By Sint Athanasius fan Aleksandrje
Haadstik 1
Antonius wie in Egyptner fan berte, fan aadlike en frij rike âlden. En se wiene sels kristenen en hy waard op in kristlike manier grutbrocht. En wylst hy in bern wie, waard hy grutbrocht troch syn âlden, en wist neat oars as har en har hûs.
* * *
Doe't er opgroeide en in jonkheid waard, koe er net ferneare wrâldske wittenskip te studearjen, mar woe út it selskip fan jonges, mei alle winsk om te libjen neffens wat der fan Jakob skreaun is, ienfâldich yn syn eigen hûs.
* * *
Sa ferskynde hy yn 'e timpel fan' e Hear tegearre mei syn âlden ûnder de leauwigen. En hy wie net lichtsinnich as in jonge, noch waard heechmoedich as in man. Mar hy hearde ek syn âlden, en joech him oer oan it lêzen fan boeken, en behâlde it foardiel fan har.
* * *
Hy pleage syn âlden ek net, as in jonge yn materiële materiële omstannichheden, foar djoer en ôfwikseljend iten, noch socht er de wille derfan, mar wie allinne tefreden mei wat er krige en woe neat mear.
* * *
Nei it ferstjerren fan syn âlden bleau er allinnich mei syn lytse suster. En hy wie doe sa'n achttjin of tweintich jier âld. En hy soarge foar syn suster en it hûs allinne.
* * *
Mar seis moanne wiene noch net foarby sûnt de dea fan syn âlden, en, lykas syn gewoante wie nei de timpel des Heare, reflektearre er, rinnende konsintrearre yn syn tinzen, hoe't de apostels alles ferlitten hiene en de Ferlosser folgen; en hoe't dy leauwigen, neffens wat skreaun is yn 'e Hannelingen, har besittingen ferkeapjen, har wearde brochten en it oan 'e fuotten fan 'e apostels leine om út te dielen oan 'e behoeftigen; wat en hoe grutte hope is der foar sokken yn 'e himel.
* * *
Doe't er dit by himsels tocht, gyng er de timpel yn. En it barde doe dat it Evangeelje lêzen waard, en hy hearde hoe't de Heare tsjin de rike man sei: "As jo folslein wêze wolle, gean dan en ferkeapje alles wat jo hawwe en jou oan 'e earmen; en kom, folgje My, en jo sille in skat fan 'e himel hawwe'.
* * *
En as hie er fan God de oantinken en tinzen oan de hillige apostels en de earste leauwigen ûntfongen, en as wie it Evangeelje spesjaal foar him foarlêzen – ferliet er daliks de timpel en joech oan syn doarpsgenoaten de besittingen dy’t er fan hie. syn foarâlden (hy hie trijehûndert acres boulân, hiel moai) sadat se him of syn suster yn neat steure soene. Doe ferkocht er al it oerbleaune roerguod dat er hie, en nei't er in foldwaande jildbedrach sammele hie, die er it út oan 'e earmen.
* * *
Hy hold in bytsje fan it besit foar syn suster, mar doe't se wer yn 'e timpel kamen en de Heare yn it evangeelje hearden sizzen: "Mach gjin soargen oer moarn", hy koe it net langer ferdrage - hy gyng út en dielde dit út foar de minsken fan gemiddelde situaasje. En syn suster tafertrouwe oan bekende en trouwe jongfammen, - har jaan om yn in hûs fan jongfammen grutbrocht te wurden, - joech er himsels tenei oan in asketysk libben bûten syn hûs, konsintrearjend op himsels en liede in strang libben. Dochs wiene der yn dy tiid noch gjin fêste kleasters yn Egypte, en gjin kluzener koe de fiere woastyn. Elkenien dy't him ferdjippe woe, oefene allinnich net fier fan syn doarp.
* * *
D'r wie doe yn in doarp tichtby in âld man dy't sûnt syn jeugd in kleasterlibben lei. Doe't Antonius him seach, begon hy him yn goedens te rivalisearjen. En fan it begjin ôf begûn er ek te wenjen yn de plakken by it doarp. En do't er dêr hearde fen ien dy't in deugdsum libben libbe, gyng er hinne en socht him as in wize bij, en kaem net werom nei syn plak, ear't er him sjoen hie; en doe, as hy der op wei nei de deugd wat foarried fan helle, kaam der wer werom.
