Իրանում սփռված այս կառույցները գործում էին որպես պարզունակ սառնարաններ
Պարսկական անապատի անջուր տարածություններում հայտնաբերվեց զարմանալի և հնարամիտ հնագույն տեխնոլոգիա, որը հայտնի է որպես yakhchāl, որը պարսկերեն նշանակում է «սառցե փոս»: Յախչալը (պարսկերեն՝ کلکر; yakh նշանակում է «սառույց» և chāl՝ «փոս») գոլորշիացնող սառնարանի հնագույն տեսակ է։ 400 թվականին մ.թ.ա. պարսիկ ինժեներները յուրացրել էին յախչալը ձմռանը սառույց ստեղծելու և ամռանը անապատում պահելու տեխնիկան:
Այն բացահայտում է մեր նախնիների բարդ մոտեցումը սառույցի արտադրության նկատմամբ և թվագրվում է մ.թ.ա. 400 թվականին: Այս կառույցները, որոնք սփռված էին Իրանում, գործում էին որպես պարզունակ սառնարաններ՝ օգտագործելով սառեցման համակարգ, որը նախատեսված էր սառույցը պահելու համար ամբողջ տարի: Զբոսանավերն ունեին յուրօրինակ գմբեթավոր ձև, որը պարունակում էր ստորգետնյա հսկայական պահեստ: Հաստ, ջերմակայուն նյութերից կառուցված զբոսանավերն օգտագործում էին վերևից գոլորշիացնող հովացման համակարգ:
Աշխատելով բնական կլիմայի հետ ներդաշնակորեն՝ սառը օդը ներթափանցում է հիմքի մուտքերի միջով, մինչդեռ կոնաձև ձևավորումն օգնում է դուրս մղել մնացած ջերմությունը վերևի բացվածքների միջով: Սառույցի արտադրության գործընթացը սկսվեց ծանծաղ լճերով, որոնք գիշերը լցվում էին քաղցրահամ ջրանցքներով: Արևի ճառագայթներից պաշտպանված պատերով՝ լճերը սառչում էին ձմռան գիշերներին։
Այնուհետև հավաքված սառույցը տեղափոխվում էր տեղական նյութերից պատրաստված յահչալ, ինչպիսիք են՝ ավիշը, կավը, ձվի սպիտակուցը, այծի մորթի, կիտրոնի հյութ և անջրանցիկ շաղախ։ Այս ուշագրավ կառույցները կենսական դեր են խաղացել ամառվա շոգ ամիսներին մթերքների, խմիչքների պահպանման և, հնարավոր է, շենքերի սառեցման գործում: Այսօր 129 յախչալ մնացել է որպես հին պարսկական հնարամտության պատմական հիշեցում։
