Ο μεσολαβητικός ρόλος της Κίνας στη συμφωνία Ιράν-Σαουδικής Αραβίας σηματοδοτεί μια ευρύτερη στροφή από τον πολεμιστή του λύκου σε πιο εποικοδομητική διπλωματία
Η συμφωνία του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας να επαναλάβουν τις διπλωματικές σχέσεις μετά από χρόνια συγκρούσεων αιφνιδίασε πολλούς – ειδικά λόγω του κινεζικού ρόλου στη μεσολάβηση μεταξύ των μερών, αφήνοντας τις Ηνωμένες Πολιτείες στο περιθώριο.
Η συμφωνία χαρακτηρίστηκε από ορισμένους ως ένα πρωτοποριακό επίτευγμα που θα αλλάξει ολόκληρη τη γεωπολιτική αρχιτεκτονική στη Μέση Ανατολή, με συνέπειες για τη στάση των Ηνωμένων Πολιτειών στην περιοχή.
Στην πραγματικότητα, η συμφωνία δεν μετέτρεψε το Ιράν και τη Σαουδική Αραβία από εχθρούς σε φίλους, ούτε άλλαξε την πολύπλευρη προσέγγιση των χωρών της Μέσης Ανατολής.
Επιπλέον, η ενεργή διπλωματία της Κίνας δεν θα έπρεπε να αποτελεί έκπληξη. Αντίθετα, σηματοδότησε ένα ακόμη βήμα μακριά από τον «πολεμιστή του λύκου» σε πιο εποικοδομητική διπλωματία, όχι μόνο όσον αφορά τη Μέση Ανατολή αλλά και παγκοσμίως.
Για να είμαστε ρεαλιστές, η Κίνα δεν προσπαθεί να αντικαταστήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες ως παγκόσμιος μεσολαβητής της ειρήνης, αλλά είναι πολύ ικανή να εντοπίσει παγκόσμιες ευκαιρίες για να επεκτείνει την επιρροή της και να απολαύσει τους καρπούς της δουλειάς που κάνουν άλλοι.
Επιπλέον, οποιαδήποτε προώθηση της σταθερότητας είναι ζωτικής σημασίας για την κινεζική οικονομία – και εξίσου σημαντική είναι η βελτίωση της παγκόσμιας εικόνας της.
Για παράδειγμα, πρόσφατα η Κίνα παρουσίασε ένα «ειρηνευτικό σχέδιο» για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. Αν και αυτό ήταν ως επί το πλείστον ένα προπέτασμα καπνού για να νομιμοποιηθεί η επίσκεψη του Xi Jinping στη Μόσχα, αξίζει να δοθεί προσοχή στις προσπάθειες της Κίνας να παρουσιαστεί ως ισορροπημένη και υπεύθυνη δύναμη.
Ένα άλλο παράδειγμα είναι η κινεζική πρόταση για μεσολάβηση μεταξύ του Ισραήλ και των Παλαιστινίων, ανακυκλώνοντας παλιές αρχές που άλλες χώρες έχουν ήδη δοκιμάσει με μηδενική επιτυχία.
Ο ανανεωμένος διπλωματικός ακτιβισμός του Πεκίνου στοχεύει στη διαμόρφωση μιας νέας διπλωματικής αφήγησης του παγκόσμιου ρόλου της Κίνας, που επικεντρώνεται κυρίως στον Παγκόσμιο Νότο.
Τα πρώτα σημάδια αυτού του διπλωματικού ακτιβισμού θα μπορούσαν να βρεθούν στο 20ο Εθνικό Συνέδριο του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος τον περασμένο Οκτώβριο. Οι αλλαγές που έγιναν στο κόμμα και τα όργανά του είχαν σκοπό να δημιουργήσουν έναν σαφέστερο διαχωρισμό μεταξύ του αμυντικού μηχανισμού και του διπλωματικού κύκλου.
Οι διορισμοί που έγιναν τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους στο διπλωματικό στέλεχος της Κίνας έδειξαν την εστίαση του Σι στις σχέσεις με τις ΗΠΑ και την οικονομική ανάπτυξη.
Ο Qin Gang, ο νέος υπουργός Εξωτερικών και πρώην πρεσβευτής στις ΗΠΑ, προήχθη στο βαθμό του πολιτειακού συμβούλου. Τόσο ο Τσιν όσο και ο άμεσος προκάτοχός του Γουάνγκ Γι, επίσης πολιτειακός σύμβουλος, έχουν μεγάλη εμπειρία στις αμερικανικές υποθέσεις και και οι δύο κατέχουν περισσότερη εξουσία στο κόμμα από τους προκατόχους του Γουάνγκ.
