Przewodnik w kontekście budowania pokoju
Budowanie pokoju to stosunkowo nowy termin. Został on wymyślony około dziesięć lat temu przez ówczesnego Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych Boutrous-Ghali, aby odnieść się do zestawu działań opracowanych w celu promowania pokojowych stosunków między skonfliktowanymi stronami, zwłaszcza po podpisaniu porozumienia pokojowego. Wielu uczonych i praktyków używa teraz tego terminu w odniesieniu do działań prowadzonych na dowolnym etapie procesu pokojowego. Przyjmujemy to szersze spojrzenie na budowanie pokoju w tym przewodniku, używając go jako terminu parasolowego, który zakłada podejście bez przemocy i odnosi się do wszystkich postaw i działań mających na celu pomoc ludziom w rozwiązywaniu konfliktów i budowaniu trwałych relacji.
W najszerszym sensie budowanie pokoju polega na budowaniu pokojowych, stabilnych społeczności i społeczeństw.1 Budowanie pokoju uznaje, że pokój jest „aktywnym procesem, w którym ludzie mogą w niektórych przypadkach promować konflikt [poprzez działanie bez przemocy] w celu poprawy warunków i relacji innych lub samych siebie”.2 Ostatecznie budowanie pokoju ma na celu zapobieganie dalszej przemocy i niszczycielskim konfliktom; uzdrawiać jednostki i społeczeństwa ze skutków przemocy; i pogodzić jednostki i społeczności, „aby wspólna przyszłość była możliwa”.3
Budowanie pokoju jest zorientowane na przekształcanie systemu jako całości, a nie tylko jego poszczególnych części. Odnosi się do jednostki, społeczności, społeczeństwa i systemu międzynarodowego. Ma wpływ na założenia, wartości, postawy, problemy i relacje. Budowanie pokoju składa się z niezliczonych małych i dużych działań, z których niektóre są odpowiedzią na pilne potrzeby, takie jak łagodzenie cierpienia lub łagodzenie napięć, a inne mają na celu długoterminowe oddziaływanie. Niektóre strategie budowania pokoju mogą wymagać trwałych działań przez dziesięciolecia, aby przyniosły rezultaty, zwłaszcza te, które mają na celu wprowadzenie zmian w strukturach i systemach społecznych, politycznych i gospodarczych.
Budowanie pokoju to zarówno dziedzina praktyki, jak i studiów naukowych. Opiera się na dziesięcioleciach badań nad pokojem i rozwijaniu teorii i praktyki rozwiązywania konfliktów, aktywizmu bez przemocy oraz pracy w pokrewnych dziedzinach, takich jak prawa człowieka i rozwój społeczno-gospodarczy. Jest to dynamiczna dziedzina, w której nacisk rozszerzył się z zapobiegania i kończenia gwałtownych konfliktów społecznych, poprzez badanie systemowych i innych przyczyn konfliktów, do badania pokonfliktowych procesów odbudowy i odbudowy. Obejmuje wiele różnych dyscyplin, takich jak historia, psychologia, socjologia, antropologia, biologia, nauki polityczne, edukacja, komunikacja, polityka publiczna.
Nie można nie doceniać roli zwykłych obywateli w budowaniu pokoju. Jak powiedziała doświadczona amerykańska budowniczka pokoju Louise Diamond, „siła budowania pokoju tkwi w wielu, a nie tylko w nielicznych”.4 Aby zbudować skuteczny i trwały pokój, musimy rozwinąć przywództwo i uczestnictwo na każdym poziomie społeczeństwa, od obywateli pracujących lokalnie na „oddolnych” w celu stworzenia fundamentu zaufania między ludźmi po różnych stronach konfliktu, po ludzi aktywnych w wiele różnych zdolności na poziomie krajowym, regionalnym i międzynarodowym.
Międzywyznaniowy wkład w budowanie pokoju
Grupy i osoby pracujące na rzecz zrozumienia międzywyznaniowego posiadają potężne klucze do rozwiązywania konfliktów, gdziekolwiek się znajdują. Z natury rzeczy większość wyznań ma na celu przyniesienie pokoju swoim wyznawcom i ludzkości. Jednocześnie różnice religijne są często łatwo manipulowane i wykorzystywane do mobilizowania społeczności i jednostek do przemocy. W ten sposób uczenie się rozumienia znaczenia różnic religijnych – i zaznajamianie się z wieloma różnymi „głosami” religijnej i duchowej ekspresji – zmniejsza możliwość religijnego radykalizmu oraz nietolerancji, nienawiści i przemocy, które tak często mu towarzyszą. Może również motywować ludzi do aktywnego angażowania się w budowanie więzi i relacji ponad podziałami religijnymi oraz działania na rzecz naprawienia niesprawiedliwości.
