Cando se achegan as vacacións de Nadal, acalorados debates sobre o mantemento de certas tradicións cristiás no ámbito público. Por exemplo, en España, nos últimos anos, a colocación de beléns nos edificios municipais, as obras de Nadal nos colexios públicos ou a organización do desfile de Reis foron bastante polémicas.
Agora a Unión Europea está no centro do debate, como resultado das “directrices para unha comunicación inclusiva” filtradas –avaladas pola comisaria de Igualdade Helena Dilli– dirixidas aos funcionarios europeos para evitar nas súas comunicacións calquera lingua que poida ofender os sentimentos dos cidadáns–. ou, no mellor dos casos, facelos sentir como "forasteiros" na Unión Europea, en moitos aspectos diferentes, incluída a relixión. Para iso recomendáronlles substituír a expresión “Bo Nadal” por “Felices festas” e evitar o uso de nomes de inconfundible sabor cristián –como Xoán e María– á hora de exemplificar determinadas situacións.
Non cabe dúbida de que o pluralismo e a diversidade relixiosa son elementos esenciais das sociedades democráticas. A Unión Europea non é allea a esta realidade, xa que un dos seus textos fundamentais, a Carta dos Dereitos Fundamentais, sinala que respectará a diversidade cultural, relixiosa e lingüística.
É importante subliñar que a Unión non se compromete a “promover” a diversidade senón só a “respectar” o pluralismo existente O respecto require asumir unha posición de aceptación da propia realidade social, absterse de calquera intervención directa sobre ela que pretenda alterar a súa realidade social. configuración. Esta conclusión é aínda máis evidente cando falamos de diversidade relixiosa. Calquera acción pública neste ámbito suporía intervir no “libre mercado” de crenzas para que algúns cidadáns se sintan inclinados a adherirse a unha fe minoritaria en aras do pluralismo relixioso.
Tal actitude iría en contra do laicismo ou neutralidade relixiosa que é un dos principios fundamentais que guían a actitude da maioría dos estados europeos ante a relixión. No seu significado máis básico, este principio prohibe a identificación do Estado con calquera confesión relixiosa, así como calquera apoio indebido a unha fe sobre outra.
A Unión Europea non definiu a súa posición sobre a relixión. O chamado Tratado de Funcionamento da Unión Europea limitouse a afirmar que respecta e non prexulga os patróns de relación dos Estados membros neste ámbito. Ao mesmo tempo, non obstante, recoñece a contribución das confesións relixiosas á conformación de Europa e comprométese a un diálogo aberto e transparente con eles. Desta normativa pódense extraer polo menos dúas conclusións. Por unha banda, que a Unión non se identifica con ningunha crenza relixiosa e, por outra, que se desvincula das posicións laicistas/laicistas, é dicir, da hostilidade cara á relixión.
Ao vincular estas dúas dimensións -a diversidade e a neutralidade relixiosa- non é de estrañar que estas directrices fosen retiradas de inmediato. A diversidade relixiosa resulta do exercicio pacífico da liberdade relixiosa por parte dos individuos –consagrados na Carta Europea dos Dereitos Fundamentais– que poden adherirse libremente a unha crenza relixiosa, cambiar de relixión ou permanecer completamente afastados do fenómeno relixioso. Xorde, polo tanto, de forma espontánea da sociedade e non se pode crear artificialmente a través de políticas públicas, xa que isto interferiría nos dereitos fundamentais dos cidadáns.
Polo tanto, no que se refire á diversidade relixiosa o único papel que ten que xogar a Unión Europea –e os estados membros– é xestionala adecuadamente. Iso implica, en primeiro lugar, garantir a igualdade de todos os cidadáns no exercicio dos seus dereitos e liberdades, eliminando as situacións de discriminación (por razón da súa relixión). En segundo lugar, resolver as tensións que poidan xurdir entre grupos sociais competidores, non apoiando a un deles en detrimento dos outros, senón creando as condicións para que se toleren e se respecten mutuamente.
En definitiva, unha correcta xestión da diversidade relixiosa non esixe invisibilizar o cristianismo senón garantir que as minorías tamén teñan o seu lugar no ámbito público, o que é perfectamente compatible co respecto ás tradicións e á cultura dos pobos que conforman a sociedade europea.
