Η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης ενέκρινε Σύσταση και Ψήφισμα για την αποϊδρυματοποίηση των ατόμων με αναπηρία. Και τα δύο παρέχουν σημαντικές κατευθυντήριες γραμμές στη διαδικασία εφαρμογής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε αυτόν τον τομέα για τα επόμενα χρόνια.
Τόσο το Σύσταση και την Ανάλυση εγκρίθηκαν με πολύ μεγάλη πλειοψηφία κατά την Εαρινή συνεδρίαση της Συνέλευσης στα τέλη Απριλίου. Κάθε πολιτική ομάδα όπως και όλοι οι ομιλητές κατά τη διάρκεια της συζήτησης υποστήριξαν την έκθεση και τις συστάσεις της, επιβεβαιώνοντας έτσι σταθερά τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία ως μέρος της ευρωπαϊκής ατζέντας.
Η κ. Reina de Bruijn-Wezeman, από την Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων, Υγείας και Βιώσιμης Ανάπτυξης της Συνέλευσης ηγήθηκε της έρευνας της Συνέλευσης για το θέμα που διήρκεσε σχεδόν δύο χρόνια. Τώρα παρουσίασε τα πορίσματα και τις συστάσεις της στην ολομέλεια, μετά από ομόφωνη απόφαση έγκριση στην επιτροπή.
Είπε στη Συνέλευση ότι «Τα άτομα με αναπηρία έχουν τα ίδια ανθρώπινα δικαιώματα με εσάς και εμένα. Έχουν το δικαίωμα να ζουν ανεξάρτητα και να λαμβάνουν κατάλληλες υπηρεσίες που βασίζονται στην κοινότητα. Αυτό ισχύει ανεξάρτητα από το πόσο εντατική υποστήριξη χρειάζεται».
Πρόσθεσε ότι «η αποϊδρυματοποίηση, κατά τη γνώμη μου, είναι ένα βασικό σκαλοπάτι για τον τερματισμό του καταναγκασμού στην ψυχική υγεία. Το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία στην ισότητα και την ένταξη αναγνωρίζεται πλέον σε διεθνές επίπεδο, ιδίως χάρη στον ΟΗΕ Σύμβαση των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Αναπηρία, η CRPD, που εγκρίθηκε το 2006.»
Η κ. Reina de Bruijn-Wezeman, ως τελευταίο σημείο στην εισήγησή της δήλωσε: «Καλώ το Κοινοβούλιο να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για να καταργήσει σταδιακά τη νομοθεσία που επιτρέπει τη θεσμοθέτηση ατόμων με αναπηρία, καθώς και τη νομοθεσία για την ψυχική υγεία που επιτρέπει τη θεραπεία χωρίς συγκατάθεση και όχι για υποστήριξη ή να εγκρίνουν σχέδια νομικών κειμένων που θα καθιστούσαν πιο δύσκολη την επιτυχή και ουσιαστική αποϊδρυματοποίηση και τα οποία αντιβαίνουν στο πνεύμα του γράμματος της CRPD».
Γνώμη της επιτροπής
Στο πλαίσιο των τακτικών διαδικασιών της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης παρουσιάστηκε η λεγόμενη Γνωμοδότηση για την έκθεση άλλης Κοινοβουλευτικής Επιτροπής. Η κ. Liliana Tanguy από την Επιτροπή Ισότητας και Μη Διακρίσεων παρουσίασε τη γνώμη της Επιτροπής. Σημείωσε ότι «η συνέλευση έχει επανειλημμένα επιβεβαιώσει την υποστήριξή της στον πλήρη σεβασμό των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία». Συνεχάρη την κ. Bruijn-Wezeman για την έκθεσή της, η οποία ανέφερε ότι υπογραμμίζει ξεκάθαρα γιατί η αποϊδρυματοποίηση των ατόμων με αναπηρία πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτής της προσέγγισης.
Πρόσθεσε ότι και αυτή «θέλει να συγχαρεί την εισηγήτρια γιατί η έκθεσή της υπερβαίνει τις απλές θέσεις πολιτικής. Εφιστά την προσοχή στα συγκεκριμένα μέτρα που μπορούν και πρέπει να λάβουν τα κράτη προκειμένου να διασφαλίσουν μια σχετική, αποτελεσματική και βιώσιμη διαδικασία αποϊδρυματοποίησης, με πλήρη σεβασμό των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία καθώς και των πηγών χρηματοδότησης για να επιτευχθεί αυτό.»
