослава меѓу група желни студенти нуркачи кои мислеа дека денот им е уништен.
Во меѓувреме, ние останатите облековме опрема за нуркање и тргнавме кон брегот на (сè уште) пороен дожд.
„Штом ќе бидете под вода, ќе заборавите на овој сив ден. Ќе видите!" рече г-ѓа Маја.
Расадник за корали од типот на јаже што го одгледува видот Acropora во Сан Андрес, Колумбија.
И таа не можеше да биде повеќе во право. По нурнувањето од карпестиот (и лизгав) корален брег на западната страна на островот, доживеавме неверојатна смиреност под брановите.
Видливоста беше исклучително добра, а биолозите не однесоа низ некои од расадниците за корали од типот јаже на кои работеа. Растеат коралните фрагменти на Акропора. Видовме и дел од веќе пресадените корали во прекрасниот гребен Сан Андрес.
Фондацијата Blue Indigo тесно соработува со училиштата за нуркање на островот и тие придонесуваат во нивните напори за реставрација. Невладината организација одржува и специјализирани курсеви за реставрација за меѓународни нуркачи неколку пати годишно.
„Луѓето доаѓаат да го видат нашиот проект и да научат и полесно се ангажираат затоа што потоа од нас бараат корали. „Ох, како е мојот корал? Оној што го засадивме на гребенот, како е?“, објаснува Маријана Гнеко, додавајќи дека кога луѓето гледаат како организмите напредуваат, тоа помага да се подигне општата свест.
Коралите во биосферниот резерват Морски цвет се намалуваат од 70-тите години, поттикнати од порастот на температурата и закиселувањето на водата, предизвикани од прекумерните емисии на јаглерод и последователните климатски промени.
„Тоа се глобалните закани, но имаме и некои локални закани кои му штетат на гребенот, на пример, прекумерен риболов, лоши туристички практики, судири на бродови, загадување и отстранување на отпадни води“, подвлекува г-ѓа Гнеко.
Трансплантирани Staghorn корали одгледувани во расадници.
Напорите на луѓето од Раизал и одржливиот туризам
By дефиниција, Биосферните резервати на УНЕСКО се де факто центри за учење за одржливиот развој. Тие, исто така, дадоа можност одблиску да се испитаат промените и интеракциите помеѓу социјалните и еколошките системи, вклучително и управувањето со биолошката разновидност.
„Кога е прогласен биосферен резерват, тоа значи дека тој е посебно место, не само поради неговата биолошка разновидност, туку и затоа што постои заедница која има посебна врска со тој биодиверзитет, врска која трае со децении со културниот и историска вредност“, објаснува г-ѓа Гнеко.
Морскиот цвет е многу посебен, додава таа, ни кажува дека опфаќа 10 отсто од Карипското Море, 75 отсто од коралните гребени во Колумбија и дека е жариште за зачувување на ајкулите.
„Локалната заедница – луѓето од Раизал, кои живеат тука со генерации – научија како да се поврзат со овие екосистеми на здрав и одржлив начин. Ова е нашиот начин на живеење и за Раизал и за другите жители. Ние целосно зависиме од овој екосистем и од неговиот биодиверзитет, затоа е важен и посебен“, додава биологот.
Раизал е афро-карипска етничка група која живее на островите Сан Андрес, Провиденсија и Санта Каталина во близина на колумбискиот карипски брег. Тие се признати од Владата како една од афро-колумбиските етнички групи.
Зборуваат креолски San Andrés-Providencia, еден од многуте англиски креоли што се користат на Карибите. Пред 20 години, Раизал претставуваше повеќе од половина од населението на островот. Денес, општата популација е речиси 80,000, но Раизал сочинуваат околу 40 отсто, поради големиот миграциски прилив од копното.
Биологот Раизал Алфредо Абрил-Хауард работи заедно со Марија Фернанда Маја и Марија Гнеко од Фондацијата Блу Индиго.
Раизал морски биолог и истражувач Алфредо Абрил-Хауард, исто така, работи во фондацијата Blue Indigo.
„Нашата култура е тесно поврзана со океанот. Рибарите се првите кои забележуваат промени во коралите - на пример, забележуваат дека здравите гребени привлекуваат повеќе риби. Тие можат да опишат жива слика за тоа како изгледале гребените во минатото...никој не ја разбира важноста на нашите гребени подобро од нив“, подвлекува тој.
Експертот вели дека верува дека има големо социо-економско прашање во Сан Андрес: освен туризмот, има многу малку начини неговите луѓе да заработат за живот.
„Туризмот продолжува да расте и повеќето економски активности се вртат околу него. Значи, ни требаат повеќе риби затоа што има повеќе туристи, па сега ловиме риби од која било големина што влијае на екосистемот“, вели тој, нагласувајќи дека подоброто управување со туризмот може да создаде подобри економски можности за локалното население, а истовремено да му дозволи на гребенот да цвета.
