Edem Wosornu oo ka tirsan xafiiska arrimaha bini'aadantinimada ee Qaramada Midoobay ayaa yidhi "Iyadoo aanu ku soo dhawaanayno sannad-guuradii koowaad ee colaadda, ma sii caddayn karno rajo-xumada ay dadka rayidka ahi ku qabaan Suudaan". OCHA – mid ka mid ah saddex sarkaal oo sarsare oo safiirrada warbixin siiyey.
Shirkan ayaa la qabtay ka dib markii OCHA ay soo gudbisay warqad cad oo ka hadlaysa cunno yarida Suudaan Jimcihii la soo dhaafay.
Tan waxaa loo sameeyay iyadoo la raacayo qaraarkii Golaha 2018 kaasoo ka codsanaya Xoghayaha Guud ee Qaramada Midoobay inuu si degdeg ah u soo sheego marka ay dhacdo khatarta macaluul ka dhalatay colaadda iyo cunto yarida baahsan.
Wax soo saarkii beeraha oo istaagay
Dagaalka u dhaxeeya ciidamada Sudan iyo xoogaga ka soo horjeeda ee taageerada degdega ah (RSF) ayaa sababay in 18 milyan oo qof - in ka badan saddex meelood meel dadka - ay soo food saartay cunto yari ba'an.
Inta badan, ama qiyaastii 90 boqolkiiba, waxay ku sugan yihiin goobaha colaadaha ee Darfur iyo Kordofan, iyo Khartoum iyo Al Jaziira.
Dagaaladu waxay xaddideen wax soo saarka beeraha, waxay dhaawaceen kaabayaashii waaweynaa, waxay sababeen in qiimihiisu wareego oo uu hakad galo isu socodkii ganacsiga, iyo saameyno kale oo ba'an.
Maurizio Martina, Ku Xigeenka Agaasimaha Guud ee Hay'adda Cuntada iyo Beeraha ee Qaramada MidoobayFAO) ayaa sheegay in colaaduhu ay ku sii fidayaan gobollada koonfur-bari ee dalka, oo ah sanduuqa rootiga ee dalka, oo mas'uul ka ah kala bar dhammaan wax soo saarka sarreenka.
Warbixin ay FAO soo saartay toddobaadkan ayaa muujisay in wax-soo-saarka badarka sannadkii hore uu hoos u dhacay ku dhawaad kala badh, 46 boqolkiiba.
Shuruudaha soo dejinta badarka ee 2024, oo la saadaaliyay ilaa 3.38 milyan oo tan, waxay kor u qaadaysaa welwelka ku saabsan awoodda maaliyadeed iyo saadka ee dalka si loo daboolo baahiyaha soo dejinta. Qiimaha sare ee wax-soo-saarka badarka ayaa laga yaabaa inuu sare u kaco sicirka suuqyada, kaasoo markii horeba ahaa heerar aad u sarreeya,” ayuu yidhi.
Heerarka nafaqa-darrada ayaa kor u kacaya
Hadda, ku dhawaad 730,000 oo qof oo ku nool Suudaan ayaa la ildaran nafaqo-xumo, taasoo kor u kaceysa ilaa heerar laga naxo oo durba galaaftay nolosha dhallinyaro.
Ms. Wosornu ayaa soo xigatay warbixin ay dhawaan soo saartay hay’adda dhaqaatiirta aan xuduuda lahayn ee MSF, taasoo daaha ka qaaday in cunug uu ku dhimanayo labadii saacba mar xerada Zamzam ee ku taal magaalada El Fasher ee waqooyiga Darfur.
"La-hawlgalayaashayada bani'aadamnimada waxay qiyaasayaan in toddobaadyada iyo bilaha soo socda, meel ka mid ah gobolka oo ay ku nool yihiin 222,000 oo carruur ah ay u dhiman karaan nafaqo-xumo," ayay tiri.
Caqabadaha keenista gargaarka
In kasta oo ay tahay in gargaarku uu noqdo “hal-nololeed” gudaha Suudaan, haddana waxay sheegtay in bani'aadamnimada ay sii wadaan inay la kulmaan caqabado ku wajahan sidii loo gaarsiin lahaa dadka u baahan.
Goluhu waxa uu ansixiyay horraantii bishan qaraar ku baaqaya in si buuxda oo aan la carqaladayn loo gaadho Sudan, si kastaba ha ahaatee “ma jirin horumar weyn oo dhinaca dhulka ah”.
Ms. Wosornu ayaa sheegtay in bini'aadantinimada ay soo dhaweeyeen ku dhawaaqista Suudaan ee ah in mar kale ay u ogolaato in mucaawinada laga soo galo xuduudka Tine ee uu la wadaago dalka Chad, inkastoo aan wali la faah faahin qaabka loo maareeyo.
Maamulka ayaa sidoo kale ogolaaday in 60 baabuur oo kuwa xamuulka qaada ah ay soo maraan magaalada Adre ee dalka Chad, si ay u galaan Galbeedka Darfur, waxayna sheegtay in kolonyo sida gargaar oo ay ku jiraan raashiin loogu talagalay in ka badan 175,000 oo qof in la diyaarinayo maalmaha soo socda.
"Tani waa tillaabooyin wanaagsan, laakiin aad ayay uga fog yihiin inay ku filan yihiin macluusha soo food saartay," ayay raacisay, iyadoo ku nuux-nuuxsatay baahida loo qabo in gargaar la gaarsiiyo gudaha Suudaan, iyo sidoo kale ilaalin weyn oo loo sameeyo shaqaalaha iyo saadka.
Gaajo daba socota gobolka
Ku-xigeenka Agaasimaha Fulinta ee Barnaamijka Cunnada Adduunka ee Qaramada MidoobayWFPCarl Skau, wuxuu iftiimiyay xaaladda guud ee gobolka ee dhibaatada gaajada.
Toddobo milyan oo qof oo ku nool Koonfurta Suudaan, iyo ku dhawaad saddex milyan oo Chad, ayaa sidoo kale wajahaya cunto yari ba'an, ayuu yidhi.
Kooxaha WFP ayaa dalka Suudaan habeen iyo maalinba ka shaqaynayay sidii ay u dabooli lahaayeen baahiyaha baaxadda leh ee ka jira dalka Suudaan, iyagoo caawiyay ilaa siddeed milyan oo qof sannadkii hore, balse hawlahooda waxaa caqabad ku ah helitaan la'aan iyo agab la'aan labadaba.
"Haddii aan doonayno inaan ka hortagno Suudaan inay noqoto dhibaatada ugu weyn ee gaajada adduunka, dadaallada la isku dubariday iyo dibloomaasiyadda isku-dhafka ah waa mid degdeg ah oo muhiim ah. Waxaan u baahanahay dhammaan dhinacyada inay bixiyaan marin aan xaddidnayn oo laga soo gudbayo xuduudaha iyo xadhkaha colaadaha,” ayuu yidhi Mr. Skau.
Isagoo ka digaya in gaajada sii kordheysa ay kaliya kicin doonto xasillooni darrada gobolka oo dhan, wuxuu codsaday in si degdeg ah loo kordhiyo taageerada maaliyadeed iyo kuwa siyaasadeed ee howlaha gargaarka degdegga ah.