Η τοποθέτηση σε ίδρυμα τίθεται σε κίνδυνο
Η κ. Reina de Bruijn-Wezeman στην παρουσίαση της έκθεσής της είχε επισημάνει ότι «η τοποθέτηση σε ιδρύματα επηρεάζει τις ζωές περισσότερων από ένα εκατομμύριο Ευρωπαίων πολιτών και αποτελεί διάχυτη παραβίαση των δικαιωμάτων όπως ορίζονται στο άρθρο 19 της CRPD, το οποίο ορίζει σε μια σταθερή δέσμευση για αποϊδρυματοποίηση».
Αυτό πρέπει να φανεί από την άποψη ότι τα άτομα με αναπηρία είναι μερικά από τα πιο ευάλωτα άτομα στην κοινωνία μας. Και ότι η τοποθέτηση σε ιδρύματα «τους θέτει σε κίνδυνο συστημικών και ατομικών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και πολλοί βιώνουν σωματική, ψυχική και σεξουαλική βία», είπε στη Συνέλευση.
Το ότι δεν είναι κενά λόγια επιβεβαιώθηκε σταθερά όταν ο κ. Thomas Pringle από την Ιρλανδία, ο οποίος μίλησε εξ ονόματος της Ομάδας της Ενωμένης Ευρωπαϊκής Αριστεράς, επέλεξε να δώσει μερικά παραδείγματα από την Ιρλανδία και ακόμη και την ίδια του την εκλογική περιφέρεια, όπου είχε σεξουαλική κακοποίηση κατοίκων ενός κέντρου. έρχονται στο φως. Είπε στους βουλευτές από όλη την Ευρώπη ότι υπάρχει μακρά ιστορία καταχρήσεων που εκτίθενται στην Ιρλανδία τα τελευταία δέκα χρόνια ή περισσότερα, με την κυβέρνηση να πρέπει να ζητά συγγνώμη από τους πολίτες σε τακτική βάση.
«Ήταν μόνο θέμα χρόνου να ζητηθούν συγγνώμη από τα άτομα με αναπηρία για την παραμέληση και την κακοποίηση που έχουν υποστεί ενώ φιλοξενούνται από το κράτος», πρόσθεσε ο κ. Thomas Pringle.
Η κ. Beatrice Fresko-Rolfo, μιλώντας εκ μέρους της ομάδας Συμμαχία Φιλελευθέρων και Δημοκρατών για την Ευρώπη (ALDE) σημείωσε ότι τα άτομα με αναπηρία και οι οικογένειές τους συχνά βιώνουν μια σύγχυση στο θεσμικό σύστημα σε βάρος των πιο βασικών δικαιωμάτων τους. «Τις περισσότερες φορές τοποθετούνται σε ιδρύματα όταν θα μπορούσαν κάλλιστα να ανθίσουν έξω από αυτά», επεσήμανε.
Είπε στη Συνέλευση ότι προσωπικά «συμμερίζεται όλα τα επιχειρήματα σχετικά με τα οφέλη που θα προκύψουν από την αποϊδρυματοποίηση, τόσο για το κράτος, για τους ενδιαφερόμενους ανθρώπους και για τα κοινωνικά μας μοντέλα». Πρόσθεσε ότι «Εν ολίγοις, μια νέα πολιτική υγείας που θα βασίζεται στην αύξηση των ανθρώπινων και οικονομικών πόρων για την περίθαλψη στην πόλη».
Οι πιο ευάλωτοι και αμφισβητούμενοι πολίτες
Ο κ. Joseph O'Reilly, μιλώντας εξ ονόματος της Ομάδας του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος και των Χριστιανοδημοκρατών, τόνισε ότι «το πραγματικό μέτρο μιας πολιτισμένης κοινωνίας είναι πώς ανταποκρίνεται στους πιο ευάλωτους και αμφισβητούμενους πολίτες της». Και το διευκρίνισε, όταν είπε: «Για πάρα πολύ καιρό, η απάντησή μας στα άτομα με αναπηρία ήταν η ιδρυματοποίηση, το πέταγμα των κλειδιών και η κατάφωρα ανεπαρκής φροντίδα, αν όχι κατάχρηση. Πρέπει να αποϊδρυματοποιήσουμε τα άτομα με ψυχιατρικές διαταραχές. Η ψυχιατρική θεραπεία είναι και ήταν η Σταχτοπούτα της ιατρικής».