Г-дин Абрил-Хауард објаснува дека нуркањето, доколку одржливо се управува, може да има влијание и врз екосистемот. Исто така, може да помогне да се подигне свеста за напорите за реставрација и во исто време да се врати на гребенот.
„Ни треба промена во начинот на кој го правиме нашиот туризам. Враќањето на нашите гребени е важно, но треба да ги освестиме посетителите дека е таму, и дека не е карпа, тоа е живо суштество и дека не треба да газат. Ова се мали нешта кои можат да имаат корист за идната корална покривка. Исто така, треба да им покажеме на луѓето дека има повеќе на овој остров отколку да доаѓаат да се забавуваат и да се опијанат, за да можат да научат нешто“, вели тој.
Рибарот од Раизал, Камило Лече, непосредно пред да тргне на утринска риболовна експедиција.
Работа за „суперхерои“
За Камило Лече, исто така Раизал, напорите за реставрација на коралите сега се дел од неговиот живот како рибар.
„Риболов повеќе од 30 години. Се сеќавам дека за прв пат видов белење на коралите - знаете кога коралите почнуваат да побелуваат - и мислев дека тоа е затоа што коралите стареат, како да добиваме бели влакна. Но, сега разбирам дека тоа е поради климатските промени“, ни рече тој непосредно пред да оди на својата утринска риболовна експедиција.
„Пред да видам прекрасни гигантски корали наоколу и беше толку лесно да се најдат јастог и големи риби, сега мораме да одиме понатаму и подалеку за да ги најдеме“, додава тој.
Г-дин Лече вели дека се надева дека светските лидери ќе можат да ги стават своите „раце на срцето и во нивните џебови“ за да финансираат повеќе напори за реставрација како што е онаа што ја презема Фондацијата, на која тој сега помага.
„Научив како да фрагментирам корали, да ги ставам во јажиња. Излегуваме и да ги направиме трансплантациите. И тие мали парчиња сега стануваат толку големи и убави, кога ги гледам, се чувствувам толку горд на тоа. Се чувствувам како суперхерој“.
Заедницата Раизал активно се вклучува во напорите за реставрација на коралните гребени. Овде двајца мажи се подготвени да инсталираат расадник за корали од типот на маса.
Пливање против плимата и осеката
Сан Андрес не само што ги губи коралните гребени и рибните брегови, туку и островот се соочува со ерозија на крајбрежјето и е ранлив на пораст на нивото на морето и екстремни временски настани како што се ураганите.
Сето ова ја уништува инфраструктурата и ја намалува прекрасната плажа на островот. Во некои области, локалните жители велат дека порано можеле да играат фудбал на места каде што сега се гледа само еден метар плажа.
Екосистемите за обновување на Blue Indigo се неопходни за заштита на заедницата за време на екстремни временски настани.
На пример, колумбиски научници можеа да докажат како мангровата го заштитила Сан Андрес за време на ураганите Ета и Јота во 2020 година, меѓу другите начини со намалување на брзината на ветерот за над 60 км/ч.
Во исто време, коралните гребени можат да ја намалат за речиси 95 отсто висината на брановите што доаѓаат од источниот дел на Карипското Море, како и да ја намалат нивната сила за време на бури.
„Знаеме дека нашите напори за реставрација не можат да го вратат коралниот гребен во целост, бидејќи тоа е толку сложен екосистем. Но, со одгледување на одредени видови можеме да имаме позитивно влијание, да ги вратиме рибите и да го запалиме природниот капацитет на овие организми да се обноват“, вели шефицата на Blue Indigo, Марија Фернанда Маја.
Биологот Марија Фернанда Маја чисти расадник за корали од типот на јаже.
За Маријана Гнеко, станува збор за помагање на гребенот да преживее за време на трансформацијата на неговата околина што се случува поради климатските промени.
„Она што ни треба е функционален екосистем. Се обидуваме барем да и подадеме рака за да може да се прилагоди на климатските промени. Екосистемот ќе се промени, тоа ќе се случи, но ако помогнеме, тоа ќе се случи барем на начин што нема целосно да умре“, вели таа.
И двете Декада на ОН за обнова на екосистемот и ОН Декада на океанската наука за одржлив развој, кои започнаа во 2021 година и ќе траат до 2030 година, имаат за цел да најдат трансформативни решенија за науката за океанот за да гарантираат чист, продуктивен и безбеден океан и да ги обноват неговите морски екосистеми.
Според УНЕСКО, вклучувањето на родовата еднаквост во текот на Декадата за науката за океанот ќе помогне да се осигура дека до 2030 година, жените исто како и мажите ќе ја водат науката и управувањето со океаните, помагајќи да се испорача океанот што ни е потребен за просперитетна, одржлива и еколошки безбедна иднина.
„Жените кои се вклучени во ова го трасираат патот за сите жени кои доаѓаат зад себе. Навистина, иднината е проблематична и ние пливаме против струјата, но мислам дека сè што можеме да направиме е подобро отколку да не правиме ништо“.
Тоа е пораката на Маријана Гнеко до сите нас.
