By Свети Атанасиј Александриски
Глава 1
Антониј бил Египќанец по раѓање, од благородни и прилично богати родители. И тие самите беа христијани и тој беше воспитан на христијански начин. И додека беше дете, го воспитуваа неговите родители, не знаејќи ништо освен нив и нивниот дом.
* * *
Кога пораснал и станал млад, не можел да поднесе да учи световна наука, туку сакал да биде надвор од друштвото на момчиња, имајќи секаква желба да живее според она што е напишано за Јаков, едноставно во својот дом.
* * *
Така тој се појави во Господовиот храм заедно со своите родители меѓу верниците. И тој не беше ниту несериозен како момче, ниту стана горделив како маж. Но, тој, исто така, ги послушал своите родители и се препуштал на читање книги, задржувајќи ја нивната корист.
* * *
Ниту ги мачеше своите родители, како момче во умерени материјални околности, за скапа и разновидна храна, ниту ги бараше задоволствата од неа, туку беше задоволен само со она што го добиваше и не сакаше ништо повеќе.
* * *
По смртта на неговите родители, тој остана сам со својата помала сестра. И тогаш имаше околу осумнаесет или дваесет години. И сам се грижеше за сестра му и за куќата.
* * *
Но, сè уште не поминале шест месеци од смртта на неговите родители и, одејќи по својот обичај во храмот Господов, размислувал, одејќи сконцентриран во својата мисла, како апостолите оставиле сè и тргнале по Спасителот; и како тие верници, според напишаното во Дела, продавајќи го својот имот, ја донеле својата вредност и ја положиле пред нозете на апостолите за да ја поделат на сиромашните; каква и колку голема надеж има за таквите на рајот.
* * *
Мислејќи го ова во себе, тој влезе во храмот. И тогаш се читаше Евангелието и слушна како Господ му рекол на богатиот: „Ако сакаш да бидеш совршен, оди и продаде се што имаш и дај на сиромасите; и дојди, оди по Мене. и ќе имаш богатство на небото“.
* * *
И како од Бога да го примил споменот и мислата за светите апостоли и првите верници, и како специјално за него да е прочитано Евангелието – веднаш го напуштил храмот и на своите соселани им ги подарил имотите што ги поседувал. неговите предци (имаше триста хектари обработлива земја, многу фино) за да не го вознемируваат ни него ни сестра му во ништо. Потоа го продал целиот преостанат движен имот што го имал и собрал доволно пари, им го поделил на сиромашните.
* * *
Тој задржал малку од имотот за својата сестра, но кога повторно влегле во храмот и го слушнале Господ како зборува во Евангелието: „Не грижи се за утре“, тој повеќе не можеше да поднесе – излезе и го подели ова. на луѓето со просечна ситуација. И доверувајќи ја својата сестра на познати и верни девици, давајќи ја да се воспитува во дом на девици, тој самиот отсега се предаде на подвижнички живот надвор од својата куќа, концентрирајќи се на себе и водејќи строг живот. Меѓутоа, во тоа време сè уште немало постојани манастири во Египет и ниту еден пустиник не ја познавал далечната пустина. Секој што сакаше да се продлабочи, вежбаше сам недалеку од своето село.
* * *
Тогаш, во едно блиско село имаше еден старец кој водел монашки живот уште од младоста. Кога го виде Антониј, почна да му конкурира во добрина. И тој од почетокот почна да живее во местата кај селото. И кога чу таму за некој што живее добродетелен живот, отиде и го бараше како мудра пчела, и не се врати на своето место додека не го виде; а потоа, како да земал некаква залиха од него на пат кон доблеста, повторно се вратил таму.
* * *
Така тој покажа најголема желба и најголема ревност да се вежба во строгоста на овој живот. Работел и со раце, зашто слушнал: „Кој не работи, да не јаде“. А што и да заработил, дел го трошел за себе, дел за сиромашните. И тој се молеше непрекинато, бидејќи научи дека мораме да се молиме непрекинато во себе. Беше толку внимателен во читањето што не пропушти ништо од напишаното, но задржа се во своето сеќавање, а на крајот тоа стана негова сопствена мисла.
* * *
Имајќи го ова однесување, Антони беше сакан од сите. А на доблесните луѓе кај кои одеше, искрено се покоруваше. Тој во себе ги проучувал предностите и придобивките од напорите и животите на секој од нив. И го набљудуваше шармот на еден, постојаноста во молитвите на другиот, спокојството на третиот, човекољубието на четвртиот; присуствуваше на друг во бдение, а на друг во читање; се чудел на едниот на трпението, на другиот на постот и сеџдовите; друг имитирал во кроткоста, друг во добрина. И подеднакво ја забележал побожноста кон Христа и љубовта на сите еден кон друг. И така исполнет, се вратил во своето место, каде што тргнал сам. Накратко, собирајќи ги во себе добрите работи од сите, се обиде да ги манифестира во себе.
