Ikiangazia maendeleo ya mwaka wa 2023, ripoti hiyo inajenga matokeo ya awali baada ya maandamano makubwa ya umma ambayo yalizuka mwaka wa 2020 kufuatia kura ya maoni ya urais iliyozozaniwa.
Licha ya ukosefu wa ushirikiano kutoka kwa mamlaka ya Belarusi, ofisi ya haki za binadamu ya Umoja wa Mataifa (OHCHR) alisema ushahidi uliokusanywa unaonyesha kuwa kiwango na muundo wa ukiukaji umeendelea.
"Ofisi imegundua kuwa athari za uvunjwaji wa uhuru wa kujieleza, kujumuika na kukusanyika tangu tarehe 1 Mei 2020 zimefunga nafasi huru za kiraia na iliwanyima watu nchini Belarus uwezo wao wa kutumia haki hizi”, alisema Christian Salazar Volkmann, Mkurugenzi wa Uendeshaji na Ushirikiano wa Kiufundi katika OHCHR, akitoa maelezo kwa Baraza la Haki za Binadamu.
Upinzani umezuiwa
Alibaini kuwa hakuna chama cha upinzani kilichoweza kujiandikisha kwa uchaguzi wa bunge uliofanyika mwezi uliopita, na hivyo kuzua wasiwasi wakati Belarus inakaribia uchaguzi mpya wa rais mwaka ujao.
Sheria zilizopitishwa au kurekebishwa tangu 2021 zimesababisha ukandamizaji na adhabu kwa sauti za upinzani huku watetezi kadhaa mashuhuri wa haki za binadamu, waandishi wa habari, na wanaharakati wa vyama vya wafanyakazi wakipokea vifungo vya muda mrefu gerezani.
Maelfu wamekamatwa kiholela na kuzuiliwa kwa kutumia uhuru wa kujieleza na kukusanyika, baadhi kwa vitendo vya kuanzia 2020. Kukamatwa kumeendelea hadi 2024.
Matibabu ya udhalilishaji kizuizini
Tangu 2020, maelfu ya Wabelarusi wameteswa kikatili, kinyama, au adhabu ya kudhalilisha katika vituo vya kizuizini kote nchini, ripoti hiyo ilisema.
Baadhi ya visa vya utesaji vimesababisha majeraha makubwa na ukatili wa kingono na kijinsia. Ofisi ya haki za Umoja wa Mataifa pia iligundua ukiukwaji wa haki ya kuishi kutokana na uzembe wa kimatibabu na vifo viwili vilivyorekodiwa kizuizini mnamo 2024.
Wakielezea hofu juu ya uwezekano wa kutoweka kwa wanachama wanaojulikana wa upinzani ambao walikuwa wanakabiliwa na mashtaka ya kisiasa, maafisa wa Umoja wa Mataifa walihimiza mamlaka kutoa taarifa juu ya hatima yao na mahali walipo.
Watoto waliokamatwa
Huku vijana wengi wakiendesha maandamano ya 2020, OHCHR ilipata kukamatwa kiholela kwa watoto baada ya zaidi ya kesi 50 za uhalifu zilizochochewa kisiasa za watu walio chini ya miaka 18 kukosa ulinzi unaohakikishwa na sheria za kimataifa.
Mamlaka zimetumia kisingizio cha utaratibu wa "hali hatari za kijamii" ili kuwaondoa watoto kutoka kwa wazazi wao, kuwaacha wengine bila uangalizi au chini ya ulinzi wa jamaa au marafiki.
Si salama kurudi
Hadi Wabelarusi 300,000 wamelazimika kuondoka tangu Mei 2020, ripoti hiyo inakadiria, huku Serikali ikizuia haki za wale walio uhamishoni, ikiwa ni pamoja na kuzuia utoaji wa hati za kusafiria nje ya nchi na sera ya kuwakamata wanaorejea.
“Inaripotiwa, angalau watu 207 walikamatwa mnamo 2023 waliporudi kwa Belarus na kukamatwa kumeendelea mwaka 2024. Kwa sasa si salama kwa walio uhamishoni kurejea Belarus,” Bw. Volkmann alisema, akitoa wito kwa Nchi Wanachama kuwezesha ulinzi wa wakimbizi wa kimataifa kwa wale walio uhamishoni.
Ripoti ilisema wapo sababu nzuri za kuamini “uhalifu dhidi ya ubinadamu wa mateso unaweza kuwa umetendwa".
OHCHR inahimiza Belarus kuwaachilia watu wote waliozuiliwa kiholela na kukomesha ukiukaji wa haki unaoendelea, huku ikitoa wito kwa Nchi Wanachama kufanya yote yawezayo ili kuifanya Belarusi ifuate sheria za kimataifa.
