Is-smigħ tal-Assemblea Parlamentari tal-Kunsill tal-Ewropa mal-esperti li saret il-ġimgħa li għaddiet eżaminat l-ideoloġija diskriminatorja fl-għerq ta’ għaliex il-Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem (ECHR) tillimita d-dritt għal-libertà u s-sigurtà ta’ persuni b’diżabilità psikosoċjali. Fl-istess ħin, il-Kumitat sema' x'jispjega l-kunċett modern tad-drittijiet tal-bniedem promoss min-Nazzjonijiet Uniti.
Il-KEDB u 'moħħ mhux sod'
Bħala l-ewwel espert Prof Dr Marius Turda, Direttur taċ-Ċentru għall-Istudji Umanistiċi Mediċi, Oxford Brookes University, ir-Renju Unit iddeskriva l-kuntest storiku li fih kienet ġiet ifformulata l-Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem (ECHR). Storikament, il- kunċett ta' 'moħħ mhux sod' użat bħala terminu fil-KEDB Artikolu 5, 1(e) – fil-permutazzjonijiet kollha tagħha – kellha rwol sinifikanti fit-tiswir tal-ħsieb u l-prattika ewġeniċi, u mhux biss fil-Gran Brittanja fejn oriġinaw.
Il-Prof. Turda sostna li, “kien skjerat f’diversi modi biex jiġu stigmatizzati u deumanizzati individwi u wkoll biex javvanzaw prattiki diskriminatorji u l-marġinalizzazzjoni ta’ individwi b’diżabilitajiet fit-tagħlim. Id-diskorsi ewġeniċi dwar dak li kien jikkostitwixxi imġieba u attitudnijiet normali/anormali kienu inkwadrati b’mod ċentrali madwar rappreżentazzjonijiet ta’ individwi mentalment “fit-tajjeb” u “mhux tajbin”, u fl-aħħar mill-aħħar wasslu għal modi ġodda sinifikanti ta’ diżarjazzjoni soċjali, ekonomika u politika u t-tħassir tad-drittijiet għan-nisa. u rġiel ittikkettjati bħala ‘moħħ mhux sod’.”
Is-Sinjura Boglárka Benko, Reġistru tal- Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem (QEDB), ippreżenta l-ġurisprudenza tal- Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem (ECHR). Bħala parti minn dan, hija indikat il-problema li t-test tal-Konvenzjoni jeżenta lill-persuni meqjusa bħala "mhux sod" mill-protezzjoni regolari tad-drittijiet. Hija nnotat li l-QEDB irregolat b'mod limitat ħafna l-interpretazzjoni tagħha tat-test tal-Konvenzjoni fir-rigward taċ-ċaħda tal-libertà ta' persuni b'diżabilitajiet psikosoċjali jew problemi ta' saħħa mentali. Il-qrati b'mod ġenerali jsegwu l-opinjonijiet tal-esperti mediċi.
Din il-prattika hija f'kuntrast ma' kapitoli oħra tal-Konvenzjoni Ewropea dwar Drittijiet tal-Bniedem (ECHR), fejn il-qorti Ewropea qieset b'mod aktar ċar il-ksur tad-drittijiet tal-bniedem ta' każijiet skont il-KEDB filwaqt li ħarset ukoll lejn strumenti internazzjonali oħra tad-drittijiet tal-bniedem. Boglárka Benko nnutat li l-protezzjoni tad-drittijiet tal-bniedem tista' għalhekk tkun fil-periklu ta' frammentazzjoni.
Espert ieħor, Laura Marchetti, Policy Manager ta' Saħħa Mentali Ewropa (MHE) tat preżentazzjoni dwar id-dimensjoni tad-drittijiet tal-bniedem tad-detenzjoni ta' persuni b'diżabilitajiet psikosoċjali. L-MHE hija l-akbar organizzazzjoni ta’ netwerks Ewropej indipendenti li taħdem biex Tippromwovi s-saħħa u l-benessri mentali pożittivi; Jipprevjenu problemi tas-saħħa mentali; u jappoġġjaw u jmexxu 'l quddiem id-drittijiet ta' nies b'mard mentali jew b'diżabilità psikosoċjali.
“Għal żmien twil, nies b’diżabilitajiet psikosoċjali u problemi ta’ saħħa mentali ħafna drabi kienu meqjusa bħala inferjuri, inadegwati jew saħansitra perikolużi għas-soċjetà. Dan kien ir-riżultat ta’ approċċ bijomediku għas-saħħa mentali, li fformula s-suġġett bħala tort jew problema individwali,” innotat Laura Marchetti.
Fessgħet dwar id-diskriminazzjoni storika li kienet ippreżentata mill-Prof. Turda. "Il-politiki u l-leġiżlazzjoni żviluppati wara dan l-approċċ notevolment leġittimizzaw l-esklużjoni, il-koerċizzjoni u ċ-ċaħda tal-libertà," qalet lill-Kumitat. U żiedet li “persuni b’diżabilità psikosoċjali ġew inkwadrati bħala piż jew periklu għas-soċjetà.”
Mudell psikosoċjali ta' diżabilità
F'dawn l-aħħar deċennji, dan l-approċċ kien dejjem aktar ikkontestat, hekk kif id-dibattitu pubbliku u r-riċerka bdew jindikaw id-diskriminazzjoni u d-difetti li ġejjin minn approċċ bijomediku.