Но, дури и кон своите рамноправни години, тој не покажуваше завидливост, освен само за да не биде инфериорен во однос на нив по доблест; а тоа го направи така што никого не растажи, туку и тие му се радуваа. Така сите добри луѓе од населбата, со кои тој имаше односи, гледајќи го така, го нарекоа богољубив и го поздравија, едни како син, а други како брат.
Глава 2
Но, непријателот на доброто – завидливиот ѓавол, гледајќи таква иницијатива кај младиот човек, не можеше да ја поднесе. Но, она што имал навика да го прави со сите, се обврзал да го прави и против него. И прво го искушуваше да го одврати од патот по кој тргнал, всадувајќи му го споменот за неговите имоти, грижата за сестра му, врските на неговото семејство, љубовта кон парите, љубовта кон славата, задоволството. на разновидноста на храната и другите привлечности на животот и на крајот – суровоста на добротворот и колку труд е потребен за тоа. На ова ја додаде и физичката слабост и долгото време до постигнување на целта. Во принцип, тој разбуди во својот ум цел виор на мудрост, сакајќи да го одврати од неговиот правилен избор.
* * *
Но, кога злиот се виде себеси немоќен против одлуката на Антониј, и повеќе од тоа - поразен од неговата цврстина, соборен од неговата силна вера и паднат од неговите непопустливи молитви, тогаш продолжи да се бори со други оружја против младиот човек, како ноќ. време го исплашил со секаква врева, а преку ден толку го изнервирал што оние што гледале од страна разбрале дека меѓу двајцата се води тепачка. Едниот всадувал нечисти мисли и идеи, а другиот со помош на молитвите ги претворал во добри и го зајакнувал телото со постот. Ова беше првата битка на Антониј со ѓаволот и неговиот прв подвиг, но повеќе беше подвиг на Спасителот во Антониј.
Но, ниту Антониј не го отпушти злиот дух што го покори, ниту непријателот, поразен, престана да поставува заседи. Затоа што вториот постојано се вртеше наоколу како лав барајќи некоја прилика против него. Затоа Антониј решил да се навикне на построг начин на живеење. И така толку многу се посветил на бдението што често ја поминувал цела ноќ без да спие. Јадеше еднаш дневно по зајдисонце. Некогаш дури и на два дена, а често еднаш на четири дена земаше храна. Во исто време, неговата храна беше леб и сол, а пијалокот беше само вода. За месо и вино нема потреба да се зборува. За спиење се задоволуваше со рогозина од трска, најчесто лежена на гола земја.
* * *
Кога така се воздржал, Антониј отишол на гробиштата, кои се наоѓале недалеку од селото, и му наредил на некој од своите познаници ретко да му носи леб - еднаш во многу денови, влегувал во некој од гробовите. Неговиот познаник ја затворил вратата зад него и тој останал сам внатре.
* * *
Тогаш злобниот, не можејќи да го поднесе ова, дојде една ноќ со цела толпа зли духови и го тепаше и турна толку многу што го остави да лежи на земја занемен од тага. Следниот ден дојде познаникот да му донесе леб. Но штом ја отвори вратата и го виде како мртов лежи на земја, го крена и го однесе во селската црква. Таму го положи на земја, а многумина од роднините и селаните седеа околу Антониј како околу мртовец.
* * *
Кога на полноќ Антониј дојде при себе и се разбуди, виде дека сите спијат, а само познаникот беше буден. Потоа му кимна со главата да дојде кај него и го замоли да го земе и да го врати на гробиштата без никого да разбуди. Така го понесе тој човек и откако се затвори вратата, како и досега, повторно остана сам внатре. Од ударите немаше сила да стане, но легна и се помоли.
И по молитвата со силен глас рече: „Еве ме – Антониј. Не бегам од твоите удари. Дури и да ме победиш уште малку, ништо нема да ме одвои од мојата љубов кон Христос“. И тогаш пееше: „Кога дури и цел полк беше нареден против мене, моето срце немаше да се плаши“.
* * *
И така, подвижникот размислуваше и ги изговори овие зборови. А злобниот непријател на доброто, зачуден што овој човек, дури и по ударите, се осмелил да дојде на истото место, ги повикал своите кучиња и пукајќи од гнев, рекол: „Гледајте, со удари не можеме да го истрошиме. но сепак се осмелува да зборува против нас. Ајде да продолжиме на друг начин против него!“.
Потоа ноќе испуштаа толку гласна врева што целото место изгледаше како да се тресе. А демоните како да ги урнаа четирите ѕида од бедното собиче, давајќи впечаток дека навлегуваат низ нив, преобразени во форма на животни и влекачи. И веднаш местото се исполни со визии на лавови, мечки, леопарди, бикови, змии, аспи и скорпии, волци. И секој од нив се движеше на свој начин: лавот рикаше и сакаше да го нападне, бикот се преправаше дека го боцка со роговите, змијата лазеше без да го достигне, а волкот се обиде да се нафрли врз него. И гласовите на сите овие духови беа страшни, а нивниот бес страшен.