* * *
Sa liet er de grutste winsk en de grutste iver sjen om himsels yn 'e swierrichheden fan dit libben te oefenjen. Hy wurke ek mei syn hannen, om't er hearde: "Wa't net wurket, moat net ite." En wat er ek fortsjinne, joech er foar in part oan himsels, foar in part oan 'e behoeftigen. En hy bea sûnder ophâlden, om't hy leard hie dat wy bidde moatte sûnder ophâlden yn ússels. Hy wie sa foarsichtich yn it lêzen, dat er neat mist dat skreaun wie, mar alles yn syn ûnthâld bewarre, en op 't lêst waard it syn eigen gedachte.
* * *
Mei dit gedrach, waard Antony leaf troch elkenien. En oan it deugdsume folk dêr't er nei gong, hearde er oprjocht. Hy studearre yn himsels de foardielen en foardielen fan 'e ynspanningen en it libben fan elk fan har. En hy observearre de sjarme fan de iene, de konstantens yn gebeden fan in oar, de rêst fan in tredde, de filantropy fan in fjirde; bywenne oan in oar yn 'e wach, en oan in oar yn it lêzen; fernuvere de iene oer syn geduld, by de oare oer syn fêstjen en prostraasjes; hy neifolge in oar yn sêftmoedigens, in oar yn goedens. En hy naam likegoed notysje fan 'e frommens foar Kristus en fan 'e leafde fan allegear foar inoar. En sa folbrocht, gyng er werom nei syn plak, dêr't er allinnich op reis sette. Koartsein, it sammeljen yn himsels de goede dingen fan elkenien, hy besocht se yn himsels te manifestearjen.
Mar ek nei syn gelikensens yn 'e âldens toande er him net oergeunstich, útsein allinne dat er harren net minderweardich wêze mocht yn deugd; en dat die er op sa'n manier, dat er gjinien fertrietlik makke, mar dat se har ek yn him bliid makken. Sa neamden al it goede folk út 'e delsetting, dêr't er omgong mei hie, him sa seagen, God-leafhawwend, en groete him, guon as in soan en oaren as in broer.
Haadstik 2
Mar de fijân fan it goede - de oergeunstige duvel, dy't sa'n inisjatyf yn 'e jonge man seach, koe it net ferneare. Mar hwat er de gewoante hie om mei elk to dwaen, ûndernaam er ek tsjin him to dwaen. En hy forsocht him earst om him ôf te kearen fan it paad dat er nommen hie, troch him it oantinken oan syn eigendommen, de soarch foar syn suster, de bannen fan syn famylje, de leafde foar jild, de leafde foar hearlikheid, it wille yn him yn te bringen. fan in ferskaat oan iten en de oare sjarmes fan it libben, en as lêste - de hurdens fan 'e woldieler en hoefolle muoite is nedich foar it. Dêrby foege er syn fysike swakke en de lange tiid om it doel te berikken. Yn 't algemien makke er yn 'e geast in hiele warrelwyn fan wiisheid wekker, dy't him fan syn goede kar ôfhelje woe.
* * *
Mar doe't de goddeleaze himsels machteleas seach tsjin Antonius syn beslút, en mear as dat - ferslein troch syn fêstichheid, omkeard troch syn sterke leauwen en fallen troch syn ûnferbidlike gebeden, doe gyng er mei oare wapens tsjin de jongfeint, as nacht tiid makke er him bang mei allerhanne geraas, en oerdeis argewearre er him sa, dat dejinge dy't fan 'e kant seagen, begriep dat der in striid oan 'e hân wie tusken beide. De iene joech ûnreine tinzen en ideeën, en de oare, mei help fan gebeden, feroare se yn goede en fersterke syn lichem mei it fêstjen. Dit wie Antonius syn earste striid mei de duvel en syn earste feat, mar it wie mear in prestaasje fan de Ferlosser yn Antony.
Mar Antonius liet ek de troch him ûnderwurpen kweade geast net los, en de fijân, dy't ferslein wie, hâlde ek net op mei hinderlagen te lizzen. Want dy lêste bleau as in liuw om him hinne te sykjen om wat gelegenheid tsjin him. Dêrom besleat Antonius him te wennen oan in strangere wize fan libjen. En sa lei er him sa op 'e wach, dat er faeks de hiele nacht sûnder sliepen trochbrocht. Iet ien kear deis nei sinne ûndergong. Soms sels om de twa dagen, en faaks ien kear yn de fjouwer dagen naam er iten. Tagelyk wie syn iten brea en sâlt, en syn drank wie mar wetter. Oer fleis en wyn hoecht net te praten. Foar it sliepen wie er tefreden mei in reidmatte, meast op 'e bleate grûn lizzen.
