ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ გადაწყვიტა არ მიეღო საკონსულტაციო დასკვნის მოთხოვნა, რომელიც წარმოდგენილი იყო ევროპის საბჭოს ბიოეთიკის კომიტეტის (DH-BIO) 29-ე მუხლის შესაბამისად. ადამიანის უფლებათა და ბიომედიცინის კონვენცია ("ოვიედოს კონვენცია"). The გადაწყვეტილება არის საბოლოო. DH-BIO-მ სთხოვა ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოს, მიეწოდებინა საკონსულტაციო დასკვნა ორ საკითხთან დაკავშირებით, რომელიც ეხება ფსიქიკური აშლილობის მქონე პირთა უფლებებისა და ღირსების დაცვას არანებაყოფლობითი მოთავსების ან/და მკურნალობის პირობებში. სასამართლომ უარყო მოთხოვნა იმის გამო, რომ, მიუხედავად იმისა, რომ მან დაადასტურა, ზოგადად, მისი იურისდიქცია ოვიედოს კონვენციის 29-ე მუხლის მიხედვით საკონსულტაციო მოსაზრებების მიცემაზე, დასმული კითხვები არ შედიოდა სასამართლოს კომპეტენციაში.
ეს იყო პირველი შემთხვევა, როდესაც ევროპულმა სასამართლომ მიიღო საკონსულტაციო დასკვნის მოთხოვნა ოვიედოს კონვენციის 29-ე მუხლის მიხედვით. ასეთი მოთხოვნები არ უნდა აგვერიოს მე-16 ოქმის მიხედვით საკონსულტაციო დასკვნის მოთხოვნასთან, რომელიც უფლებას აძლევს უმაღლეს სასამართლოებსა და ტრიბუნალებს, როგორც ეს განსაზღვრავს წევრი სახელმწიფოების მიერ, რომლებმაც მოახდინეს მისი რატიფიცირება, მოითხოვონ საკონსულტაციო მოსაზრებები პრინციპულ საკითხებზე, რომლებიც ეხება ინტერპრეტაციას ან გამოყენებას. ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციით ან მისი ოქმებით განსაზღვრული უფლებებისა და თავისუფლებების შესახებ.
ಹಿನ್ನೆಲೆ
საკონსულტაციო დასკვნის მოთხოვნა 3 წლის 2019 დეკემბერს შევიდა.
ბიოეთიკის კომიტეტის მიერ დასმული კითხვები მიზნად ისახავდა ოვიედოს კონვენციის მე-7 მუხლის სამართლებრივი ინტერპრეტაციის გარკვეული ასპექტების სიცხადეს, რათა მიეწოდებინა ხელმძღვანელობა. მისი მიმდინარე და მომავალი მუშაობა ამ სფეროში. კითხვები იყო შემდეგი:
(1) ოვიედოს კონვენციის მიზნის გათვალისწინებით, „გარანტობა ყველას, დისკრიმინაციის გარეშე, მათი მთლიანობის პატივისცემა“ (ოვიედოს კონვენციის 1-ლი მუხლი), ოვიედოს კონვენციის მე-7 მუხლში მოხსენიებული რომელი „დამცავი პირობები“ უნდა დაარეგულიროს წევრმა სახელმწიფომ დაცვის მინიმალური მოთხოვნების დასაკმაყოფილებლად?
(2) ფსიქიკური აშლილობის მკურნალობის შემთხვევაში ჩატარდეს დაინტერესებული პირის თანხმობის გარეშე და იმ მიზნით, რომ დავიცვათ სხვები სერიოზული ზიანისგან (რაც არ არის გათვალისწინებული მე-7 მუხლით, მაგრამ შედის 26-ე მუხლის ფარგლებში (1) ოვიედოს კონვენციის), უნდა მოქმედებდეს თუ არა იგივე დამცავი პირობები, რაც 1-ლ შეკითხვაზეა აღნიშნული?
