Il-misteru u l-intriċċi huma inerenti fis-Santa Sede. In-nies dejjem se jistaqsu x'qed jagħmlu l-awtoritajiet reliġjużi wara l-bibien magħluqa tal-Vatikan u x'teżori hemm moħbija hemmhekk.
Minkejja t-talbiet li l-Papa għandu evidenza ta’ aljeni u li hemm demonji fil-katakombi,
il-verità dwar l-arkivji sigrieti hija ħafna aktar realistika. Huwa għalhekk li huwa ferm aktar interessanti.
Minn ittri miktubin bl-idejn minn figuri storiċi bħal Mary, Queen of Scots u Abraham Lincoln, sa barrin tal-papa * li jiskomunikaw lil Martin Luteru mill-Knisja Kattolika Rumana, il-kontenut tal-arkivji kien jixxokkja lil kull studjuż.
Imma għaliex huma mgħasses b'mod daqshekk strett? Fil-fatt, f’dawn l-arkivji tal-aljeni m’hemm l-ebda evidenza li l-Vatikan qed jaħbi mill-pubbliku, iżda pjuttost dokumenti li jistgħu jippruvaw li l-Knisja kienet kompliċi fit-terrur ta’ Mussolini u possibilment anke fl-azzjonijiet anti-Semitiċi tan-Nażisti.
Archivum Secretum
Il-verità dwar l-arkivji sigrieti ġejja minn traduzzjoni ħażina mil-Latin. L-isem veru tal-arkivji tal-Vatikan huwa Archivum Secretum Apostolicum Vaticanum. "Secretum" ma jittraduċix mil-Latin bħala "sigriet", kif jissuġġerixxu xi wħud. It-traduzzjoni aktar preċiża hija "personali" jew "privata". L-arkivji huma fil-fatt komposti minn ittri personali u rekords storiċi tal-papiet mill-aħħar erba’ sekli.
L-arkivji nħolqu mill-Papa Pawlu V. Huwa ħass biċ-ċar is-sinifikat storiku tal-korrispondenza papali u kien jaf li dokumenti bħal dawn għandhom jiġu ppreservati.
Madankollu, skond il-mentalità tas-seklu sbatax. In-nies komuni m'għandhomx ikunu familjari mal-kliem skambjati bejn papiet u slaten. Għalhekk, l-arkivji jinżammu msakkra.
Aċċess għall-arkivju sigriet
Kien biss fl-1881 li l-Papa Ljun XIII ippermetta lir-riċerkaturi jeżaminaw xi wħud mill-kontenut tal-arkivju. Iżda ma kienx faċli li wieħed iħares lejn id-dokumenti, u l-proċedura ma nbidlitx ħafna fl-aħħar 200 sena. L-ewwelnett, ġurnalisti, studenti u storiċi dilettanti ma jingħatawx aċċess.
Ladarba parti interessata wriet li hija xjenzat serju biżżejjed, jingħataw kredenzjali, li jridu jiġġeddu kull sitt xhur. Biex jidħlu fl-arkivji, "l-istudjużi jidħlu Porta Sant'Anna, jgħaddu mill-Gwardji Żvizzeri, jgħaddu mill-Cortile del Belvedere u jippreżentaw il-kredenzjali."
Ladarba jkunu ammessi, ix-xjenzati jridu jgħidu liema dokumenti speċifiċi jridu jirrevedu. Huma għandhom id-dritt li jitolbu biss tliet dokumenti kuljum. Għalhekk, minflok ma jkunu jistgħu jaraw il-kontenut tal-arkivju, għandhom jagħżlu artikli minn katalgi li fihom l-artikli huma miktuba bl-idejn bit-Taljan jew bil-Latin. Dawn il-katalgi huma pjuttost impressjonanti, peress li l-arkivji fihom “80 km ta’ xkafef b’dokumenti li jmorru lura għat-tmien seklu.
Jekk wara ftit minuti biss ix-xjenzat jirrealizza li dak li qed ifittex mhux fil-folders riċevuti, jispiċċa l-ġurnata. Il-kompjuters huma permessi, iżda l-fotografija mhix, għalhekk ix-xjenzati jqattgħu ħafna mill-ħin tagħhom fil-kamra tal-qari jieħdu noti.
Teżori storiċi fl-arkivji tal-Vatikan
Jekk wieħed ikun xortik tajba biżżejjed li jkollu aċċess għall-arkivji tal-Vatikan, hu jew hi tkun tista’ tara teżori storiċi bħal:
- Scroll ta’ 60 metru li fih ir-rekords tal-kawżi kontra l-Kavallieri Templari, li damet diversi snin, li bdew fl-1307.
- Inter caetera, il-bula papali maħruġa mill-Papa Alessandru VI fl-1493, li qasmet id-dinja bejn l-Ispanjoli u l-Portugiżi.
