by ЕРИК ГОЗЛАН
Фенелон во својата книга „Дијалог на мртвите“ напиша дека „војната е зло што го обесчестува човештвото“.
ЕРИК ГОЗЛАН
Неспорно е дека војната, ова зло што го опустошува човештвото, сее пустош. Колку подолго трае конфликтот, толку повеќе тој го поттикнува непријателството меѓу инволвираните нации, што го отежнува враќањето на довербата меѓу воинствените. Со оглед на тоа што конфликтот меѓу Азербејџан и Ерменија веќе ја достигна тажната стогодишнина од своето постоење, тешко е да се замислат маките што ги претрпеле овие два народа, а секој го носи својот дел од страдањето.
Слушам и читам наводи дека Азербејџан врши геноцид врз Ерменците. Како што истакна Албер Ками, „погрешното објаснување на работите ја зголемува несреќата на светот“. Неопходно е да се разбере дека терминот „геноцид“ првпат го воведе полскиот адвокат Рафаел Лемкин во 1944 година, во неговото дело насловено „Владењето на оската во окупирана Европа“. Составен е од грчкиот „genos“, што значи „раса“ или „племе“ во комбинација со латинскиот „cide“, што значи „убивање“. Рафаел Лемкин го измисли овој термин не само за да ги опише систематските политики за истребување што ги спроведуваа нацистите против еврејскиот народ за време на холокаустот, туку и други насочени дејства насочени кон уништување на одредени групи на поединци низ историјата. Затоа, неспорно е дека Ерменците биле жртви на геноцид во 1915 година и тоа мора сите да го признаат. Сепак, подеднакво е клучно да се препознаат и другите трагедии, вклучително и оние што ги погодуваат Азербејџанците, преку истата леќа на разбирање и правда.
Неспорно е дека Азербејџанците биле сериозно погодени од атентати и убиства, сето тоа затоа што биле Азербејџанци. Да навлеземе во овој помалку познат период од историјата кој ќе ни помогне подобро да ја разбереме моменталната ситуација.
31 март 1918 година, масакр во Азербејџан
Во 1925 година, Ленин го назначил Степан Чаумијан за вонреден комесар за Кавказ. На 31 март истата година, три дена, Азербејџанците беа масакрирани.
Еден Германец по име Кулне ги опишал настаните во Баку во 1925 година: „Ерменците упаднаа во муслиманските (азербејџански) населби и ги убиле сите жители, пробивајќи ги со нивните бајонети. Неколку дена подоцна, телата на 87 Азербејџанци беа ископани од јама. Телата отсечени, носовите отсечени, гениталиите осакатени. Ерменците не покажаа милост ниту за децата ниту за возрасните“.
За време на масакрот во март, телата на 57 Азербејџанки беа пронајдени во еден кварт на Баку, со отсечени уши и нос и со откорнати стомаци. Девојките и жените беа заковани за ѕидот, а градската болница, каде 2,000 луѓе се обидуваа да избегаат од нападите, беше запалена.
Депортацијата на Азербејџанците од Ерменија 1948-1953 година
Во декември 1947 година, комунистичките водачи на Ерменија упатија писмо до Сталин. Во тоа писмо, тие се согласија да преселат 130,000 Азербејџанци од Ерменија во Азербејџан, со што се создадоа слободни места за Ерменците кои доаѓаат во Ерменија од странство. Деталите за депортацијата беа наведени и во Уредбата бр. 754 на Советот на министри на СССР. Планот беше да се депортираат околу 100,000 луѓе во рамнината Кура-Арас (Азербејџанска Советска Социјалистичка Република) во три фази: 10,000 во 1948 година, 40,000 во 1949 година и 50,000 во 1950 година.
Депортацијата на Азербејџанците од Ерменија во 1988-1989 година
Во јануари 1988 година, под покровителство на раководството на СССР, над 250,000 Азербејџанци и 18,000 Курди беа протерани од нивните предци. На 7 декември истата година, страшен земјотрес го погоди регионот. Азербејџанските селани беа евакуирани во Азербејџан и во текот на 1989 година бараа право на враќање и компензација за имотот изгубен во катастрофата. Сепак, властите во Спитак и Ереван негираа дека Азербејџаните биле двојни жртви, тврдејќи дека тие го напуштиле Спитак по своја волја.