2020 წლის ივნისში ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის ხელშემკვრელი მხარეები („ევროპული კონვენცია“) მიიწვიეს სასამართლოს იურისდიქციის საკითხის განსახილველად, კომენტარების მისაცემად DH-BIO-ს მოთხოვნაზე და მიეწოდებინათ ინფორმაცია შესაბამისი შიდა კანონმდებლობა და პრაქტიკა. სამართალწარმოებაში ჩარევის უფლება მიეცათ შემდეგ სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციებს: მოქმედების ვადა; საერთაშორისო ინვალიდობის ალიანსისაქართველოს ევროპული ფორუმი ინვალიდობის თემაზე, ჩართვა ევროპის, აუტიზმის ევროპაში მდე ფსიქიკური ჯანმრთელობის ევროპაში (ერთად); და ფსიქიატრიის მომხმარებელთა და გადარჩენილთა ადამიანის უფლებათა ცენტრი.
ინტერპრეტაციის მოთხოვნა განიხილა დიდმა პალატამ.
სასამართლოს გადაწყვეტილება
სასამართლომ აღიარა, რომ მას ჰქონდა იურისდიქცია, მიეცეს საკონსულტაციო მოსაზრებები ოვიედოს კონვენციის 29-ე მუხლის მიხედვით და დაადგინა ამ იურისდიქციის ბუნება, ფარგლები და საზღვრები. ოვიედოს კონვენციის 29-ე მუხლი ადგენს, რომ სასამართლოს შეუძლია მისცეს საკონსულტაციო მოსაზრებები „სამართლებრივ საკითხებზე“, რომლებიც ეხება „წინამდებარე კონვენციის“ „ინტერპრეტაციას“. ამ ტერმინოლოგიას აშკარად შეიძლება მივაკვლიოთ 1995 წლიდან, როდესაც სასამართლომ მხარი დაუჭირა ინტერპრეტაციული ფუნქციის აღების იდეას, ეყრდნობა ევროპული კონვენციის 47-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის ფორმულირებას. ვინაიდან ზედსართავი სახელი „ლეგალური“ ამ სტატიაში აღნიშნავდა განზრახვას გამორიცხულიყო სასამართლოს მხრიდან რაიმე იურისდიქცია პოლიტიკის საკითხებთან დაკავშირებით და ნებისმიერი საკითხი, რომელიც სცილდება ტექსტის მხოლოდ ინტერპრეტაციას, 29-ე მუხლის მოთხოვნა უნდა ექვემდებარებოდეს მსგავსს. შესაბამისად, შეზღუდვა და დასმული კითხვები უნდა იყოს „სამართლებრივი“ ხასიათი.
ეს პროცედურა მოიცავდა ხელშეკრულების ინტერპრეტაციას ვენის კონვენციის 31-33-ე მუხლებით განსაზღვრული მეთოდების გამოყენებით. ხოლო სასამართლო განიხილავს კონვენციას, როგორც ცოცხალ ინსტრუმენტს დღევანდელი პირობების გათვალისწინებით, მან მიიჩნია, რომ 29-ე მუხლში არ არსებობდა მსგავსი საფუძველი ოვიედოს კონვენციისადმი იგივე მიდგომის გასატარებლად. ევროპულ კონვენციასთან შედარებით, ოვიედოს კონვენცია მოდელირებული იყო, როგორც ჩარჩო ინსტრუმენტი/ხელშეკრულება, რომელიც განსაზღვრავს ადამიანის ყველაზე მნიშვნელოვან უფლებებსა და პრინციპებს ბიომედიცინის სფეროში, რომელიც შემდგომ უნდა განვითარდეს კონკრეტულ სფეროებთან დაკავშირებით პროტოკოლების მეშვეობით.
კერძოდ, მიუხედავად იმისა, რომ კონვენციის შესაბამისი დებულებები არ გამორიცხავს სასამართლოს სასამართლო ფუნქციის მინიჭებას ევროპის საბჭოს ფარგლებში დადებულ სხვა ადამიანის უფლებათა ხელშეკრულებებთან დაკავშირებით, ეს ექვემდებარება იმ პირობას, რომ მისი იურისდიქცია მისი შემადგენელი ინსტრუმენტი უცვლელი დარჩა. მას არ შეეძლო ოვიედოს კონვენციის 29-ე მუხლით გათვალისწინებული პროცედურა კონვენციის 47-ე მუხლის მე-2 პუნქტის მიზანთან შეუთავსებელი გზით, რომელიც იყო მისი, როგორც კონვენციის მიხედვით მართლმსაჯულების განმახორციელებელი საერთაშორისო სასამართლოს, უპირველესი სასამართლო ფუნქციის შენარჩუნება.