А Антониј, како претепан и искасан од нив, стенкаше од телесните болки што ги доживуваше. Но, тој го задржа ведриот дух и, исмевајќи ги, им рече: „Ако имаше сила во вас, доволно ќе беше еден од вас да дојде. Но, бидејќи Бог те лишил од моќта, затоа, иако сте толку многу, само се обидувате да ме исплашите. Доказ за вашата слабост е тоа што сте ги усвоиле сликите на суштества без зборови.“ Повторно исполнет со храброст, тој рече: „Ако можеш, и ако навистина си стекнал моќ над мене, не одложувај, туку нападни! Ако не можете, зошто залудно се мачите? Нашата вера во Христа за нас е печат и тврдина на сигурноста“. И тие, откако направија уште многу обиди, чкртаа со забите против него.
* * *
Но, и во овој случај, Господ не застана настрана од борбата на Антониј, туку дојде на помош. Зашто, кога Антониј го подигна погледот, виде како покривот да е отворен, и зрак светлина слезе кон него. И во тој час демоните станаа невидливи. А Антониј воздивна, ослободен од маките и го праша видението што се појави, велејќи: „Каде беше? Зошто не дојдовте од почеток да ги завршите моите маки? И му се слушна глас: „Антони, јас бев тука, но чекав да ја видам твојата борба. И откако ќе застанеш храбро и нема да бидеш поразен, јас секогаш ќе бидам твој заштитник и ќе те правам познат по целата земја“.
Кога го слушна ова, стана и се помоли. И толку многу се зацврсти што почувствува дека има повеќе сила во телото од претходно. И тогаш имаше триесет и пет години.
* * *
Следниот ден излегол од своето скривалиште и бил уште подобро сместен. Тој отиде во шумата. Но повторно непријателот, гледајќи ја неговата ревност и сакајќи да го попречи, му фрли на патот лажна слика на голема сребрена чинија. Но Антониј, откако ја разбра лукавството на злиот, застана. И гледајќи го ѓаволот во садот, го прекори, зборувајќи му на садот: „Каде во пустината е садот? Овој пат е непрегазен и нема ни трага од човечки стапки. Ако паднеше од некого, не можеше да помине незабележано, бидејќи е многу голем. Но и тој што го изгубил би се вратил, барал и наоѓал, бидејќи местото е пусто. Овој трик е на ѓаволот. Но, нема да ми се мешаш со мојата добра волја, ѓавол! Затоа што ова сребро мора да оди во уништување со вас!“. И веднаш штом Антони ги кажа овие зборови, садот исчезна како чад.
* * *
И следејќи ја неговата одлука сè поцврсто, Антониј тргна кон планината. Пронашол тврдина по реката, напуштена и полна со разни влекачи. Се преселил таму и останал таму. А влекачите како некој да ги брка, веднаш побегнаа. Но, тој го огради влезот и го стави лебот таму шест месеци (така прават Тивианците и често лебот останува неоштетен цела година). Си имал и вода внатре, па се населил како во некое непробојно светилиште и останал сам внатре, без да излезе надвор или да види некој да доаѓа таму. Само двапати годишно го примаше лебот одозгора, преку покривот.
* * *
И бидејќи не им дозволуваше на познаниците што дојдоа кај него да влезат внатре, тие, честопати минувајќи ги деновите и ноќите надвор, слушаа нешто како толпи што креваат врева, удираат, изговараат жални гласови и плачат: „Одете од нас места! Што имаш ти со пустината? Не можете да ги поднесете нашите трикови“.
Оние кои беа надвор прво мислеа дека тоа се некои луѓе кои се тепаат со него и дека влегле во него по некои скали. Но, кога ѕирнале низ дупка и не виделе никој, сфатиле дека се ѓаволи, се исплашиле и го повикале Антониј. Веднаш ги слушна, но не се плашеше од ѓаволите. И кога се приближи до вратата, ги повика луѓето да одат и да не се плашат. Зашто, рече тој, ѓаволите сакаат да си играат такви мајтапи со оние што се плашат. „Но, вие се прекрстувате и одете тивко и оставете ги да играат“. И така отидоа, прицврстени со знакот на крстот. А тој остана и никако не беше повреден од демоните.
(продолжува)
Забелешка: Овој живот го напишал свети Атанасиј Велики, архиепископ Александриски, една година по смртта на свештеникот Антониј Велики († 17 јануари 356), т.е. во 357 година на барање на западните монаси од Галија (р. Франција) и Италија, каде што надбискупот беше во егзил. Тој е најточниот примарен извор за животот, подвизите, доблестите и творештвото на свети Антониј Велики и одиграл исклучително важна улога во воспоставувањето и процутот на монашкиот живот и на Исток и на Запад. На пример, Августин во своите Исповеди зборува за силното влијание на овој живот врз неговото преобраќање и подобрување во верата и побожноста.
