Συχνά γίνεται το επιχείρημα για τα τρόφιμα, καθώς και για δεκάδες άλλα «στρατηγικά αγαθά», ότι πρέπει να είμαστε αυτάρκεις απέναντι στις απειλές για την ειρήνη σε όλο τον κόσμο.
Το ίδιο το επιχείρημα είναι πολύ παλιό, αρκετά παλιό για το επιχείρημα της αυτάρκειας, καθώς και για τη σκοπιμότητα της πραγματικής είναι αυτάρκης, να έχει αποφοιτήσει τελικά στο καθεστώς του πολιτικού μύθου. Ωστόσο, αυτός είναι, δυστυχώς, ένας μύθος που αρνείται να πεθάνει. Αυτό που βάζει συνεχώς τα ευρωπαϊκά έθνη στην πορεία προς τις εύθραυστες αλυσίδες εφοδιασμού.
Η σύγκρουση στην Ουκρανία έχει διαταράξει τις εξαγωγές γεωργικών προϊόντων στη Μαύρη Θάλασσα, ωθώντας τις τιμές υψηλότερα και επιδεινώνοντας το υψηλό κόστος ενέργειας και λιπασμάτων. Ως κύριοι εξαγωγείς δημητριακών και φυτικών ελαίων, οι συγκρούσεις γύρω από τη Μαύρη Θάλασσα διαταράσσουν σημαντικά τη ναυτιλία.
Στο Σουδάν, οι συνδυασμένες επιπτώσεις της σύγκρουσης, της οικονομικής κρίσης και της κακής σοδειάς επηρεάζουν σημαντικά την πρόσβαση των ανθρώπων σε τρόφιμα και έχουν διπλασιάσει τον αριθμό των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν οξεία πείνα στο Σουδάν σε περίπου 18 εκατομμύρια. Οι υψηλότερες τιμές των σιτηρών από τον πόλεμο στην Ουκρανία ήταν το τελευταίο καρφί.
Εάν οι μάχες στη Γάζα κλιμακωθούν σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, (κάτι που, ευτυχώς, φαίνεται λιγότερο πιθανό) θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια δεύτερη ενεργειακή κρίση που θα μπορούσε να οδηγήσει σε άνοδο των τιμών των τροφίμων και των καυσίμων. Η Παγκόσμια Τράπεζα προειδοποίησε ότι εάν η σύγκρουση ενταθεί, θα μπορούσε να οδηγήσει σε σημαντικές αυξήσεις των τιμών του πετρελαίου και να επιδεινώσει την επισιτιστική ανασφάλεια, τόσο στη Μέση Ανατολή όσο και παγκοσμίως.
Θα πρέπει να είναι προφανές ότι η πιο ασφαλής προμήθεια τροφίμων, η προμήθεια χάλυβα ή η προμήθεια καυσίμων είναι αυτή που προέρχεται από όσο το δυνατόν περισσότερες πηγές, έτσι ώστε εάν κάποιος ξεραθεί ή παγιδευτεί σε μια στρατιωτική ή διπλωματική καταστροφή, τότε η προμήθεια είναι ικανή να ανακτηθεί με την αύξηση του εμπορίου μέσω των πολλών εναλλακτικών διαύλων. Είναι ο τρόπος με τον οποίο το Κατάρ, που αποκόπηκε κατά τη διάρκεια του αποκλεισμού το 2017, μπόρεσε να συνεχίσει σε μεγάλο βαθμό ανεπηρέαστο παρόλο που ήταν αποκλεισμένο από όλους τους γείτονές του και δεν παρήγαγε σχεδόν καθόλου φαγητό.
Η διαρκής δημοτικότητα του μύθου οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον τρόπο που αλληλεπιδρά με τη βασική ανθρώπινη ψυχολογία μας. Τα περισσότερα από τα νοητικά ευρετικά μας διδάσκονται για πολύ πιο απλοϊκά προβλήματα. Ο τρόπος με τον οποίο μάθαμε να επιβιώνουμε είναι να μαζεύουμε και να καθόμαστε σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο σωρό φαγητού. Φυσικά, δεν έχουμε την τάση να εμπιστευόμαστε τους γείτονές μας, πόσο μάλλον να βασιζόμαστε σε αυτούς.
