Η πρώτη φορά που συνάντησα Ρομά στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων ήταν το 1999, ενώ εργαζόμουν στο Μαυροβούνιο. Μόλις είχα βγει από μερικά δύσκολα χρόνια στο Νότιο Σουδάν και τη Ρουάντα, και ανυπομονούσα να έρθω πιο κοντά στο σπίτι.
Δούλευα για μια ΜΚΟ και περνούσα τις μέρες μου στον καταυλισμό των Ρομά έξω από την πόλη της Ποντγκόριτσα, όπου χιλιάδες άνθρωποι πάλευαν να βγάλουν τα προς το ζην. Παρά τις εντάσεις, παλαιότερες και πρόσφατες, και την έλλειψη πολλών πραγμάτων, το στρατόπεδο δεν ήταν ένα θλιβερό μέρος, κατά κάποιο τρόπο.
Θυμάμαι ότι ήμουν έκπληκτος από την απίστευτη ποικιλομορφία των χαρακτηριστικών του προσώπου σε αυτήν την κοινότητα, νιώθοντας μερικές φορές σαν να ήμουν σε ένα διεθνές αεροδρόμιο με ανθρώπους που έρχονται από όλο τον κόσμο. Θυμάμαι ότι σκέφτηκα ότι η ιστορία αυτών των ανθρώπων είναι στο πρόσωπό τους. Πολλές οικογένειες είχαν παρόμοιες ιστορίες και καταγωγή, αλλά άλλες θυμήθηκαν διαφορετικά μονοπάτια, την Ινδία, τη Μέση Ανατολή, τη βόρεια Αφρική.
Μπορούσα να δω το στρατόπεδο σαν μια λίμνη, όπου είχαν συγκλίνει διαφορετικά ποτάμια, στο πέρασμα των αιώνων. και η λίμνη μπήκε στον πειρασμό ανάμεσα στο να παραμείνει λίμνη ή να μετατραπεί σε ποτάμι.
Καθόμασταν με γυναίκες Ρομά και μοιραζόμασταν ιστορίες. Μετά από λίγο διάβασαν το μέλλον μου στο κατακάθι του καφέ και φυσικά περιλάμβανε αγάπη.
Πιθανότατα εργαζόμασταν για την εκτίμηση των αναγκών ή κάτι τέτοιο, αλλά θυμάμαι μόνο τα δύο πράγματα που μου έλεγαν συνέχεια όλες οι γυναίκες: ήθελαν καλύτερα δόντια (τα δόντια τους χαλούσαν γρήγορα λόγω κακής διατροφής και συνθηκών υγιεινής) και ήθελαν νύχια στίλβωση. Ήταν 15, 35, 50 ετών και μέσα στο χάος και την απόγνωση ήθελαν ομορφιά και αγάπη.
Αυτή ήταν μια από αυτές τις στιγμές που κατέγραψε την πραγματικότητα των ανισοτήτων: όχι απλώς μια περίπλοκη μακροοικονομική αντίληψη, αλλά κάτι που βιώνουν οι άνθρωποι ως άτομα, κάτι που τους εμποδίζει να εκπληρώσουν τις δυνατότητές τους και τα όνειρά τους, σε οποιοδήποτε σχήμα και εύρος.
Ένα χρόνο μετά τους συνάντησα ξανά. Στο Γκουτζαράτ της Ινδίας, στον απόηχο του καταστροφικού σεισμού του 2001. Εκεί, ονομάζονται Kuchis, οι νομαδικές φυλές της Ινδίας και του Αφγανιστάν. Ίδια πρόσωπα, ίδιες ιστορίες, ίδια μουσική. Ίδια εξαιρετική ανθεκτικότητα μέσα σε διαφορετικό χάος. Οι πρώτοι μετανάστες.
Αντιμετώπιση των αναγκών των πιο ευάλωτων κοινοτήτων Ρομά στη Σερβία
Παιδιά Ρομά στη Σερβία (αρχείο)
Συναντώ οικογένειες Ρομά τώρα ξανά, στη Σερβία, στη θέση μου ως Μόνιμου Συντονιστή του ΟΗΕ στη Σερβία, στην κορύφωση του Covid-19 κρίση. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, υπάρχουν τουλάχιστον 150,000 Ρομά που ζουν στη Σερβία, αν και ανεπίσημα στοιχεία δείχνουν ότι ο αριθμός αυτός μπορεί να είναι σημαντικά υψηλότερος.
Κατά τους πρώτους τρεις μήνες της απάντησης του ΟΗΕ στον COVID-19, οι ομάδες μας, μαζί με κυβερνητικούς ομολόγους, εντόπισαν ότι δεκάδες χιλιάδες Ρομά δεν είχαν βασική πρόσβαση σε ασφαλές νερό και ηλεκτρισμό, κάτι που αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για την υγεία την εποχή της πανδημίας , εκτός από απειλή για τη ζωή και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Αξιολογήσαμε τις ανθρωπιστικές ανάγκες σε 500 υποβαθμισμένους καταυλισμούς Ρομά (από 760 εκτιμώμενους οικισμούς) και αρχίσαμε γρήγορα να ενεργούμε. Σε στενή συνεργασία με τον Σερβικό Ερυθρό Σταυρό σε τοπικό επίπεδο και πολλούς άλλους τοπικούς φορείς, τα Ηνωμένα Έθνη παρείχαν πακέτα βοήθειας και εξατομικευμένα μηνύματα υγείας σε χιλιάδες οικογένειες Ρομά που κινδυνεύουν.
Τα Ηνωμένα Έθνη παρείχαν επίσης βοήθεια ώστε τα παιδιά Ρομά να μπορούν να παρακολουθήσουν κάποια μορφή εκπαίδευσης εξ αποστάσεως, σε κοινότητες όπου η πρόσβαση στο διαδίκτυο και στον υπολογιστή είναι εξαιρετικά περιορισμένη.
Ογδόντα δύο Ρομά μεσολαβητές υγείας σε 70 δήμους στράφηκαν σε τηλεφωνικές διαβουλεύσεις. Μέσα σε λίγες μόνο εβδομάδες έφτασαν σε 9,260 οικογένειες Ρομά, συμβούλεψαν περισσότερα από 4,500 άτομα για προληπτικά μέτρα και παρέπεμψαν πάνω από 100 άτομα σε κέντρα δοκιμών για τον COVID-19.
Για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι Ρομά στη Σερβία έχουν παραμεληθεί δομικά, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα ανεπαρκή στέγαση, άνιση πρόσβαση στην εκπαίδευση για τα παιδιά Ρομά και άνιση θέση στην ανοιχτή αγορά εργασίας.