Αντίθετα, ο Zhao Lijian, ο οποίος ως εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών είχε προσωποποιήσει την πιο συγκρουσιακή διπλωματία των πολεμιστών λύκων, υποβιβάστηκε τον Ιανουάριο σε θέση επίβλεψης των ωκεανικών υποθέσεων.
Από τον Μάρτιο, οι δύο ανώτεροι διπλωμάτες πιέζουν σκληρότερα για να υλοποιήσουν ένα ενημερωμένο διπλωματικό όραμα που προώθησε ο Πρόεδρος Xi σε τρία βασικά έγγραφα: Global Civilization Initiative, Global Security Initiative και Global Development Initiative.
Και οι τρεις υπογραμμίζουν τη σημασία της παγκόσμιας συνεργασίας και ανάπτυξης σεβόμενοι την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα όλων των χωρών.
Αν και οι τρεις πρωτοβουλίες ευθυγραμμίζονται με τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, πολλές δυτικές χώρες παραμένουν δύσπιστες σχετικά με τις πραγματικές προθέσεις της Κίνας ή την ικανότητά της να τις πραγματοποιήσει. Στον Παγκόσμιο Νότο, ωστόσο, οι χώρες που δεν είναι πρόθυμες να επιλέξουν πλευρά στον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων αλλά χρειάζονται οικονομική υποστήριξη είναι πολύ πιο δεκτικές.
Αν και οι χώρες του Παγκόσμιου Νότου γνωρίζουν την πολυπλοκότητα της εμπλοκής της Κίνας, ανησυχούν περισσότερο για την επίλυση των άμεσων οικονομικών τους προκλήσεων. Η Κίνα μπορεί να τους προσφέρει λύσεις χωρίς προϋποθέσεις – κεφάλαια για έργα υποδομής και επενδύσεις στους τομείς της μεταποίησης και των υπηρεσιών.
Στη Μέση Ανατολή, η συμβολική μεσολάβηση μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας είναι ένα σημάδι της αυξανόμενης επιρροής της Κίνας στην περιοχή την τελευταία δεκαετία. Τον περασμένο μήνα, αναφέρθηκε ότι η Κίνα ξεκίνησε εκ νέου την κατασκευή μιας στρατιωτικής βάσης στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Νωρίτερα φέτος, η Κίνα υπέγραψε πολλές συμφωνίες και συμφωνίες με τη Σαουδική Αραβία, συμπεριλαμβανομένων επενδύσεων αξίας 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Αυτή η τάση είναι πολύ εμφανής και στη Νότια Ασία, με την Κίνα να έχει ήδη επενδύσει βαθιά στη Σρι Λάνκα και το Πακιστάν, ενώ επεκτείνει επίσης την εμβέλειά της στο Νεπάλ και το Μπαγκλαντές.
Στην περίπτωση του Μπαγκλαντές, η Κίνα αναγνωρίζει τη γεωστρατηγική σημασία και τις φωτεινές προοπτικές που μπορεί να προσφέρει η αναπτυσσόμενη οικονομία, αλλά αντιμετωπίζει ισχυρό ανταγωνισμό από την Ινδία και την Ιαπωνία. Ο πρωθυπουργός του Μπαγκλαντές ισορροπεί σοφά μεταξύ αυτών των δυνάμεων για να προωθήσει τη συνεργασία που θα ωφεληθεί από τους δύο.
Αυτό που βλέπουμε σε αυτές τις δύο περιοχές διαδραματίζεται σε ολόκληρο τον Παγκόσμιο Νότο και καταδεικνύει ότι η νέα ενεργή διπλωματία της Κίνας που επικεντρώνεται στη συνεργασία και όχι στη διαίρεση αποδεικνύεται αρκετά ελκυστική.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι δημόσιες διαφωνίες μεταξύ των ΗΠΑ και των χωρών του Παγκόσμιου Νότου (Σαουδική Αραβία, Πακιστάν και Μπαγκλαντές, για να αναφέρουμε μερικές) χρησιμοποιούνται αποτελεσματικά από την Κίνα για να επεκτείνει την επιρροή της.
Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες επιθυμούν να αντιμετωπίσουν αυτήν την τάση, θα πρέπει να υιοθετήσουν μια πιο εποικοδομητική προσέγγιση και να διαχειριστούν τις διαφωνίες κεκλεισμένων των θυρών. Διαφορετικά, οι ΗΠΑ θα βρεθούν αγνοημένες και στις μελλοντικές εξελίξεις.
