By AP Lopukhin, Interpr
Caput 13. 1-9. Exhortationes ad poenitentiam. 10 - 17. Sanatio Sabbati. 18 - 21. Duae parabolae de regno Dei. 22 – 30. Multi non possunt introire in regnum Dei. 31-35. Christi verba de Herodis in eum.
Luc. In ipso tempore accesserunt quidam et nuntiaverunt ei de Galilaeis quorum sanguinem Pilatus miscuit cum sacrificiis eorum.
De vocationibus ad poenitentiam quae sequuntur tantum apud Lucam Evangelistam inveniuntur. Solus quoque occasionem refert, qua Dominus occasione huiusmodi exhortationes ad circumstantes alloquendi dederit.
Simul, id est. dum Dominus loqueretur praemissam orationem ad populum, quidam ex recentibus auditoribus nuntiaverunt Christum magnum nuntium. Quidam Galilaei (ut videtur notum esse legentibus, quia articulus τῶν antecedit verbum Γαλιλαίων) jussu Pilati, dum sacrificarent, interfecti sunt, et etiam sacrificiorum sanguis occisorum aspersit. Incertum est cur Pilatus in Ierusalem cum subditis Herodis regis tam crudeliter se agere permiserit, sed in illis turbidis temporibus procurator Romanus sine gravi investigatione gravissimas res, praesertim contra Galilaeos incolas, venire potuit. noti fere erant illis moribus et propensione adversus Romanos.
Luc. Respondit eis Iesus, et dixit: Putatis quod hi Galilæi præ omnibus Galilæis peccatores fuerint, quia sic passi sunt?
Quaestio de Domino fortasse dicta est quod ii, qui nuntiabant interitum Galilaeorum, prompti essent videre in tam gravi exitio poenam Dei pro certo aliquo peccato commisso ab iis qui perierunt.
Fuerunt rectius: facti sunt (ἐγένοντο) vel exitio seipsos punierunt.
Luc. Non, dico vobis; sed nisi paenitentiam egeritis, omnes peribitis.
Hac occasione Christus adhortatus est suos auditores. Exterminatio Galilaeorum, secundum eius praedictionem, praenuntiat interitum totius gentis Iudaicae, si scilicet populus poeniteat contra Deum, qui nunc postulat ut Christum recipiat.
Luc. An putatis quod nocentiores fuerint decem et octo homines, in quos cecidit turris Siloam, et occidit eos, omnibus habitantibus Jerusalem?
Non solum apud Galilaeos mentem et cor percutere possunt. Dominus ostendit alterum, ut videtur, recentissimum eventum, scilicet ruinam turris Siloam, quae decem et octo homines sub eius ruderibus attrivit. an, qui peccaverunt coram Deo prae ceteris habitantibus Ierusalem?
Turris Siloe. Quid haec turris esset ignoratur. Hoc solum constat, eam stetisse prope fontem Siloam (ἐν τῷ Σιλωάμ), qui ad radices montis Sion in australi parte Hierosolymorum fluxit.
Luc. Non, dico vobis; sed nisi paenitentiam egeritis, omnes peribitis.
"omne" rursus allusio est ad totius gentis interitus possibilitatem.
Ex quibus colligi non potest Christum nullam coniunctionem inter peccatum et poenam reiecisse, "ut vulgo notio iudaica", ut Strauss ponit (" Vita Iesu "). Nequaquam, Christus nexum inter dolorem et peccatum humanum agnovit (cf. Matth. 9, 2), sed non agnovit tantum hominum auctoritatem ut hanc connexionem statuerent pro sua cuiusque causa. Volens enim docere homines, quod videntes aliorum passiones, nitantur conditionem animarum suarum inspicere, et videre in poena quae proximo accidat, monitionem quam Deus emittit. Ita, hic Dominus admonet homines ne frigidam complacentiam saepe inter christianos manifestatam, qui proximi dolores vident et indifferenter verbis transeunt: « Meruit ... ».