Każda długoletnia grupa wyznaniowa ma historyczny rezerwuar znaczeń, które nadają kształt tożsamości. Mają potężne symbole i rytuały, które wyrażają zbiorowe potrzeby i pragnienia. Mają także bogactwo zasad, wartości i praktyk, które mogą budować pokój i współpracę między wrogami.
Budowanie pokoju religijnego — które obejmuje międzywyznaniowe budowanie pokoju — jest obecnie uznanym obszarem praktyki i studiów w szerszej dziedzinie budowania pokoju. Wprowadza w grę charakterystyczne zestawy znaczeń i interpretacji, motywacji, przyczyn i skutków oraz strategii. Jej wkład obejmuje proroczy i moralny głos i autorytet wiary, instytucjonalne zasoby wielu grup i wspólnot wyznaniowych, role pośrednika i rzecznictwa często odgrywane przez wyznawców religijnych i duchowych, a także skupienie się na przywróceniu relacji i wspólnoty.
Dyscyplina i przemieniająca moc nauk i praktyk religijnych i duchowych są szczególnym składnikiem, który grupy międzywyznaniowe wnoszą do budowania pokoju jako całości. Obejmują one żywotne cechy empatii i współczucia, odwagi i poświęcenia, samoświadomości i samokontroli; wiara w transformującą moc miłości i pozytywnego szacunku; wiara w obliczu pozornie nieprzekraczalnych przeszkód; oraz skłonność do uzdrowienia i pojednania.
Budowanie pokoju międzywyznaniowego to sposób na uzyskanie dostępu do tych zasobów znaczenia i praktyki dla dobra wszystkich. Jest to również sposób na włączenie części społeczeństwa, która często jest wykluczona z polityki siły i formalnych procesów pokojowych.
Budowanie pokoju międzywyznaniowego obejmuje wiele rodzajów inicjatyw i działań mających na celu budowanie zrozumienia, szacunku i wspólnego działania wśród ludzi wiary. Przykłady obejmują dialog międzywyznaniowy oraz dzielenie się rytuałami i praktykami wiary; działania międzywyznaniowe na rzecz opieki społecznej i rozwoju gospodarczego; i aktywne zaprowadzanie pokoju, mające na celu zbliżenie do siebie skonfliktowanych stron, by wymienić tylko kilka kluczowych kategorii działań.
Biorąc pod uwagę, że większość osób aktywnych w grupach międzywyznaniowych to osoby prywatne bez specjalnego przeszkolenia, ale zaniepokojone sytuacją w swoich społecznościach i krajach oraz głęboko zaangażowane w pracę na rzecz pokoju, działania oddolne są często najbardziej odpowiednie.
Działania na rzecz budowania pokoju, które są szczególnie dostosowane do oddolnych wysiłków międzywyznaniowych, to te, które pomagają budować zrozumienie i współpracę ponad podziałami w społeczeństwie oraz które rozwijają nowe sposoby pokojowego i produktywnego radzenia sobie z różnicami. Grupy międzywyznaniowe tworzą przestrzeń dla bezpieczeństwa, akceptacji, zrozumienia, wglądu i transformacji. Samo spotykanie się w celu wspólnej pracy w środowisku międzywyznaniowym jest działaniem budującym pokój. Rozwija kultury pokoju
Oddolni międzywyznani budowniczowie pokoju robią różnicę poprzez:
łączenie różnych grup
słuchanie z otwartością na innych
edukacja i przełamywanie stereotypów
inspirująca nadzieja
budowanie zaufania do radzenia sobie z trudnymi problemami
tworzenie inkluzywnego poczucia wspólnoty, które obejmuje tych, którzy są „inni”
„będące modelami konstruktywnych sposobów radzenia sobie z różnicami”
wspieranie chęci zmiany niesprawiedliwych systemów i struktur, które przysparzają innym bólu
1 Budowanie pokoju: podręcznik szkoleniowy Caritas (Watykan: Caritas Internationalis, 2002), 4.
2 Susan L. Carpenter, Repertuar umiejętności pokojowych (Konsorcjum ds. Badań nad Pokojem, Edukacji i Rozwoju, 1977), 4.
3 Paula Green, „Kontakt: Szkolenie nowej generacji budowniczych pokoju”, Pokój i zmiana 27:1 (styczeń 2002), 101.
4 „Budowanie pokoju: kto jest odpowiedzialny?” Dziennik ścieżek (jesień 1996), https://www.pathwaysmag.com/9-96diamond.html.
United Religions Initiative ~ Interfaith Peacebuilding Guide, sierpień 2004 Wprowadzenie, s. 12-15.
Sieć: www.uri.org
