Во историјата на човештвото, постоеле само неколку моќни духовни и религиозни насоки на светогледот поврзани со одредени видови пишување. Во историјата на европската култура во суштина постојат два такви типа на пишување. Едниот е латински, а како резултат на неговиот развој, може да се нарече западен, бидејќи се користи првенствено од западноевропските јазици. Служејќи најпрво за изразување на римската паганска духовност, латинската азбука во првите векови од нашата ера почнала истовремено да ја изразува христијанската духовност во нејзината западноевропска манифестација. Едвај зајакнувајќи во IV-V век, христијанското служење на латинскиот почнало да слабее се повеќе и повеќе под налетот на воскресната паганска култура. Западноевропската мешавина на христијанска и магична духовност достигна среден врв во текот на ренесансата од XIV-XVI век и понатаму, во модерното доба, само се засили, формирајќи го она што почна да се нарекува Новиот Вавилон на Западот. Оваа западна заедница, магична по својата најдлабока духовна суштина, ја сочинуваа народи чијшто систем на пишување се разви врз основа на латинската азбука (вклучувајќи ги и народи кои воопшто не се западни и воопшто не европски, кои сè уште се вовлечени во светскиот вител на западниот дух и латинското писмо).
Друг, релативно кажано, источен тип на европско писмо е формиран од двојното единство на грчкото и словенско-кирилското писмо, делумно создадено врз негова основа. Ова писмо, во својата грчка компонента, најпрвин ја изразува хеленската, потоа хеленистичката паганска духовност, а според Р.К. – со зголемена моќ – христијанската православна вера. На врвот на својот мистичен раст, грчкото писмо служело како материјал за создавање на ново словенско кирилско писмо, создадено и распространето со трудот на светите просветители Кирил и Методиј, пред се за служба на светото православно богослужение. Првичната намена на кирилицата била зачувана како главна неколку векови, а во суштина таа останува до денес, бидејќи граѓанското поедноставено кирилско писмо воведено од Петар I во 1708 година само ја зајакнало неговата литургиска употреба за црковнословенската кирилица. Во текот на историскиот развој на Европа, самото грчко писмо сè повеќе го губеше своето значење и сила со слабеењето на Византија, а словенската кирилица, напротив, се повеќе се наметнуваше, главно на сметка на Русија, Русија.
Борбата меѓу кирилицата и латиницата се разгоре веднаш по раѓањето на кирилицата: во 860-тите-870-тите. Во тоа време, Западот, и покрај широко распространетата тријазична ерес, сепак мораше да го признае правото на кирилицата за литургиска употреба и за преводи на свети христијански книги. Оттогаш, оваа борба никогаш не згасна, задржувајќи ги своите главни карактеристики и техники од ера во ера, а успехот на партиите беше променлив.
Западниот католички Рим постепено ја наметнувал латинската азбука на зависните словенски народи: од 12 век на Хрватите (покрај тоа, нивниот кириличен отпор престанал дури во 19 век), од 13 век на Чесите, од 14 век на Полјаците. Православните Романци воопшто не почнале да се префрлаат на латиницата до 1860 година.
Во поновата историја, случајот со Србија е индикативен: под силен западен притисок, од 1990-тите, таа доживува брза романизација на пишувањето. На државно ниво кирилицата сè уште е единствената азбука, но во секојдневниот живот латиницата се користи многу широко, голем број весници се издаваат само со латиница, а преовладува и во електронската мрежа. Во Црна Гора, која се отцепи од Србија во 2006 година, латиницата и кирилицата се законски еднакви во правата, а во секојдневниот живот латинизацијата расте.
Во Русија, одредено движење на пишувањето кон латинската азбука беше иницирано од Петар I, кога од 1708 година, тој почна да воведува, покрај црковнословенската кирилица, и поедноставена граѓанска азбука, дизајнирана да служи за нецрковна литература. Според мислењето на многумина, појавата на новата кирилица почна донекаде да наликува на латиницата: „<…> аголните букви почнаа да се приближуваат до заоблените латински“[2]. Сепак, странците и локалните западњаци продолжија да го сметаат ажурираното домашно писмо за недоволно совршено, гледајќи чисто совршенство во латиницата.