* * *
Doe't er him sa bedoarn hie, gong Antonius nei it begraafplak, dat net fier fan it doarp lei, en nei't er ien fan syn kunde opdracht hie om him selden brea te bringen - ien kear yn 'e protte dagen kaam er ien fan 'e grêven yn. Syn kunde die de doar efter him ticht en hy bleau allinnich binnen.
* * *
Doe kaam de goddeleaze, dy't dit net ferneare koe, op in nacht mei in hiele mannichte kweade geasten en sloech en triuwde him sa bot, dat er him stomme fan fertriet op 'e grûn lizze liet. De oare deis kaam de kunde om him brea te bringen. Mar sadree't er de doar iependie en him as in deade op de grûn lizzen seach, naem er him op en brocht him nei de doarpstsjerke. Dêr lei er him op 'e grûn, en in protte fan 'e sibben en doarpsbewenners sieten om Antonius hinne as om in deade.
* * *
Doe't Antonius om middernacht by himsels kaam en wekker waard, seach er dat allegearre sliepten, en allinnich de kunde wie wekker. Doe knikte er ta him om by him te kommen en frege him him op te heljen en werom te bringen nei it begraafplak sûnder ien wekker te meitsjen. Sa waerd er troch dy man meifierd, en nei't de doar ticht wie, lykas foarhinne, bleau er wer allinne binnen. Hy hie gjin krêft om op te stean troch de klappen, mar hy lei del en bea.
En nei it gebed sei er mei in lûde stim: "Hjir bin ik - Anthony. Ik rin net fuort fan dyn klappen. Sels as jo my wat mear slaan, sil neat my skiede fan myn leafde foar Kristus. En doe song er: "As sels in hiel rezjimint tsjin my opsteld wie, soe myn hert net bang wêze."
* * *
En sa, de asketyske tocht en spriek dizze wurden. En de kweade fijân fan it goede, fernuvere, dat dizze man, sels nei de klappen, doarst te kommen op itselde plak, rôp syn hûnen en, barsten fan lilkens, sei: "Sjoch dat mei klappen jo net dogge wy koenen him del, mar hy doart dochs tsjin ús to praten. Lit ús op in oare manier tsjin him fierdergean!”.
Dan makken se nachts sa'n lûd, dat it hiele plak like te triljen. En de demoanen like de fjouwer muorren fan 'e jammerdearlike lytse keamer yn te fallen, wêrtroch't de yndruk dat se troch har ynfallen, feroare yn' e foarm fan bisten en reptilen. En daliks waard it plak fol mei fisioenen fan liuwen, bearen, luipaarden, bollen, slangen, aspen en skorpioenen, wolven. En elk fan harren beweecht op syn eigen wize: de liuw raasde en woe him oanfalle, de bolle makke oft er him mei de hoarnen stiek, de slang krûpte sûnder him te berikken, en de wolf besocht him op te slaan. En de stimmen fan al dizze spoeken wiene ferskriklik, en harren grime ferskriklik.
En Antonius, as troch har slein en stutsen, kreunde as gefolch fan 'e lichemspine dy't er hie. Mar hy hâldde in fleurige geast en spottend se sei: "As der in krêft yn jimme wie, soe it genôch wêze dat ien fan jimme kaam. Mar om't God dy de macht ûntnommen hat, dêrom, ek al binne jim safolle, besykje jim allinne mar om my bang te meitsjen. It is in bewiis fan jo swakte dat jo de bylden fan sprakeleaze wêzens oannommen hawwe.’ Wer fol moed, sei er: “As jo kinne, en as jo echt macht oer my krigen hawwe, fertrage dan net, mar oanfalle! As jo net kinne, wêrom dan om 'e nocht lestich falle? Us leauwen yn Kristus is foar ús in segel en in festing fan feiligens." En se, nei't se folle mear besykjen dien hawwe, knarsten har tosken tsjin him.