მთავრობებისგან მიღებულ შენიშვნებში, ზოგიერთმა მიიჩნია, რომ სასამართლო არ იყო კომპეტენტური პასუხის გაცემა კითხვებზე, ევროპული კონვენციის 47-ე მუხლის მე-2 ნაწილის საფუძველზე. ზოგიერთმა წარმოადგინა სხვადასხვა წინადადებები იმის შესახებ, თუ რა „დამცავი პირობები“ უნდა დაარეგულიროს ოვიედოს კონვენციის მონაწილე სახელმწიფოებმა. მათმა უმრავლესობამ მიუთითა, რომ მათი შიდა კანონმდებლობა ითვალისწინებს არანებაყოფლობით ჩარევას ფსიქიკური აშლილობის მქონე პირებთან მიმართებაში, სადაც ეს აუცილებელი იყო სხვების სერიოზული ზიანისგან დასაცავად. ზოგადად, ასეთი ინტერვენციები რეგულირდება იმავე დებულებებით და ექვემდებარებოდა იმავე დამცავ პირობებს, როგორც ინტერვენციებს, რომლებიც მიმართული იყო დაინტერესებული პირების დაცვას საკუთარი თავისთვის ზიანის მიყენებისგან. იძულებითი ჩარევის ორი საფუძვლის დიფერენცირების მცდელობა ძალიან რთული იყო, იმის გათვალისწინებით, რომ მრავალი პათოლოგია საფრთხეს უქმნიდა დაინტერესებულ პირს და მესამე პირს.
ინტერვენციური ორგანიზაციებისგან მიღებული სამი წვლილის საერთო თემა იყო ის, რომ ოვიედოს კონვენციის მე-7 და 26-ე მუხლები არ იყო თავსებადი. უფლებათა კონვენცია შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა (CRPD). თანხმობის გარეშე მკურნალობის დაწესების ცნება ეწინააღმდეგებოდა CRPD-ს. ასეთი პრაქტიკა ეწინააღმდეგებოდა ღირსების, არადისკრიმინაციისა და პირის თავისუფლებისა და უსაფრთხოების პრინციპებს და არღვევდა CRPD დებულებებს, კერძოდ, ამ დოკუმენტის მე-14 მუხლს. ოვიედოს კონვენციის ყველა მხარემ მოახდინა CRPD-ის რატიფიცირება, ისევე როგორც ევროპის კონვენციის 47 ხელშემკვრელი სახელმწიფოდან ერთის გარდა. სასამართლო უნდა ცდილობდეს ჰარმონიული ინტერპრეტაციისთვის ევროპული კონვენციის, ოვიედოს კონვენციისა და CRPD-ის შესაბამის დებულებებს შორის.