Масакрите во 1992 година
Масакрот во Хоџали: На 25 и 26 февруари 1992 година, за време на војната во Нагорно-Карабах, ерменските сили го нападнаа градот Хоџали, кој главно беше населен со Азербејџани. Опсадата на градот резултираше со смрт на стотици азербејџански цивили, вклучувајќи жени, деца и постари лица. Овој масакр беше широко осуден од меѓународната заедница.
Масакр во Гарадагли: Во февруари 1992 година, ерменските сили го нападнаа селото Гарадагли, надвор од Нагорно-Карабах, убивајќи многу азербејџански цивили.
Масакрот во Марага: Во април 1992 година, ерменските сили го нападнаа селото Марага, лоцирано во Нагорно-Карабах, и убија неколку десетици цивили.
Сега, со подобро познавање на историјата, ни е полесно да ја разбереме моменталната ситуација.
По нападите против нив и цивилите, вооружените сили на Азербејџан започнаа напад врз ерменските сили во Карабах на 19 септември. Следниот ден, Ерменија одби да испрати војници во регионот со цел контранапад, откривајќи одредени несогласувања во Ерменија. Ерменија има две различни влади: централната во Ереван, избрана од народот и онаа во Карабах, поддржана од руски олигарси.
Премиерот на централната власт, Никол Пачинјан, веќе извесно време изразува желба да се зближи со САД, а со владата во Баку преговара повеќе од една година. Пред неколку недели, Никол Пачинјан ја објави својата намера да го признае суверенитетот на Азербејџан над Карабаг.
На 6 септември светот откри фотографија на Ана Хакобјан, сопруга на премиерот на Ерменија, како свети додека се ракува со Володимир Зеленски. Г-ѓа Хакобјан беше во Киев на покана на сопругата на украинскиот претседател, Олена Зеленска, за да учествува на годишниот самит на првите дами и сопружници, посветен на менталното здравје. По повод нејзината прва посета на главниот град на Украина, Ана Хакобјан ја официјализираше испораката, за прв пат по руската инвазија во февруари 2022 година, на хуманитарна помош од Ерменија во Украина. Иако е скромна – околу илјада дигитални уреди за ученици – оваа помош има голема симболична вредност.
Владата на Карабах, поддржана како што знаеме од Путин и руските олигарси, нема желба да се зближи со САД или Украина. Следствено, на 19 септември, таа се обиде да изврши државен удар за да го отстрани Пачинјан од власт.
Мирот на Кавказ е важен поради неколку причини:
Регионална стабилност: Кавказ е геополитички комплексен регион, со неколку земји во непосредна близина една до друга, вклучувајќи ги Русија, Турција, Иран, Ерменија и Азербејџан. Конфликтите во овој регион може да имаат дестабилизирачки реперкусии кои се протегаат надвор од неговите граници.
Енергија: Кавказ е клучен регион за транспорт на енергија, особено нафта и природен гас. Цевководи го минуваат регионот, носејќи ги овие ресурси до Европа и другите меѓународни пазари. Секој конфликт или нестабилност во регионот може да го наруши снабдувањето со енергија, со значителни економски и геополитички последици.
европска стабилност: Нестабилноста на Кавказ може да има реперкусии за европската безбедност. Вооружените конфликти или хуманитарните кризи во овој регион може да доведат до движења на бегалци, тензии меѓу соседните земји на Европа и нарушување на патиштата за снабдување со енергија, а сето тоа може да влијае на безбедноста и стабилноста на континентот.
Авторот : Специјалист за геополитика и паралелна дипломатија, Ерик ГОЗЛАН е владин советник и го води Меѓународниот совет за дипломатија и дијалог (www.icdd.info)
Ерик Гозлан е повикан како експерт во Националното собрание и Сенатот за теми кои се занимаваат со паралелна дипломатија и секуларизам
Во јуни 2019 година, тој придонесе за извештајот на специјалниот известувач на Обединетите нации за антисемитизмот.
Во септември 2018 година ја доби наградата за мир од принцот Лоран од Белгија за неговата борба за секуларизмот во Европа.
Учествувал на две бројни конференции за мир во Кореја, Русија, САД, Бахреин, Белгија, Англија, Италија, Романија…
Неговата последна книга: Екстремизам и радикализам: мисловни линии за излез од него