Luc. Et dixit parabolam hanc: Ficum habebat homo plantatam in vinea sua, et venit ad quaerendum fructum in ea, et non invenit;
Ad ostendendum quam sit necessaria poenitentia nunc populo Iudaeorum, narrat Dominus parabolam ficulneae sterilis, ex qua dominus vineae adhuc fructum exspectat, sed — et haec conclusio sumi potest ex dictis. dictum est - patientia eius cito deficiet. excurret et amputabit eam.
Et dixit, hoc est, Christus alloquitur circumstantes turbas (Luc. XII, 12).
in vinea sua, in ficu. In Palaestina ficus et poma crescunt in agris et vineis ubi panis permittit humus (Trench, p. 295).
Luc. Et dixit ad vinitorem: Ecce tribus annis veni quaerens fructum in ficu hac, et non inveni; succide eam: cur tantum depopulatur humum?
"Veni tres annos". Accuratius: "tres anni elapsi sunt ex quo venire coepi" (τρία ἔτη, ἀφ´ οὗ).
"cur solum terram depopulantur". Terra in Palaestina valde cara est, cum copiam dat arbores fructiferas in ea plantandi. Depopulationes, terrae vires aufert, humorem (καταργεῖ).
Luc. Qui respondens ait ei: domine, permitte hoc et annum, donec effodiam illud et implebo fimo;
"Fodere et replete stercorat". Hae mensurae extremae erant ut feracem ficulneam faceret (sicut adhuc fit cum arboribus aureis in Italia australi, — Trench, p. 300).
Luc. et si quidem fecerit fructum sin autem in futurum succides eam sin minus, proximo anno abscindes.
"si minus, proximo anno abscindes". Haec translatio non plane liquet. Cur ficus, quae in sterilitatem versa est, nonnisi proximo anno excisa sit? Post omnia, dominus vintnarius dixit frustra se terram vastare, ut statim post ultimum et ultimum eam depellere conetur ut fecundat. Nulla ratio est alium annum expectare. Ergo hic melius est accipere lectionem a Tischendorf statutam: "Forsitan fructum dabit anno proximo?". (κἂν μὲν ποιήσῃ καρπόν εἰς τὸ μέλλον) sin minus, succide. In annum proximum tamen exspectandum est, quia hoc anno arbor ficus adhuc fecundabitur.
In parabola ficu sterili, Deus vult ostendere Iudaeis speciem suam sicut Messiam esse ultimum conatum, quem Deus facit ut populum iudaicum ad poenitentiam vocet, et post huius conatum defectum, populum non esse electum. sed finem imminens expectat.
Sed praeter hanc directam parabolae significationem, etiam arcanam habet. Est arbor fici sterilis quae significat omnem gentem et omnem statum et ecclesiam, quae propositum Deo suo non implent, et ideo de loco suo removendum est (cfr Apoc 2, 5 angelo Ephesio. ecclesia: « Auferam lucernam tuam de loco suo, si non resipisceret ».
Intercessione autem vinitori pro ficu, patres Ecclesiae vident pro peccatoribus Christi intercessionem, aut Ecclesiae pro mundo intercessionem, aut iustorum Ecclesiae membra pro iniustis.
Quod autem per tres annos in parabola commemoratum est, nonnulli interpretes in eis viderunt significationem trium periodorum domus divinae, scilicet legis, prophetarum et Christi; alii in illis viderunt significationem trium annorum ministerii Christi.
Luc. In una synagogarum docebat sabbato;
Solus Lucas evangelista narrat de sanatione infirmae feminae die sabbati. In synagoga sabbati Dominus curvam mulierem sanat, caputque synagogae, quamvis indirecte alloquens ad populum, ob hoc ipsum reprehendit, quia Christus solvit sabbatum requiem.
Deinde reprehendit Christum zelum legis et iUe hypocritam, ostendens quod iudaeos etiam sabbato biberint, et praescriptam quietem violare. Haec denunciatio confundit Christi adversarios, et coepit populus gaudere de miraculis, quae fecit Christus.
Luc. et hic mulier est spiritus infirmatus per annos decem et octo; gibbosus erat, nec omnino stare poterat.
infirmo spiritu (πνεῦμα ἔχουσα ἀσθενείας, id est daemonia nervos suos debilitans (cf. vers. 16).