Το να σπάσουμε τα προϊστορικά μας ένστικτα και να ενστερνιστούμε αυτό που είναι επομένως οι αντιδιαισθητικές αρχές του ελεύθερου εμπορίου είναι επομένως μια πολύ μεγάλη παραγγελία. Ίσως εξηγεί γιατί το ελεύθερο εμπόριο παραμένει τόσο αντιδημοφιλές σε σύγκριση με τον προστατευτισμό παρά το συντριπτικά θετικό ρεκόρ που μπορεί να διεκδικήσει το ελεύθερο εμπόριο από μόνο του, βγάζοντας μεμονωμένα δισεκατομμύρια από τη φτώχεια.
Το να πείσεις τη σημερινή γενιά ευρωπαίων πολιτικών να διαφοροποιήσουν την προσφορά τροφίμων τους θα είναι πάντα δύσκολο – αλλά τα κέρδη είναι τεράστια αν μπορούν να δουν το φως.
Περιφέρειες όπως η Λατινική Αμερική και η Νοτιοανατολική Ασία ξεχωρίζουν ως περιοχές όπου η ΕΕ πραγματοποιεί πολύ λίγο στρατηγικό εμπόριο. Το να βρίσκεσαι σε διαφορετικά ημισφαίρια σημαίνει ότι οι εποχές είναι αντίθετες (ή έχουν πολύ διαφορετικά κλίματα στην περίπτωση χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας όπως η Μαλαισία), επομένως τα οφέλη από τις αμοιβαίες αλυσίδες εφοδιασμού είναι φυσικά συμπληρωματικά. Τέτοιες χώρες είναι προετοιμασμένες για αμοιβαία επωφελείς εμπορικές συναλλαγές για την ενίσχυση της στρατηγικής ασφάλειας.
Χώρες όπως η Αργεντινή παράγουν μεγάλες ποσότητες κρέατος, κάτι που οι υγειονομικοί και φυτοϋγειονομικοί κανόνες (SPS) της ΕΕ καθιστούν πολύ πιο δύσκολη την εισαγωγή από ό,τι χρειάζεται. Η Μαλαισία είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας φοινικέλαιου στον κόσμο, παράγοντας τα έλαια και τα λίπη που χρειάζονται σε δεκάδες κατηγορίες τροφίμων. Σε σύγκριση με άλλους κύριους ελαιούχους σπόρους, όπως η σόγια, η ελαιοκράμβη και ο ηλίανθος, που μπορούν να καλλιεργηθούν εγχώρια, ο φοινικέλαιο είναι η ελαιοκαλλιέργεια με την υψηλότερη απόδοση. Η φθηνότερη και ευκολότερη εισαγωγή θα σήμαινε επισιτιστική ασφάλεια σε περιόδους αστάθειας και φθηνότερα βασικά προϊόντα σε περιόδους ειρήνης, μειώνοντας το κόστος.
Περισσότερο εμπόριο σημαίνει επίσης μεγαλύτερη επιρροή και μεγαλύτερη διαφάνεια στις αλυσίδες εφοδιασμού. Λαμβάνοντας ξανά ως παράδειγμα τους Μαλαισιανούς, η βιομηχανία αγροδιατροφής τους αγκαλιάζει τη χρήση της τεχνολογίας blockchain και της ιχνηλασιμότητας για να αποδείξει ότι τα προϊόντα τους είναι φιλικά προς το περιβάλλον και χωρίς αποψίλωση των δασών. Το εμπόριο κάνει οικονομικά βιώσιμες μαζικές περιβαλλοντικές προσπάθειες για την προστασία του περιβάλλοντος. Αντίθετα, δημιουργεί αλληλεξάρτηση με περιοχές σε όλο τον κόσμο που μειώνουν την πιθανότητα σύγκρουσης ή γενικά παραβίασης διεθνών κανόνων.
Ο μεγάλος Γάλλος οικονομολόγος Frédéric Bastiat έγραψε ότι «Όταν τα αγαθά δεν περνούν τα σύνορα, οι στρατιώτες θα το κάνουν». Παρατήρησε τη δύναμη της αλληλεξάρτησης ως ειρηνευτής. Η διαφοροποίηση του εμπορίου είναι επομένως και οι δύο προετοιμασία και πρόληψη. Οι πολιτικοί πρέπει να ξεπεράσουν τα πρωτόγονά τους ένστικτα και να αφήσουν τα αγαθά να ρέουν.
