Главните концепти и дефиниција за здравјето: Способноста на човекот да се прилагоди на неговата околина.
Дефиницијата за здравје е формулирана од Светската здравствена организација и звучи вака: „Здравјето не е само отсуство на болест, туку состојба на физичка, ментална и социјална благосостојба“.
Во општиот концепт на здравјето се разликуваат две компоненти: духовно здравје и физичко здравје.
Духовното здравје на човекот е системот на неговото разбирање и неговиот однос кон светот околу него. Тоа зависи од способноста да се градат односи со други луѓе, способноста да се анализира ситуацијата, да се предвиди развојот на различни ситуации и, во согласност со ова, да се градат моделите на своето однесување.
Духовното и моралното здравје има едно од основните значења за личноста, семејството, општеството и државата.
Духовното здравје се обезбедува и се постигнува преку способноста да се живее во хармонија со себе, со роднините, пријателите и општеството.
Таквата состојба на духовната сфера на личноста, овозможувајќи ѝ да ја трансформира реалноста во согласност со моралните, културните и религиозните вредности за да го зачува животот на личноста и светот како целина.
Духовната сфера на личноста е област на идеали и вредности, кои претставуваат ориентации на целата животна активност. Овие идеали и вредности можат да бидат различни во однос на моралните критериуми и да се однесуваат и на доброто и на злото.
Моралното здравје се определува со оние принципи кои се основа за општествениот живот на човечкото општество.
Социјалното здравје е состојба на социјалната активност на една личност кон светот, неговата способност да воспоставува и одржува социјални врски и односи. Квалитативната содржина на оваа општествена активност, нивото на нејзината конструктивност или деструктивност се определува од нивото на духовното здравје на личноста.
И додека процесот на промена на физичкото здравје е само во надолна крива, во духовното (социјално и ментално) тој се менува нерамномерно, поминувајќи низ подеми и падови повеќе од еднаш.
Така, целокупната здравствена состојба се покажува како тешко да се постигне и е многу нестабилна со текот на времето поради варијабилноста на сите овие форми на здравје. Состојбата на апсолутно здравје кај човекот е ретка појава и е повеќе идеална отколку реална појава.
Идејата на личноста за здравјето е одраз на постоечките теоретски модели на здравје во општеството.
Хармоничен модел на здравје – заснован на сфаќањето на здравјето како хармонија меѓу човекот и светот.
Модел на адаптација за здравје – сличен на првиот, но со акцент на механизмите на адаптација на променливите услови на внатрешната и надворешната биосоцијална средина.
Антропоцентричен модел на човековото здравје – заснован на идејата за повисоката (духовна) цел на човекот и, соодветно, водечката улога на духовното здравје меѓу сите компоненти на оваа повеќеслојна појава.
На човекот му се препознаваат неограничени можности за подобрување на неговиот внатрешен мир и, како последица на тоа, за квалитативно подобрување на неговото физичко и социјално здравје.
Илустрација: Зачувани фрески во црквата Св. Георгиј во село Орешец – Белоградчичка духовна област, Бугарија.