Luc. Quam cum vidisset Jesus, vocavit eam, et ait illi : Mulier, liberata es ab infirmitate tua.
"Tu disrumpet". Accuratius: “liberti estis” ( ἀπολέλυσαι ), instantis rei iam factae repraesentatae sunt.
Luc. et manus suas super eam imposuit; et confestim surrexit et laudabat Deum.
Luc. Respondens autem archisynagogus, indignans quia sabbato curasset Jesus, dicebat turbae: Sex dies sunt, in quibus oportet operari; in his venite et curamini, non in die sabbati.
princeps synagogae (ἀρχισυνάγωγος). (cfr. Matth. 4, 23).
Iesus in sabbato sanavit indigne. (cfr Mc 3).
"Dixit ad populum". Timuit directe se ad Christum vertere, quia populus in parte Christi clare erat (cf. v. 17).
Luc. Respondit ad eum Dominus et dixit: “ Hypocritae, unusquisque vestrum bovem suum aut asinum suum a praesepio solvet sabbato et ducit adaquare?
"hypocrita". Secundum veriorem lectionem « hypocritae ». Sic Dominus synagogae caput et alios ecclesiae vicarios appellat potestates, qui iuxta caput stant (Evthymius Zigaben), quia sub praetextu legis sabbatum prorsus observandi, Christum confundere volebant.
"Non est ducere?" Secundum Talmud etiam animalia sabbato lavari permissum est.
Luc. Haec autem filia Abrahae, quam alligavit satanas per decem et octo annos, nonne die sabbati liberata est ab his vinculis?
"filia illa Abrahae". Dominus cogitationem quae in versu praecedente perficit. Si pro animalibus severitas legis sabbati violari potest, multo magis mulier a magno Abraham descendente, violare potest sabbatum - ut eam morbo laborantem, quam satanas ei fecit (Satanam est) repraesentabat eam ligasse per quosdam ministros suos — daemones).
Luc. Et cum hoc diceret, erubescebant omnes qui erant contra eum. et lætatus est omnis populus in omnibus operibus, quæ fecit.
omnia enim magnifica opera per ipsum facta sunt τοῖς γενομένοις, quibus designantur opera Christi continuata.
Luc. Et dicebat: Cui simile est regnum Dei, et cui simile æstimabo illud?
For expositio parabolarum sinapis et fermenti cf. interpretatio ad Matth. 13:31-32; Mark 4:30-32; Matt. 13:33). Iuxta evangelium Lucae istae duae parabolae in synagoga dictae sunt, et hic satis idoneae sunt, quoniam vers. 10 dicitur quod dominus in synagoga docebat, sed quid esset doctrina eius, id est non. quod ibi Evangelista dicit, et nunc huic omissioni compensat.
Luc. est sicut granum sinapis, quod accipiens homo seminavit in horto suo; crevit et facta est arbor magna, et volucres caeli in ramis ejus fecerunt nidos.
in horto suo, id est sub vigilantia custodit et assidue custodit illud, Matth. XIII, 'in agris suis'.
Luc. Et iterum dixit: Cui simile æstimabo regnum Dei?
Luc. Similis est fermentum quam accepit mulier in tribus sata farinae, usque dum acescit.
Luc. Et ibat per civitates et castella docens et ibat Ierosolymam.
Evangelista iterum (Luc. 9, 51 – 53) lectores admonet, Dominum per oppida et castella transeundo (verisimile evangelista hic de oppidis et viculis Perea, regionem trans Iordanem, quae solet. e Galilaea in Ierusalem usitata), iverunt Hierosolymam. Necessarium est hic commemorare propositum itineris Domini propter praedictiones propinquitatis mortis eius ac iudicii in Israel, quae nimirum cum proposito itinere Christi coniunguntur.
Luc. Ait autem ei quidam: Domine, si pauci sunt, qui salvantur? Dixit illis;
“quis” – qui, probabiliter, non ad numerum discipulorum Christi pertinebat, sed e turba populi circa Iesum. Quod patet ex hoc quod dominus in solutione interroganti totam multitudinem alloquitur.