* * *
Mar ek yn dit gefal stie de Heare net apart fan Antonius syn striid, mar kaam him te helpen. Want doe't Antonius omheech seach, seach er as wie it dak iepen, en in ljochtstriel kaam by him del. En op dat oere waarden de demoanen ûnsichtber. En Antonius suchte, befrijd fan syn pine, en frege it fisioen dat ferskynde, sizzende: "Wêr bisto? Wêrom binne jo net fan it begjin ôf kommen om myn pine te beëinigjen?”. En in stimme hearde him: "Antony, ik wie hjir, mar ik wachte om jo striid te sjen. En nei't jo moedich stien hawwe en net ferslein binne, sil ik altyd jo beskermer wêze en jo ferneamd meitsje oer de hiele ierde.’
Doe't er dit hearde, gyng er oerein en bea. En hy forsterke sa folle, dat er fielde, dat er mear krêft yn 't liif hie as earder. En hy wie doe fiifentritich jier âld.
* * *
De oare deis kaam er út syn skûlplak en wie noch better lizzend. Hy gong nei de bosk. Mar wer de fijân, syn iver sjen en him hinderje woe, smiet in falsk byld fan in grut sulveren skûtel yn syn wei. Mar Antonius, dy't de list fan 'e goddeleaze begrepen hie, stoppe. En doe't er de duvel yn 'e skûtel seach, berispte er him, en spriek tsjin it skûtel: "Wêr yn 'e woastyn is it skûtel? Dizze wei is ûnbetroud en der is gjin spoar fan minsklike fuotstappen. As it fan ien foel, koe it net ûngemurken gean, want it is tige grut. Mar sels dejinge dy't it kwytrekke soe weromkomme, it sykje en fine, om't it plak ferlitten is. Dizze trúk is fan 'e duvel. Mar do silst my net bemuoie mei myn goede wil, duvel! Want dit sulver moat mei dy ta ferneatiging gean!”. En noch net earder hie Antonius dizze wurden sein of it skûtel ferdwûn as reek.
* * *
En nei syn beslút hieltyd fêster, sette Antonius de berch op. Hy fûn in fort by de rivier del, ferlitten en fol mei ferskate reptilen. Hy ferhuze dêr en bleau dêr. En de reptilen, as waerden se troch immen efterfolge, naaiden fuort fuort. Mar hy omheinde de yngong en sette dêr seis moanne brea (dit is wat de Tivianen dogge en faaks bliuwt it brea in heule jier ûnbeskeadige). Do hiest ek wetter binnen, dat hy fêstige him as yn ien of oare ûnbigryplik hillichdom en bleau allinne binnen, sûnder dat er der út gyng of dêr ien kommen seach. Mar twa kear yn it jier krige er it brea fan boppen, troch it dak.
* * *
En om't er de kunde, dy't by him kamen, net binnenlitte, hearden se, faaks dagen en nachten bûten, sa'n mannichte, dy't lûd makken, slaan, jammerdearlike stimmen útsprekke en rôpen: "Gean fan ús plakken ôf! Wat moatte jo mei de woastyn? Jo kinne ús trúkjes net ferneare."
Earst tochten dy bûten dat dat wat minsken wiene dy't mei him fochten en dat se him by wat treppen ynkamen. Mar doe't se troch in gat loerden en nimmen seagen, realisearren se dat se duvels wiene, waarden bang en rôpen Antonius. Hy hearde se daliks, mar hy wie net bang foar de duvels. En nei't er by de doar kaam, noege er it folk út om te gean en net bang te wêzen. Want, sei er, de duvels wolle graach sokke grappen meitsje op dyjingen dy't bang binne. "Mar jo krúsje josels en gean rêstich, en lit se spylje." En sa gongen se, fêst mei it teken fan it krús. En hy bleau en waard gjin skea troch de demoanen.
(wurdt ferfolge)
Opmerking: Dit libben is skreaun troch Sint Athanasius de Grutte, aartsbiskop fan Aleksandrje, ien jier nei de dea fan dûmny Antonius de Grutte († 17 jannewaris 356), dus yn 357 op fersyk fan westerske muontsen út Galje (d. Frankryk) en Itaalje, dêr't de aartsbiskop yn ballingskip wie. It is de meast krekte primêre boarne foar it libben, eksploaten, deugden en skeppingen fan Sint Antonius de Grutte en spile in ekstreem wichtige rol by de oprjochting en bloei fan it kleasterlibben sawol yn it Easten as yn it Westen. Augustinus sprekt bygelyks yn syn Confessions oer de sterke ynfloed fan dit libben op syn bekearing en ferbettering fan leauwen en frommens..