თუმცა, სასამართლოს აზრით, ოვიედოს კონვენციის მე-7 მუხლის თანახმად, „დამცავი პირობები“, რომლებიც წევრმა სახელმწიფოებმა „უნდა დაარეგულირონ დაცვის მინიმალური მოთხოვნების შესასრულებლად“, აბსტრაქტული სასამართლო ინტერპრეტაციით არ შეიძლება დაზუსტდეს. ცხადი იყო, რომ ეს დებულება ასახავდა მიზანმიმართულ არჩევანს, მიეტოვებინათ თავისუფლების ხარისხი მონაწილე სახელმწიფოებისთვის, რათა უფრო დეტალურად დაედგინათ დამცავი პირობები, რომლებიც გამოიყენება მათ შიდა კანონმდებლობაში ამ კონტექსტში. რაც შეეხება წინადადებას, რომ იგი ეყრდნობოდა შესაბამის კონვენციის პრინციპებს, სასამართლომ გაიმეორა, რომ მისი საკონსულტაციო იურისდიქცია ოვიედოს კონვენციით უნდა მოქმედებდეს ევროპული კონვენციით გათვალისწინებული და მისი იურისდიქციის შესაბამისად, უპირველეს ყოვლისა, მისი პირველადი სასამართლო ფუნქციით, როგორც საერთაშორისო სასამართლოს ადმინისტრირება. სამართლიანობა. ამიტომ, მან არ უნდა განმარტოს ამ კონტექსტში კონვენციის რაიმე არსებითი დებულება ან იურიდიული პრინციპი. მიუხედავად იმისა, რომ სასამართლოს მოსაზრებები 29-ე მუხლის მიხედვით იყო საკონსულტაციო და, შესაბამისად, არასავალდებულო, პასუხი მაინც იქნება ავტორიტეტული და ფოკუსირებული მაინც ისევე ევროპულ კონვენციაზე, როგორც ოვიედოს კონვენციაზე და საფრთხეს შეუქმნის მის უწინარესად სადავო იურისდიქციას.
მიუხედავად ამისა, სასამართლომ აღნიშნა, რომ ოვიედოს კონვენციის განსხვავებული ხასიათის მიუხედავად, მისი მე-7 მუხლის მიხედვით სახელმწიფოების მოთხოვნები პრაქტიკაში შეესაბამება ევროპული კონვენციის მოთხოვნებს, რადგან ამჟამად, ყველა სახელმწიფო, რომელმაც მოახდინა პირველის რატიფიცირება, არის ასევე. ამ უკანასკნელით შებოჭილი. შესაბამისად, შიდა კანონმდებლობის გარანტიები, რომლებიც შეესაბამება ოვიედოს კონვენციის მე-7 მუხლის „დამცავ პირობებს“ უნდა აკმაყოფილებდეს ევროპული კონვენციის შესაბამისი დებულებების მოთხოვნებს, როგორც ეს სასამართლომ შეიმუშავა თავისი ვრცელი პრეცედენტული სამართლის მეშვეობით. ფსიქიკური აშლილობის მკურნალობა. უფრო მეტიც, ეს სასამართლო სამართალი ხასიათდება სასამართლოს დინამიური მიდგომით კონვენციის ინტერპრეტაციის მიმართ, რომელიც ასევე ხელმძღვანელობს ეროვნული და საერთაშორისო სამართლებრივი და სამედიცინო სტანდარტების განვითარებას. აქედან გამომდინარე, კომპეტენტურმა შიდასახელმწიფოებრივმა ორგანოებმა უნდა უზრუნველყონ, რომ ეროვნული კანონმდებლობა სრულად შეესაბამებოდეს და დარჩეს ევროპული კონვენციის შესაბამის სტანდარტებთან, მათ შორის იმ სტანდარტებთან, რომლებიც სახელმწიფოებს აკისრებენ პოზიტიურ ვალდებულებებს ფუნდამენტური უფლებებით ეფექტური სარგებლობის უზრუნველსაყოფად.
ამ მიზეზების გამო, არც ოვიედოს კონვენციის მე-7 მუხლის მიხედვით „რეგულაციისთვის“ მინიმალური მოთხოვნების დადგენა და არც „სიცხადის მიღწევა“ ამ მოთხოვნებთან დაკავშირებით სასამართლოს გადაწყვეტილებებსა და გადაწყვეტილებებზე დაყრდნობით, ფსიქიკური აშლილობის მქონე პირებთან მიმართებაში არანებაყოფლობით ჩარევას არ შეეძლო. იყოს ამ ინსტრუმენტის 29-ე მუხლის შესაბამისად მოთხოვნილი საკონსულტაციო დასკვნის საგანი. შესაბამისად, პირველი შეკითხვა არ შედიოდა სასამართლოს კომპეტენციაში. რაც შეეხება მე-1 კითხვას, რომელიც მოჰყვა პირველიდან და მჭიდროდ იყო დაკავშირებული მასთან, სასამართლომ ასევე მიიჩნია, რომ მასზე პასუხის გაცემა არ შედიოდა მის კომპეტენციაში.