Генерално, во текот на 19 век, Русија беше релативно успешна, иако со различен степен на успех, во задржувањето на налетот на латинската азбука. Во 20 век, борбата продолжила и има две епохи на релативно успешна офанзива на латинското писмо, но и во двата случаи таа сепак била прекината. И двете офанзиви се совпаѓаат со брановите на западното влијание врз целиот руски живот, издигнувајќи се во услови на државни удари.
Во првиот случај, ова е деценија од раната советска ера. Во 1919 година, Научниот оддел на Народниот комесаријат за образование и лично Народниот комесар А.В. Луначарски предлагаат да се преведе писмото на сите националности на Русија, вклучително и Русите, на латински. Ленин сочувствувал со тоа, но од тактички причини ја прекинал работата во делот на рускиот јазик. Во новосоздадениот СССР тие започнаа со латинизација на јазиците на националните малцинства, а кај турските народи арапското писмо беше заменето со латинското писмо. Бизнисот добро напредуваше во 1920-тите. Од 1928 година, постои комисија за романизација на руската азбука. Сепак, веќе на 25 јануари 1930 година, Политбирото на Централниот комитет на Сојузната комунистичка партија на болшевиците, на чело со Сталин, му наложи на Главнаука да престане да работи на ова прашање. Од средината на 1930-тите, под раководство на Сталин, се направи проруски државен пресврт и оние азбуки на малите народи, за кои веќе беше развиена латиницата, беа преведени на кирилица. Во следниот половина век, тие се обидоа да запишат дури и математички формули, програмски јазици и научна транслитерација на странски зборови на кирилица.
Нов бран на романизација природно започнува по државниот удар во 1991 година. Таа е засилена однадвор на различни начини, особено со брзиот раст на доминацијата на латинската азбука на англиски јазик во глобалната електронска мрежа. Латинскиот го доловува рекламирањето во сите негови манифестации, огради и ѕидни натписи на различни нивоа на морал и уметност.
Во 1990-тите, обратен превод од кирилица на латински беше направен на јазиците на голем број поранешни советски републики, кои веќе ја доживеаја првата латинизација во 1920-тите. Во некои случаи беше успешна (на пример, во Молдавија, Азербејџан), во други (на пример, во Узбекистан, Туркменистан) беше забавена поради повеќедимензионални тешкотии. Некои нови држави, како Украина, Казахстан, Киргистан, Таџикистан, а да не зборуваме за Белорусија, тогаш останаа верни на кирилицата, но сепак се немирни. Во Украина, на самиот почеток на раководството на прозападниот претседател Јушченко, во 2005 година, „беше подготвен нацрт-указ на претседателот на Украина за фазен превод на националното писмо од кирилица на латиница. <…> Уредбата предвидува замена на украинската азбука, создадена врз основа на кирилицата, со латиница во системот на образование и канцелариска работа во Украина во периодот 2005-2015 година. Транзицијата кон латиницата се врши „со цел да се зајакне интеграцијата на Украина во Европската заедница, да се прошират комуникациските функции на украинскиот јазик ... зајакнување на сестраните врски со државите кои го сочинуваат упориштето на модерната цивилизација“[ 19]. Спроведувањето на планот тогаш забави, но по државниот удар на почетокот на 2014 година, едно од првите законодавни движења на самопрогласената прозападна влада беше нова формулација на прашањето за романизација на пишувањето. Во март, се дозна дека „привремената специјална комисија за подготовка на нацрт-закон „За развој и употреба на јазиците во Украина“ размислува за постепено напуштање на употребата на кирилицата во земјата“[20. ].
Во декември 2012 година, претседателот на Казахстан, Нурсултан Назарбаев, во својата следна „Порака до народот“ изјави: „Неопходно е да се започне подготвителна работа за превод на казахстанската азбука на латиница од 2025 година. Ова ќе служи не само развојот на казахстанскиот јазик, но и да го претвори во јазик на современите информации“[21].
Слични стремежи за романизација се појавија во 1990-тите во новоформираната Русија, како на национално ниво, така и на ниво на одделни субјекти на федерацијата. Веќе во 1992 година, парламентот на Чеченската Република Ичкерија дозволи латиница на чеченскиот јазик, создадена во 1925 година (и заменета со кирилица во 1938 година). Чеченската латиница се користела во ограничен обем (покрај кирилицата) во периодот кога републиката била најизолирана од Русија (1992-1994, 1996-2000). Точно, употребата беше сведена на натписи на јавни места.
Слично на тоа, во 1999 година, во Татарстан беше донесен закон за враќање на латинското писмо на татарската азбука.