Laura Marchetti irrimarkat, li “F’dan l-isfond, l-hekk imsejjaħ mudell psikosoċjali għad-diżabbiltà jsostni li l-problemi u l-esklużjoni li jiffaċċjaw persuni b’diżabilità psikosoċjali u problemi ta’ saħħa mentali mhumiex ikkawżati mill-indebolimenti tagħhom, iżda mill-mod kif is-soċjetà hija organizzata u jifhem dan is-suġġett.”
Dan il-mudell jiġbed l-attenzjoni wkoll għall-fatt li l-esperjenzi tal-bniedem huma varjati u li hemm sensiela ta’ determinanti li jolqtu l-ħajja ta’ persuna (eż. fatturi soċjoekonomiċi u ambjentali, avvenimenti tal-ħajja ta’ sfida jew trawmatiċi).
“L-ostakli u d-determinanti tas-soċjetà huma għalhekk il-problema li għandha tiġi indirizzata mill-politiki u l-leġiżlazzjoni. L-enfasi għandha tkun fuq l-inklużjoni u l-provvista ta’ appoġġ, aktar milli fuq l-esklużjoni u n-nuqqas ta’ għażla u kontroll,” irrimarkat Laura Marchetti.
Din il-bidla fl-approċċi hija minquxa fil-Konvenzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti dwar id-Drittijiet ta’ Persuni b’Diżabilità (CRPD), li għandha l-għan li tippromwovi, tipproteġi u tiżgura t-tgawdija sħiħa u ugwali tad-drittijiet tal-bniedem kollha mill-persuni kollha b’diżabilità.
Is-CRPD ġiet iffirmata minn 164 pajjiż, inkluż l-Unjoni Ewropea u l-Istati Membri kollha tagħha. Tħaddan fil-politiki u l-liġijiet il-bidla minn approċċ bijomediku għal mudell psikosoċjali ta' diżabilità. Iddefinixxa lill-persuni b’diżabbiltà bħala persuni li għandhom indebolimenti fiżiċi, mentali, intellettwali jew sensorji fit-tul li f’interazzjoni ma’ diversi ostakli jistgħu jfixklu l-parteċipazzjoni sħiħa u effettiva tagħhom fis-soċjetà fuq bażi ugwali ma’ oħrajn.
Laura Marchetti speċifikat, li “Is-CRPD tistipula li l-individwi ma jistgħux jiġu diskriminati fuq il-bażi tad-diżabilità tagħhom, inkluża d-diżabilità psikosoċjali. Il-Konvenzjoni tindika b'mod ċar li kwalunkwe forma ta' koerzjoni, ċaħda tal-kapaċità legali u trattament furzat huma ksur tad-drittijiet tal-bniedem. L-Artikolu 14 tas-CRPD jgħid ukoll b’mod ċar li “l-eżistenza ta’ diżabilità m’għandha fl-ebda każ tiġġustifika ċaħda tal-libertà”.”
Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem (ECHR), Artikolu 5 § 1 (e)
Il-Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem (ECHR) kienet abbozzat fl-1949 u l-1950. Fit-taqsima tagħha dwar id-dritt għal-libertà u s-sigurtà tal-persuna, l-Artikolu 5 § 1 (e) tal-KEDB, tinnota eċċezzjoni ta’ “persuni b’moħħ ħażin, alkoħoliċi jew droga ivvizzjati jew vagabondi.” Is-separazzjoni ta' persuni meqjusa affettwati minn tali realtajiet soċjali jew personali, jew differenzi fil-fehmiet għandha l-għeruq tagħha f'opinjonijiet diskriminatorji mifruxa tal-ewwel parti tal-1900s.
L-eċċezzjoni ġiet ifformulata minn rappreżentanti tar-Renju Unit, id-Danimarka u l-Isvezja, immexxija mill-Ingliżi. Kien ibbażat fuq tħassib li t-testi tad-drittijiet tal-bniedem abbozzati dak iż-żmien fittxew li jimplimentaw id-drittijiet tal-bniedem Universali inkluż għal persuni b'diżabilitajiet psikosoċjali jew problemi ta' saħħa mentali, li kienu f'kunflitt mal-leġiżlazzjoni u l-politika soċjali fis-seħħ f'dawn il-pajjiżi. Kemm l-Ingliżi, kif ukoll id-Danimarka u l-Isvezja kienu proponenti qawwija tal-ewġenika dak iż-żmien, u kienu implimentaw tali prinċipji u opinjonijiet fil-leġiżlazzjoni u l-prattika.
Laura Marchetti temmet il-preżentazzjoni tagħha fejn qalet li
“Fid-dawl ta’ dawn il-bidliet, it-test attwali tal-Artikolu 5, 1(e) tal-Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem (ECHR) mhuwiex konformi mal-istandards internazzjonali tad-drittijiet tal-bniedem, peress li għadu jippermetti d-diskriminazzjoni fuq il-bażi ta’ karattru psikosoċjali. diżabilità jew problema ta’ saħħa mentali.”
"Għalhekk huwa kruċjali li t-test jiġi riformat u li jitneħħew sezzjonijiet li jippermettu l-perpetwazzjoni tad-diskriminazzjoni u t-trattament mhux ugwali," enfasizzat fl-istqarrija finali tagħha.
