Anapezeka pafupi ndi khomo la phanga m’malo osungirako zachilengedwe a Ain Gedi, ndi makangaza atatu mbali imodzi ndi chikho mbali inayo.
Ndalama yachitsulo yazaka 2,000 yomwe idayamba nthawi ya Nkhondo za Yudeya ndi Aroma yapezeka m'chipululu cha Yudeya, bungwe la Israel Antiquities Authority (ISA) linanena, potchula bungwe lazofalitsa nkhani ku Israel TPS.
Mapomegranati atatu akujambulidwa mbali imodzi ya ndalama yasiliva ya theka la sekeli, ndipo mbali inayo akuimiridwa kapu. Mawu akuti “Yerusalemu Woyera” amalembedwanso.
Malinga ndi ISA, ndalamayi idachokera m'chaka cha 66 kapena 67. Ayuda anali pansi paulamuliro wa Ufumu wa Roma, kotero kupanga ndalama zachitsulo kunali chisonyezero chonyoza dziko, ISA inatero.
Mfumu ya Roma yokha ndiyo inali ndi ufulu wopanga ndalama zachitsulo, ndipo ndalama zachitsulo zachiroma pafupifupi nthaŵi zonse zinkasonyeza mfumu ndi nyama zimene zikulamulira. Yaniv David Levi, katswiri wa numismatics pa ofesi ya zinthu zakale, anafotokoza kuti theka la sekeli linali msonkho wapadera umene Ayuda ankalipira posamalira Kachisi ndi kugula nyama zoperekera nsembe.
Levy anati: “Ndalama za m’chaka choyamba cha chipanduko, monga zija zopezeka m’chipululu cha Yudeya, n’zosowa. “M’nthaŵi ya Kachisi Wachiŵiri, oyendayenda anali kupereka msonkho wa hafu ya sekeli ku Kachisi. Ndalama yovomerezeka yolipirira msonkho umenewu kwa zaka pafupifupi 2,000 inali sekeli la ku Turo. Pamene chipanduko choyamba chinayamba, zigawengazo zinatulutsa ndalama zolowa m'malo zomwe zinali ndi mawu akuti 'shekele lachiisraeli', "hafu ya sekeli" ndi "shekele imodzi".
Zikuoneka kuti kulambira pakachisi kunapitirizabe pa nthawi ya kupandukako, ndipo ndalama zimenezi zinagwiritsidwanso ntchito ndi opandukawo kaamba ka zimenezi. Kutulukira kumeneku kunalengezedwa mkati mwa sabata lachisanu ndi chinayi la Av, tsiku lachisoni kwa Ayuda okumbukira kuwonongedwa kwa Kachisi Woyamba ndi Wachiwiri. Izi zimachitika pa tsiku lachisanu ndi chinayi la mwezi wachihebri wa Av (July kapena August mu kalendala ya Gregorian). Mkati mwa tchuthi, chimene chimayamba Lachitatu usiku pakuloŵa kwadzuŵa, Ayuda amasala kudya kuti akumbukire zochitika zomvetsa chisonizo.
Ndalamayi anaipeza akufufuza m’mapanga a m’chipululu cha Yudeya. Anapezeka pafupi ndi khomo la phanga m’malo osungirako zachilengedwe a Ain Gedi, omwe ali pafupi ndi Nyanja Yakufa. “Mwachiwonekere panali wopanduka amene anayendayenda m’matanthwe a m’chipululu ndi kugwetsa chuma chamtengo wapatali cha theka la sekeli, ndipo mwamwayi tinakhoza kuchipeza zaka 2,000 pambuyo pake ndi kuchibwezera kwa anthu,” anatero wofukula za m’mabwinja Haggai Hamer.