Ο κ. Κωνσταντίνος Ευσταθίου από την Κύπρο σχολίασε περαιτέρω για την ανάγκη φροντίδας των ευάλωτων, «Για χρόνια η θεσμοθέτηση αποδείχτηκε η δικαιολογία για να μην αναλάβουμε την ευθύνη μας, ειδική ευθύνη και καθήκον φροντίδας για τους ευάλωτους». Πρόσθεσε ότι «η πρακτική του περιορισμού και της λήθης δεν είναι πλέον αποδεκτή. Οι συμπολίτες μας που τυχαίνει να είναι ευάλωτοι πρέπει να υποστηρίζονται και να είναι ελεύθεροι να ασκούν τα ανθρώπινα δικαιώματά τους ως θέμα αρχής, ανεξάρτητα από το κόστος ή την προσπάθεια».
Η κ. Heike Engelhardt από τη Γερμανία σημείωσε ότι «η κοινωνία μας στο σύνολό της καλείται να παρέχει μορφές στέγασης χωρίς αποκλεισμούς στις οποίες ζουν μαζί οι ηλικιωμένοι και οι νέοι, στις οποίες άτομα χωρίς αναπηρία και άτομα με ανάγκες βοήθειας ζουν μαζί ως γείτονες. Τέτοιες μορφές ζωής μας φέρνουν πιο κοντά σε αυτόν τον στόχο».
«Είναι σημαντικό και σωστό η ψυχική υγεία να έχει τη θέση της εδώ στο Συμβούλιο της Ευρώπης», πρόσθεσε. «Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι οι συστάσεις μας σέβονται τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα της Αναπηρίας του 2006. Η Σύμβαση κατανοεί ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα ισχύουν για όλους. Δεν διαιρούνται. Τα άτομα με αναπηρία πρέπει να μπορούν να λαμβάνουν τις δικές τους αποφάσεις ως ενεργά μέλη της κοινωνίας. Είμαστε εδώ σήμερα για να προχωρήσουμε λίγο πιο κοντά σε αυτόν τον στόχο».
Απαιτείται αποϊδρυματοποίηση
Η κα Margreet de Boer, από την Ολλανδία σημείωσε, "Η κίνηση προς την αποϊδρυματοποίηση των ατόμων με αναπηρία είναι τόσο απαραίτητη όσο και απαραίτητη από τις υποχρεώσεις των κρατών για τα ανθρώπινα δικαιώματα όπου η τοποθέτηση σε ιδρύματα θα πρέπει να εγκαταλειφθεί. Εξακολουθεί να χρησιμοποιείται πολύ συχνά σε κάθε είδους περίθαλψη, τόσο για άτομα με σωματικές αναπηρίες όσο και για άτομα με ψυχιατρικά προβλήματα».
«Ο απώτερος στόχος της αποϊδρυματοποίησης είναι να επιτρέψει στα άτομα με αναπηρίες να ζουν συνηθισμένες ζωές σε συνηθισμένα μέρη, να ζουν ανεξάρτητα στην κοινότητά τους σε ίση βάση με τους άλλους», σημείωσε η κα Fiona O'Loughlin από την Ιρλανδία.
Στη συνέχεια έθεσε το ρητορικό ερώτημα «Τι χρειάζεται να κάνουμε για να το πετύχουμε αυτό;» Η ίδια απάντησε με τη δήλωση: «Χρειαζόμαστε μια ολοκληρωμένη ανάπτυξη της εκπαίδευσης ευαισθητοποίησης για την αναπηρία σύμφωνα με το μοντέλο αναπηρίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Μόνο τότε μπορούμε να αρχίσουμε να αντιμετωπίζουμε ασυνείδητες προκαταλήψεις και να βλέπουμε και να εκτιμούμε τα άτομα με αναπηρίες ως πολίτες της κοινωνίας, ικανούς να συνεισφέρουν στην κοινωνία και να ζουν ανεξάρτητα».
Και χρειάζεται ευαισθητοποίηση. Ο κ. Antón Gómez-Reino από Ισπανία εξέφρασε την πεποίθηση ότι «ζούμε σε μια δύσκολη εποχή για την ισότητα, υπάρχουν πολλές σκοτεινές δυνάμεις και στις δημοκρατίες μας, βάζουν στο τραπέζι συζητήσεις για προκαταλήψεις. Και αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που πρέπει επίσης να ενισχύσουμε τη δέσμευσή μας σε αυτά τα άτομα με αναπηρίες».