"pauci sunt qui salvantur." Haec quaestio non in rigore moralium Christi requisita dictata est, nec curiositas simpliciter quaestio, sed, ut ex Christi responso patet, in superba conscientia fundata erat interrogans eos esse qui salvi essent omnino. Salus hic intellegitur liberatio ab aeterno exitio per acceptionem in gloriosum Regnum Dei (cf. 1 Cor. 1, 18).
Luc. per angustas portas intrare contendunt; dico enim vobis, multi quaerunt intrare, et non poterunt.
(cfr. Matth. 7, 13).
Lucas evangelista confirmat propositum Matthaei, quod pro "ingredi" ponit "ingrediendi" (ἀγωνίζεσθε εἰσελθεῖν), importat gravem laborem, qui oportebit ingredi gloriosum Regnum Dei.
« Multi quaerunt intrare » — cum iam tempus aedificationis salutis transierit.
non poterunt, quia non poenituerunt tempore.
Luc. Postquam autem paterfamilias exsurgat et claudat ostium, et tu qui egredieris foris, incipias pulsare ostium et clamare: Domine, domine, aperi nobis. et quando aperuit te, et dixit: Nescio vos unde sitis,
Luc. tunc incipies dicere: manducavimus coram te et bibimus, et in plateis nostris docuisti.
Luc. Et dicet : Dico vobis, nescio unde sitis. Recedite a me, omnes qui operamini iniquitatem.
Toti iudaici populi iudicio annuncians, Christus Deum tamquam patremfamilias expectans amicos suos ad cenam significat. Venit hora, quando ostia domus clausa sunt, et ipse dominus hoc facit. Sed simulac fores obserat, populus iudaicus, “tu”, qui sero venerit, incipit rogans intromitti ad cenam et pulsans ianuam.
Sed tunc paterfamilias, id est. Deus his tardos visitatores narrabit quod nescit unde veniant, id est. ex qua familia (cf. Io. 7, 27); non utique eius domus, sed alterius sibi ignoti (cfr. Matth. 25, 11-12). Tunc demonstrabunt Iudaei quod coram ipso comederunt et biberunt, id est. quod sint amici eius, quod in plateis urbium suarum do- cuit; Hostis autem iterum dicet eos alienos esse, et propterea abeundum ut iniquum, id est, impium, obstinatum, impaenitentem (cfr. Matth. 7, 22-23). Haec verba apud Matthaeum intelliguntur pseudoprophetae.
Luc. Ibi erit fletus et stridor dentium, cum videritis Abraham, Isaac, et Iacob, et omnes prophetas in regno Dei, et vos eiicietis.
Conclusio praecedentis sermonis tristem depingit reprobatorum Iudaeorum conditionem, qui, maximo dolore, videbunt aditum ad Regnum Dei aliis gentibus esse apertum (cf. Matth. 8, 11-12).
"ubi" exilium.
Luc. Et venient ab oriente et occidente et aquilone et austro et accumbent in regno Dei.
Luc. Et ecce sunt novissimi qui erunt primi, et sunt primi qui erunt novissimi.
"extremum". Gentes hae sunt, quas Iudaei ad regnum Dei admitti non existimabant, et "primi" sunt populus Iudaeorum, qui promissum est regnum Messiae (cf. Act 10, 45).
Luc. In ipsa die accesserunt quidam pharisæi, et dicebant ei : Exi, et exi hic, quia Herodes vult te occidere.
Pharisaei ad Christum iverunt, ut admonerent de Herodis Antipae tetrarchae Galilaeae consilia (vide Luc. iii. 3). Ex eo quod postea (v. 1) dominus vocat Herodem vulpem, id est calliditatem, tuto dicere possumus Pharisaeos jussu ipsius Herodis venisse, qui valde displicuit Christum fuisse in ditione sua; longi (Perea, ubi tunc erat Christus, ad Herodis quoque dominium pertinebat). Herodes rem apertam adversus Christum accipere timuit propter reverentiam qua populus eum suscepit. Praecepit ergo Herodes Pharisaeis suggerere Christo se periclitari de tetrarcha in Perea. Pharisaei optimum visum est Christum suadere cito Jerosolymam ire, ubi, quod sciebant, non erat omnino ignoscendum.