- Ittra minn Michelangelo lill-Papa Ġulju II
- Bull Papali, maħruġa mill-Papa Ljun X fl-1521, li skomunika lil Martin Luteru
- Il-petizzjoni tal-1530, li biha Enriku VIII talab lill-Papa Klement VII biex jannulla ż-żwieġ tiegħu ma’ Katarina ta’ Aragona u li kien fiha l-firem u s-siġilli ta’ aktar minn 80 Lord u kleru Ingliż (il-Papa rrifjuta)
- Ittra lill-Papa Sistu V mingħand Marija, Reġina tal-Iskoċċiż, fejn titlob li l-Knisja tintervjeni ftit qabel l-eżekuzzjoni tagħha
- Noti dwar il-proċess ta’ Galileo fl-1633.
- Ittra mill-Papa Klement XII lis-Seba' Dalai Lama li titlob il-protezzjoni tal-missjunarji Franġiskani fit-Tibet
- Ittri minn Abraham Lincoln u Jefferson Davis (it-tnejn miktuba fl-1863, la Kattoliċi) fl-isforzi tagħhom biex il-Papa Piju IX jieħu n-naħa tal-Unjoni jew il-Konfederazzjoni matul il-Gwerra Ċivili Amerikana
Papa Piju XII fl-alleanza man-Nazis
David Kerzer, storiku fl-Università ta’ Brown, irnexxielu jistudja dokumenti mir-renju tal-Papa Piju XII (1922-1939). Huwa kkonkluda li l-Papa kien “għamel ftehimiet ma’ Mussolini biex jipproteġi l-interess tal-Knisja bi skambju għas-silenzju fuq l-antisemitiżmu sponsorjat mill-istat.” Il-Papa Franġisku kien ippressat biex jagħmel disponibbli l-kontenut tal-arkivji relatati mal-Papa Piju XII biex fl-aħħar id-dinja tkun tista’ ssir taf dwar ir-rabta tiegħu man-Nażisti.
Xi wħud jgħidu li appoġġja lil Hitler, jew b'mod simili għall-appoġġ ekkleżjastiku ta' Mussolini, jew forsi saħansitra appoġġ aktar sostanzjali. Oħrajn jgħidu li l-Papa ħadem kontra n-Nażisti u għen biex jaħbi lil Lhud u miri oħra ta’ aggressjoni Nażista.
F’Marzu 2020, il-Papa Franġisku għamel “id-dokumentazzjoni bażika għall-pontifikat ** ta’ Piju XII” disponibbli għall-istoriċi, u ddikjara li l-knisja “ma tibżax mill-istorja”. Meta r-riċerkaturi nġabru din is-sena għal webinar biex jiddiskutu l-valutazzjoni tagħhom tal-arkivji s'issa, huma qalu li "probabbilment se jieħdu s-snin biex jiġi evalwat il-materjal ipprovdut mill-Vatikan."
L-arkivji huma inqas "sigriet"?
Skont il-Papa Franġisku, l-arkivji tal-Vatikan m’għadhomx “sigriet” iżda “appostoliċi”. Fl-2019, iddeċieda li jibdel l-isem antik tal-Archivum Secretum Vaticanum, l-arkivji sigrieti tal-Vatikan, għall-Arkivji Appostoliċi tal-Vatikan għax, skont Vatican News, “bil-Latin u secretum (li jfisser separat, privat), u apostolicum ( jiġifieri li jappartjenu għal domnus apostolicus li huwa biss il-Papa) jirreferu għall-istess realtà, anke legali”.
Il-Papa ħa d-deċiżjoni tiegħu abbażi tal-ħtieġa li jwieġeb għas-"sensittività" moderna, li ħafna drabi tassoċja l-kelma secretum ma 'ideat ta' misteri u artifatti moħbija msakkra fil-kmamar tas-sigurtà.
Madankollu, l-arkivji tal-Vatikan jibqgħu l-arkivji privati tal-Papa – “subordinati biss lilu u lill-amministrazzjoni esklussiva tiegħu”, kif jirrapporta l-Aħbarijiet tal-Vatikan.
* Bull huwa dokument papali bażiku b’siġill taċ-ċomb, li fih dispożizzjoni jew messaġġ minn Papa wieħed għal knisja oħra jew figuri sekulari. Il-barrin kienu l-aktar komuni u użati fil-Medju Evu, u nħarġu ħafna inqas frekwenti wara s-seklu 15.
** Pontifikat, skont il-fehim modern ta’ dan it-terminu, huwa l-perjodu tar-renju tal-Papa – mill-jum tal-intronizzazzjoni tiegħu, wara li ġie elett mill-konklavi, sal-mument meta jieqaf milli jkun Papa minħabba l-mewt jew abdikazzjoni.