Σε ευθυγράμμιση με άλλους ομιλητές, εξέφρασε: «Δεν είναι αποδεκτό η απάντηση στους πολίτες μας με αναπηρία να είναι περιορισμός χωρίς εναλλακτική, λήθη, και είναι παραβίαση και απουσία δικαιωμάτων». Επισήμανε ότι, «πρέπει να υπερβούμε τα απλά, παθολογικά και διαχωριστικά οράματα που κάποιοι εξακολουθούν να υπερασπίζονται, και εκείνα τα μοντέλα που λύνουν μόνο και αποκλειστικά με στέρηση της ελευθερίας. Αυτές οι καταστάσεις απαιτούν μεγαλύτερη ευαισθησία και, κυρίως, μεγαλύτερη δέσμευση από τους νομοθέτες και το κοινό».
Μακροπρόθεσμη στρατηγική
Η κ. Reina de Bruijn-Wezeman στην παρουσίασή της είχε καταστήσει σαφές ότι μια βασική πρόκληση είναι να διασφαλιστεί ότι η ίδια η διαδικασία θεσμοθέτησης διεξάγεται με τρόπο συμβατό με τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Η διαδικασία της αποϊδρυματοποίησης, εξήγησε, «απαιτεί μια μακροπρόθεσμη στρατηγική που διασφαλίζει ότι η καλής ποιότητας περίθαλψη είναι διαθέσιμη σε κοινοτικά περιβάλλοντα. Καθώς τα θεσμοθετημένα άτομα επανεντάσσονται στην κοινωνία, υπάρχει ανάγκη για μια ολοκληρωμένη κοινωνική υπηρεσία και εξατομικευμένη υποστήριξη στη διαδικασία αποϊδρυματοποίησης προκειμένου να υποστηριχθούν αυτά τα άτομα και σε πολλές περιπτώσεις οι οικογένειές τους ή άλλοι φροντιστές. Αυτή η υποστήριξη πρέπει να συνοδεύεται από ειδική πρόσβαση σε υπηρεσίες εκτός ιδρυμάτων που επιτρέπουν στους ανθρώπους να λαμβάνουν περίθαλψη, εργασία, κοινωνική βοήθεια, στέγαση κ.λπ.».
Προειδοποίησε ότι «αν η διαδικασία της αποϊδρυματοποίησης δεν διαχειρίζεται σωστά και χωρίς να λαμβάνονται δεόντως υπόψη οι ειδικές ανάγκες κάθε ενδιαφερόμενου, αυτό μπορεί να έχει δυσάρεστες συνέπειες».
Ο κ. Pavlo Sushko από την Ουκρανία επιβεβαίωσε ότι αυτό θα ήταν απαραίτητο, με βάση την εμπειρία από τη χώρα του. Σημείωσε ότι «πολλές ευρωπαϊκές χώρες έχουν στρατηγικές αποϊδρυματοποίησης ή τουλάχιστον έχουν υιοθετήσει μέτρα σε μια ευρύτερη στρατηγική για την αναπηρία». Αλλά επίσης, ότι αυτά πρέπει να γίνουν με βάση τις υπάρχουσες συνθήκες της συγκεκριμένης χώρας.
Είπε ότι «κάθε χώρα έχει το δικό της ρυθμό και πρόοδο σε αυτή τη μεταρρύθμιση». Μια άποψη που συμμερίστηκαν και άλλοι ομιλητές.
Κοινή χρήση εμπειριών
Αρκετοί ομιλητές ανέφεραν τη σκηνή των χωρών τους τόσο τα καλά όσο και τα κακά. Ξεχωρίζουν τα καλά παραδείγματα από τη Σουηδία που αναφέρει η κ. Ann-Britt Åsebol. Επισήμανε ότι τα άτομα με αναπηρία έχουν δικαίωμα στη δική τους στέγαση στη Σουηδία και στην υποστήριξη που απαιτείται για να μπορέσουν να ζήσουν μια ανεξάρτητη ζωή. Άλλα παραδείγματα αναφέρθηκαν από το Αζερμπαϊτζάν και ακόμη και το Μεξικό.
είπε η κ. Reina de Bruijn-Wezeman The European Times ότι ήταν ευχαριστημένη με την ανταλλαγή εθνικών εμπειριών ως μέρος της διαδικασίας αποϊδρυματοποίησης σε διάφορες χώρες που είχαν υποδείξει οι ομιλητές της Συνέλευσης.