Luc. Dixitque eis: Ite, et dicite vulpi illi: ecce eicio dæmonia, et ego sano hodie et cras, et tertia die consummabo;
Dominus Pharisaeis respondet: vade, dic vulpi huic, qui misit te, scilicet Herodis.
"hodie". Haec dictio significat certum tempus Christo notum, quo ipse maneret in Perea, quamquam omnes Herodis consilia ac minas.
Finam, τελειοῦμαι, quod ubique in Novo Testamento pro participio passivo ponitur, vel - veniam ad finem. Sed quis hic finis Christus? Nonne mors ipsius est? Quidam doctores ecclesie et scriptores ecclesiastici (beatus Theophylactus, Euthymius Zigaben) et multi Occidentis scolares hoc sensu intellexerunt. Sed, ut nostra fert opinio, hic proculdubio Dominus loquitur de fine praesentis actionis, quae consistit in daemonibus ab hominibus eiciendis et morbis sanandis, quod hic fit in Perea. Post haec incipiet alia actio — in Ierusalem.
Luc. ego autem vadam hodie, et cras, et alia dies: non enim debet propheta perire extra Jerusalem.
"Exire debeo". Hic versus obscurissimus est, quia non liquet, primum quid Dominus de "ambulare" dixerit, et deinde quid sit, non liquet quid pertineat quod Prophetae in Hierosolymis occidi solerent. Ideo nonnulli recentiores commentatores hunc versum structuram esse vitiosum censent ac sequentem lectionem suadeant: « Hodie et cras ambulandum est (i.e. sanationes hic faciendas), sed crastina die longius iter debeo, quia it. non accidit ut propheta extra Ierusalem pereat» (J. Weiss). Sed hic locus non praebet ullam causam ut putemus Christum a Perea discedere decrevisse: nulla expressio « hinc », nec ulla significatio mutationis in actu Christi. Quam ob rem B. Weiss melius interpretationem praebet: “Certe autem necesse est Christum pergere iter, sicut Herodes vult. Sed hoc minime pendet ab Herodis perfidiae consilio: necesse est Christum, ut prius, de loco ad locum, (v. 22.) certo tempore. Propositum iter est non effugere; e contra est lerusalem, scit enim quia propheta non potest et debet mori nisi ibi.
Quod autem dictum est de omnibus prophetis in Ierusalem pereuntibus, hoc utique hyperbole est, quod non omnes prophetae in Ierusalem obierunt (sicut Ioannes Baptista in Mahera supplicium est). Haec verba locutus est Dominus in amaritudine propter caput David ad nuntios Dei.
Luc. Jerusalem, Jerusalem, quae occidunt prophetas et lapidant eos qui ad te missi sunt! Quotiens volui filios tuos congregare sicut gallina pullos suos sub alis suis, et non clamasti! (cfr. Matth. 13, 34-23).
Apud Matthaeum, haec de Hierosolymis sententia est clausula increpationis contra pharisaeos, hic autem maiorem nexum habet cum praecedenti locutione Christi quam apud Matthaeum. In Lucae evangelio Christus procul Hierosolymam alloquitur. Probabile est in ultimis verbis (vers. 33) vultum suum ad Ierusalem se convertisse et hanc orationem lugubrem ad centrum theocratiae efficere.
Luc. Ecce relinquetur vobis domus vestra deserta. Dico autem vobis quod non me videbitis donec veniat tempus dicatis : benedictus qui venit in nomine Domini.
"Dico tibi". Apud Matthaeum evangelistam: "Quia dico vobis". Discrimen duarum locutionum est hoc modo: apud Matthaeum Dominus praedicit desolationem Hierosolymae consequenter excessum ejus ab urbe; apud Lucam autem Dominus dicit quod in hoc statu rejectionis, in quo se inveniet Hierosolyma, vult. non subvenire, sicut sperarent incolae Ierusalem: quamvis tristis sit res tua, non venio ad protegendum te, donec etc., etc. quod fiet ante secundum adventum eius (Rom. 11, 25 ss.).