Ολοκληρώνοντας τη συζήτηση, η κ. Reina de Bruijn-Wezeman έδωσε ένα σχόλιο σχετικά με μια οικονομική ανησυχία ορισμένων φορέων χάραξης πολιτικής όσον αφορά τα άτομα με σύνθετες αναπηρίες. Είπε ότι «η ιδρυματοποιημένη περίθαλψη πληρώνει πολλά χρήματα για ένα χειρότερο αποτέλεσμα όσον αφορά την ποιότητα ζωής». Ωστόσο, επιβεβαίωσε επίσης ότι είναι αλήθεια ότι η αποϊδρυματοποίηση είναι δαπανηρή κατά τη μεταβατική περίοδο, όταν τα ιδρύματα εξακολουθούν να λειτουργούν και η κοινοτική φροντίδα αρχίζει. Αλλά αυτό είναι μόνο κατά τη διάρκεια αυτής της μεταβατικής περιόδου που υπολόγισε ότι ήταν 5 έως 10 χρόνια.
Η κ. Reina de Bruijn-Wezeman αναλογιζόμενος τη συζήτηση είπε The European Times ότι εκτίμησε την ευρεία υποστήριξη της έκθεσής της και του ψηφίσματος και της σύστασης. Ωστόσο, σημείωσε επίσης ότι υπήρχαν κάποια «αλλά». Αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στη δήλωση του κ. Pierre-Alain Fridez από την Ελβετία, ο οποίος ενώ υποστήριξε πλήρως τους στόχους της έκθεσης είχε εκφράσει ένα «αλλά». Πίστευε ότι για ορισμένες περιπτώσεις η ιδρυματοποίηση είναι δυστυχώς η μόνη λύση για πολλούς λόγους. Επισήμανε περιπτώσεις όπως το πολύ υψηλό επίπεδο εξάρτησης από τα ναρκωτικά και η εξάντληση των οικογενειακών φροντιστών.
Το δικαίωμα στην επιλογή και στην αξιοπρέπεια
Σε μια τελική ομιλία, η Πρόεδρος της Επιτροπής Κοινωνικών Υποθέσεων, Υγείας και Βιώσιμης Ανάπτυξης, κα Selin Sayek Böke, επανέλαβε ότι «κάθε άτομο έχει το δικαίωμα να επιλέξει πώς θέλει να ζήσει, με ποιον θα ζήσει, πού θα ζήσει και πώς διαχειρίζονται τις καθημερινές τους εμπειρίες. Κάθε άτομο έχει δικαίωμα στην αξιοπρέπεια. Και ως εκ τούτου, όλες οι πολιτικές μας πρέπει πραγματικά να επιδιώκουν να προστατεύσουμε και να εγγυηθούμε αυτήν την αξιοπρέπεια, το δικαίωμα σε μια αξιοπρεπή ζωή. Και αυτή είναι η κατευθυντήρια αρχή στη μετατόπιση παραδείγματος που έχει προτείνει ο ΟΗΕ με τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία».
Επισήμανε το γεγονός ότι το άρθρο 19 της σύμβασης δηλώνει ξεκάθαρα το καθήκον μας να αναγνωρίζουμε τα ίσα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και να διασφαλίζουμε την πλήρη ένταξη και συμμετοχή στην κοινότητα: Πρώτον, διασφαλίζοντας την ελεύθερη επιλογή των συνθηκών διαβίωσης. Δεύτερον, η διασφάλιση της πρόσβασης σε αυτήν την επιλογή, πράγμα που σημαίνει ότι χρειαζόμαστε τους οικονομικούς και οικονομικούς πόρους για να το κάνουμε. Τρίτον, διασφαλίζοντας ένα ολοκληρωμένο και ολιστικό πλαίσιο παροχής δημόσιων υπηρεσιών μέσω αυτών των οικονομικών μέσων, που κυμαίνονται από την πρόσβαση στην υγεία, την εκπαίδευση, την απασχόληση εν συντομία, την πρόσβαση στη ζωή όχι μόνο για τα άτομα με αναπηρία, αλλά και για τις οικογένειές τους, έτσι ώστε να δημιουργήσει πραγματικά μια υπηρεσία που βασίζεται στην κοινότητα.
Πρόσθεσε ότι «Πρέπει να βεβαιωθούμε ότι χτίζουμε αυτό το σύστημα που βασίζεται στην κοινότητα μέσω μιας συστημικής στρατηγικής, μέσω μιας καλά τοποθετημένης οικονομικής πολιτικής, μέσω ενός ολιστικού πλαισίου, μέσω της παρακολούθησης όπου διασφαλίζουμε ότι συμβαίνει πραγματικά».
Ο κ. Éctor Jaime Ramírez Barba, παρατηρητής στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης για το κόμμα Mexican Pan δήλωσε ότι «στο Μεξικό, πιστεύω ότι πρέπει να ακολουθήσουμε τη σύσταση που δίνεται σε αυτήν την έκθεση, την οποία ελπίζω ότι αυτή η Συνέλευση θα εγκρίνει».
